Địa Trung Hải – Wikipedia tiếng Việt

Địa Trung Hải, ảnh chụp từ vệ tinh

Địa Trung Hải là một phần của Đại Tây Dương được vây quanh bởi đất liền – phía bắc bởi châu Âu, phía nam bởi châu Phi và phía đông bởi châu Á.

Địa Trung Hải có diện tích quy hoạnh 2.509.000 km² ( 969.000 dặm vuông Anh ) [ 1 ] tới 2.510.000 km² ( 970.000 dặm vuông Anh ) [ 2 ]. Chiều dài đông-tây là 4.000 km [ 2 ] và chiều rộng trung bình là 800 km [ 2 ], nhưng tại chỗ thông với Đại Tây Dương ( eo biển Gibraltar ) chỉ rộng 13 km ( 8 dặm Anh ) và bề rộng tối đa đạt 1.600 km [ 1 ]. Nhìn chung biển này nông, với độ sâu trung bình khoảng chừng 1.500 m [ 1 ], độ sâu tối đa khoảng chừng 4.900 m [ 2 ] tới 5.150 m [ 1 ], tại khu vực phía nam bờ biển Hy Lạp .

Địa Trung Hải là phần sót lại của một đại dương lớn thời cổ đại, gọi là đại dương Tethys[1], đã bị ép gần như đóng chặt trong thế Oligocen, khoảng 30 triệu năm trước, khi các mảng kiến tạo lục địa làm cho châu Phi và đại lục Á-Âu va chạm vào nhau. Các mảng này vẫn đang tiếp tục đè nén nhau, gây ra các đợt phun trào của các núi lửa, như đỉnh Etna, đỉnh Vesuvius và Stromboli, tất cả đều tại Ý, cũng như kích thích các trận động đất thường xuyên, tàn phá các phần của Ý, Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ.

Một sóng ngầm đại dương từ Tunisia tới Sicilia chia Địa Trung Hải ra thành hai bồn địa đông và tây. Một sóng ngầm đáy biển khác, từ Tây Ban Nha tới Maroc, nằm tại lối thoát ra của Đại Tây Dương. Chỉ sâu 300 m ( 1.000 ft ), nó hạn chế sự luân chuyển nước trải qua vịnh Gibraltar khá hẹp, vì vậy nó làm giảm đáng kể khoảng chừng lên-xuống của thủy triều tại biển này và cùng với vận tốc bốc hơi cao, làm cho Địa Trung Hải có độ mặn cao hơn của Đại Tây Dương [ 1 ] .Địa Trung Hải cũng là vùng nước được phủ bọc bởi đất liền xung quanh lớn nhất quốc tế ( có diện tích quy hoạnh ~ 2.5 triệu km2 ). Một phần do khí hậu Nam Âu ấm cúng nên lượng nước bốc hơi từ biển Địa Trung Hải luôn nhiều hơn lượng nước được bù lại bởi những con sông đổ vào nó. Điều này dẫn tới việc luôn có nước từ Đại Tây Dương đổ vào Địa Trung Hải qua eo biển Gibraltar và nồng độ muối ở Địa Trung Hải cao hơn nồng độ muối ở Đại Tây Dương. Điểm sâu nhất của Địa Trung Hải nằm ở bên phía Đông với độ sâu khoảng chừng 5200 m. Nói Địa Trung Hải không có thủy triều thì không đúng mực nhưng thủy triều ở Địa Trung Hải rất thấp, nhiều nơi chỉ chênh lệch vài cm .Các hải cảng quan trọng nằm bên Địa Trung Hải gồm : Barcelona, Marseille, Genova, Trieste, Haifa. Các sông chính đổ vào Địa Trung Hải có Ebro, Rhone, Po và Nin .Địa Trung Hải có rất nhiều hòn đảo với dân số phần đông, hòn đảo lớn nhất là Sicily. Các hòn đảo lớn khác hoàn toàn có thể kể đến như Cộng hòa Síp, Crete, Sardegna, Corse, Mallorca, Malta .

Các vương quốc ven biển[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ Địa Trung HảiCó 21 vương quốc / vùng chủ quyền lãnh thổ nằm trên bờ Địa Trung Hải :

Các vùng lãnh thổ khác cũng có ranh giới với Địa Trung Hải (tây sang đông):

Các thành phố TP. hà Nội của những vương quốc có chủ quyền lãnh thổ và những thành phố chính có hơn 200.000 dân có ranh giới với Địa Trung Hải gồm ( những TP. hà Nội ít hơn 200.000 dân được ánh dấu hoa thị ) :

Xuất xứ tên gọi[sửa|sửa mã nguồn]

Tên tiếng Anh của biển là Mediterranean được xuất phát từ hai từ trong tiếng Latin : Medius ~ Middle trong tiếng Anh có nghĩa là ở giữa ( Trung ) và Terra ~ Earth trong tiếng Anh có nghĩa là Trái Đất ( Địa ) .Nếu nhìn trên map thì bạn cũng hoàn toàn có thể thuận tiện thấy rằng Địa Trung Hải nằm ở chính giữa những vương quốc phủ bọc nó. Chỉ có eo biển Gibraltar ở Morocco ( rộng 14.3 km ) và eo biển Dardanelles ở Thổ Nhĩ Kỳ ( hẹp hơn Gibraltar ) là nơi mà Địa Trung Hải mở lòng ra để liên kết với những biển và đại dương khác .

