‘Minh tinh’ nghĩa là thần Vệ Nữ hay liên quan đến… người đã chết?

Trong tiếng Việt, tất cả chúng ta hiểu rằng ” minh tinh ” có nghĩa là ngôi sao 5 cánh sáng, dùng để chỉ nữ diễn viên điện ảnh. Đây là từ có nguồn gốc từ Hán ngữ. Ở Trung Quốc, trong sách cổ, ” minh tinh ” ( 明星 ) dùng để chỉ thần Vệ Nữ, về sau nói về phụ nữ nổi tiếng trong nghành xã hội, và giờ thì dùng để chỉ người có tác động ảnh hưởng trong nghành nào đó như diễn viên, nghệ sĩ vui chơi, vận động viên nổi tiếng …
Ngoài nghĩa trên, còn có chữ ” minh tinh ” khác chẳng tương quan gì với điện ảnh hay nhân vật nổi tiếng. Ví dụ trong bài thơ điếu Phan Thanh Giản của Nguyễn Đình Chiểu : “ Minh tinh chín chữ lòng son tạc, trời đất từ đây mặc gió thâu ”. Chữ ” minh tinh ” này cũng có gốc từ Hán ngữ nhưng đã được Nôm hóa là 銘旌, có nghĩa là một dải lụa đỏ buộc lên cành tre, trên lụa ghi tên họ, thụy, hiệu và chức tước của người chết bằng phấn trắng. Người ta thường dựng minh tinh ở phía đông linh sàng, khi đưa ma thì cầm minh tinh đi trước quan tài, lúc hạ huyệt thì đậy dải lụa đỏ ấy trên quan tài .
Tương truyền trước khi qua đời Phan Thanh Giản kêu con cháu ghi lên mộ 9 chữ : “ Hải Nhai Lão Thư Sinh Tính Phan Chi Cữu ”, nghĩa là “ Linh cữu của người học trò già nơi ven biển họ Phan ”. Tuy nhiên có nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng minh tinh của Phan Thanh Giản ghi 11 chữ chứ không phải 9 chữ như Nguyễn Đình Chiểu đã viết .
'Minh tinh' nghĩa là thần Vệ Nữ hay liên quan đến… người đã chết? - ảnh 1

Khu mộ cụ Phan Thanh Giản

Ảnh : Wikipedia
Điều này thật khó mà biết đúng chuẩn vì lúc bấy giờ mộ của cụ Phan Thanh Giản đã được sửa sang nhiều lần, không còn thấy chữ trên ngôi mộ tiên phong của cụ Phan. Mặt khác, cả hai cách viết 9 chữ và 11 chữ đều hài hòa và hợp lý, vì một minh tinh chuẩn thì phải tuân quy tắc “ Quỷ – Khốc – Linh – Thính ” .

Trên minh tinh ghi bao nhiêu chữ tùy ý, tuy nhiên phải tuân nguyên tắc đếm theo thứ tự 1. Quỷ ; 2. Khốc, 3. Linh ; 4. Thính. Đối với người nam, chữ sau cuối phải rơi vào “ Linh ”, còn nữ thì rơi vào “ Thính ”, tựa như như cách tính bậc thang theo ” Sinh – Lão – Bệnh – Tử ” vậy, nghĩa là chữ ở đầu cuối không được trùng với 2 chữ ” Quỷ ” hoặc ” Khốc “. Để nhớ điều này, người viết minh tinh thường thuộc lòng câu “ “ nam Linh, nữ Thính, bất khả dụng Quỷ, Khốc nhị tự ” .
'Minh tinh' nghĩa là thần Vệ Nữ hay liên quan đến… người đã chết? - ảnh 2
Sau khi hạ huyệt người ta đặt minh tinh lên quan tài

Ảnh: T.L

Minh tinh với nghĩa là dải lụa treo trên cành tre không còn thông dụng thời nay như từ minh tinh trong điện ảnh. Khái niệm “ minh tinh ” tương quan đến người chết không dành riêng cho người Tàu, chính do trong phong tục của người Việt xưa, đặc biệt quan trọng là ở miền Nam, từ “ minh tinh ” khá phổ cập trong cách lập bài vị ông bà, tổ tiên hay người đã mất nói chung .
Từ ” minh tinh ” còn đi vào ca dao bằng chữ Nôm, qua bộ sưu tập ca dao của Lý Hạng trong sách Đại Nam quốc túy ( 大南國粹 ) do Trần Duy Vôn chép lại tại TP. Hà Nội năm 1964 : “ Cóc chết lại có minh tinh / Thất nghiệp nằm đình có trống cầm canh ” .

Rate this post