Cổ khí hậu[sửa|sửa mã nguồn]

Do vĩ độ của nó và vị trí nằm giữa những vùng đất liền, Địa Trung Hải cực kỳ nhạy cảm với những xê dịch khí hậu gây ra từ yếu tố thiên văn, cũng được ghi nhận rõ ràng trong trầm tích. Vì Địa Trung Hải tương quan đến những tích tụ trầm tích gió từ sa mạc Sahara trong những tiến trình khí hậu khô, ngược lại những trầm tích sông thì đổ vào trong những mùa khí ẩm, những tập trầm tích chứa sapropel ( những trầm tích sẫn màu giàu chất hữu cơ ) nguồn gốc biển của Địa Trung Hải phân phối những thông tin về khí hậu với độ phân giải cao. Dữ liệu này đã được sử dụng để tái lập lại thời hạn biểu được hiệu chỉnh theo thiên văn cho 9 triệu năm gần đây nhất trong lịch sử vẻ vang Trái Đất, giúp làm rõ thời hạn hòn đảo cực địa từ gần đây nhất. [ 3 ] Hơn thế nữa, độ đúng mực đặc biệt quan trọng của những tài liệu cổ khí hậu này cũng giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng của con người về những xê dịch quỹ đạo của Trái Đất trong quá khứ .

Các rình rập đe dọa về môi trường tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Mực nước biển dâng[sửa|sửa mã nguồn]

Mực nước biển của Địa Trung Hải hoàn toàn có thể dâng từ 3 – 61 cm do ảnh hưởng tác động của biến hóa khí hậu. [ 4 ] Điều này hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến dân cư sống trong vùng Địa Trung Hải :

  • Mực nước biển dâng sẽ nhấn chìm các khu vực của Malta, và làm tăng mực nước mặn trong khu vực cấp nước ngầm ở Malta và làm giảm khả năng cung cấp nước uống.[5]
  • Mực nước biển dâng 30 cm có thể gây ngập trên diện tích 200 km2 của châu thổ sông Nile, ảnh hưởng đến hơn 500.000 người Ai Cập.[6]

Các hệ sinh thái ven biển cũng đứng trước rủi ro tiềm ẩn bị rình rập đe dọa do nước biển dâng đặc biệt quan trọng là những biển kín như biển Baltic, Địa Trung Hải và biển Đen. [ 7 ] Mực nước biển dâng trong giai thế kỷ XXI hoàn toàn có thể từ 30 cm ( 12 in ) đến 100 cm ( 39 in ) và nhiệt độ đổi khác 0.05 – 0.1 °C ở biển sâu là đủ để tạo ra những đổi khác đáng kể sự phong phú và đa dạng của những loài và tính năng phong phú. [ 8 ]

Ô nhiễm khu vực này tăng rất cao trong các năm gần đây. Chương trình môi trường Liên hiệp quốc ước tính rằng 650.000.000 t (720.000.000 tấn Mỹ) chất thải từ cống, 129.000 t (142.000 tấn Mỹ) dầu khoáng, 60.000 t (66.000 tấn Mỹ) thủy ngân, 3.800 t (4.200 tấn Mỹ) chì và 36.000 t (40.000 tấn Mỹ) phosphat thải vào Địa Trung Hải mỗi năm.[9] Công ước Barcelona được đưa ra nhằm giảm thiểu ô nhiễm trên Địa Trung Hải và bảo vệ và cải thiện môi trường biển trong khu vực này, ngoài ra còn góp phần vào sự phát triển bền vững của khu vực.'[10] Một số loài sinh vật biển hầu như biến mất do ô nhiễm biển. Một trong số chúng là Hải cẩu Địa Trung Hải, là loài thú biển bị đe dọa nghiêm trọng trên thế giới.[11]

Địa Trung Hải cũng sống sót rác biển. Theo một nghiên cứu và điều tra về đáy biển năm 1994 sử dụng lưới đánh cá xung quanh những bờ biển của Tây Ban Nha, Pháp và Ý cho thấy rằng rác tập trung chuyên sâu với tỷ lệ trung bình 1.935 loại / km². Rác nhựa chiếm 76 %, trong đó túi nhựa chiếm 94 %. [ 12 ]Trong tương lai, khi lục địa Phi chạm với lục địa Âu, Địa Trung Hải sẽ bị cô lập

Rate this post