Nhân quyền – Wikipedia tiếng Việt

Logo của Phong trào đấu tranh cho Nhân quyền, phối hợp giữa hình tượng chim hòa bình và bàn tay

Nhân quyền (hay quyền con người; tiếng Anh: human rights) là những quyền tự nhiên của con người và không bị tước bỏ bởi bất cứ ai và bất cứ chính thể nào. Theo định nghĩa của Văn phòng Cao ủy Liên Hợp Quốc, nhân quyền là những bảo đảm pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những tự do cơ bản của con người.[1][2] Trong bản Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ, Thomas Jefferson đã đưa ra một nguyên tắc cơ bản làm cơ sở cho sự thành lập chính phủ dân chủ. Các chính phủ trong thể chế dân chủ không ban phát các quyền tự do cơ bản mà Jefferson đã nêu, mà chính các chính phủ đó để bảo vệ các quyền tự do đó – các quyền mà mọi cá nhân “hiển nhiên có” do sự tồn tại của mình.

Như vậy, có thể khái quát, quyền con người là các đặc quyền tự nhiên, bắt nguồn từ phẩm giá vốn có của tất cả mọi người, được cộng đồng quốc tế và quốc gia thừa nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm bằng hệ thống pháp luật quốc gia và quốc tế.

Theo quan điểm của những nhà triết học thời đại khai sáng của thế kỷ 17 và 18 thì những quyền không hề tước bỏ được là những quyền tự nhiên do Tạo hóa ban cho họ. Các quyền này không bị hủy hoại khi xã hội dân sự được thiết lập và không một xã hội hay một cơ quan chính phủ nào hoàn toàn có thể xóa bỏ hoặc ” chuyển nhượng ủy quyền ” những quyền này .Các quyền không hề tước bỏ gồm có quyền được sống, quyền tự do ( những quyền tự do ngôn luận và biểu lộ, quyền tự do tín ngưỡng và nhận thức, quyền tự do lập hội ) quyền mưu cầu niềm hạnh phúc và quyền được bảo vệ bình đẳng trước pháp lý. Tuy nhiên, đây chưa phải là bản liệt kê rất đầy đủ những quyền mà những công dân có được trong một nền dân chủ. Các xã hội dân chủ đồng thời thừa nhận những quyền dân sự như quyền được xét xử công minh, quyền lập hội, quyền tự do ngôn luận, quyền tụ tập, quyền biểu tình và còn lập nên những quyền quan trọng khác mà bất kể cơ quan chính phủ dân chủ nào cũng phải duy trì. Tuy nhiên, theo Lý Quang Diệu không ở đâu trên quốc tế mà những quyền này được phép thực thi mà không có những số lượng giới hạn vì nếu vận dụng một cách mù quáng những ý tưởng sáng tạo này hoàn toàn có thể đi theo hướng hủy hoại xã hội có tổ chức triển khai [ 3 ] .Vì những quyền này sống sót không nhờ vào vào chính phủ nước nhà, do đó chúng không hề bị lao lý bãi bỏ cũng như không nhờ vào vào ý muốn nhất thời của hầu hết cử tri nào đó. Ví dụ như điều sửa đổi bổ trợ tiên phong của Hiến pháp Hoa Kỳ không đưa ra quyền tự do tín ngưỡng hay tự to báo chí truyền thông cho dân chúng. Điều sửa đổi bổ trợ đó nghiêm cấm Quốc hội trải qua những luật vi phạm tới tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng và quyền hội họp ôn hòa. Nhà sử học Leonard Levy đã phát biểu : ” Các cá thể hoàn toàn có thể tự do khi chính phủ nước nhà của họ không tự do ” .

Thế giới cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Bộ luật cải cách, của Urukagina thành phố Lagash, được biết đến sớm nhất ( khoảng chừng năm 2350 TCN ) đã nói đến những khái niệm về quyền ở mức độ nào đó, văn bản chính thức bộ luật đó của ông ta vẫn chưa được tìm thấy .

Bộ luật cổ nhất hiện còn ngày nay là Luật Ur-Nammu thời Tân Sumer (khoảng 2050 TCN). Một số bộ luật khác cũng được ban hành ở Mesopotamia, gồm cả Bộ luật Hammurabi (khoảng 1780 TCN) một trong những ví dụ điển hình nhất của loại tài liệu này. Nó có các luật, và hình phạt nếu những luật này bị vi phạm ở nhiều khía cạnh khác nhau, kể cả nữ quyền, quyền trẻ em, và quyền của nô lệ. Lời tựa của những bộ luật này viện dẫn sự đồng ý thiêng liêng của Thần của người Mesopotamian.

Các tài liệu tôn giáo cũng đề cập đến vấn đề nhân quyền. Kinh Vệ đà, Kinh Thánh, Kinh Koran và sách Luận ngữ của Khổng Tử cũng trong số những tài liệu ra đời sớm đã nêu ra những vấn đề về nghĩa vụ, quyền, và bổn phận của con người.

Trụ Cyrus (Cyrus Cylinder) được cho là hiến chương đầu tiên của nhân quyền thế giới,[4][5][6][7] ” ra đời trước hiến chương Magna Carta hơn một ngàn năm”.[6] Một bản mẫu của trụ được Iran tặng cho Liên Hợp Quốc vào năm 1971.[8] Trụ này có từ thời vua Cyrus II, tức Cyrus Đại đế (559 TCN – 530 TCN) – vị Hoàng đế sáng lập ra Đế quốc Ba Tư hùng mạnh. Tuy là một nhà chinh phạt hiển hách, ông cũng được ca ngợi về vấn đề nhân quyền. Sau khi đánh bại quân Babylon và chinh phạt luôn cả Đế quốc Tân Babylon, ông ghi nhận về chiến công lừng lẫy này qua Trụ Cyrus. Theo Trụ này, Hoàng đế Cyrus Đại Đế luôn tôn trọng các vị Thần trong tín ngưỡng của Babylon, phục hồi những ngôi đền ở kinh đô Babylon và giải phóng những thần dân ngoại lai thoát khỏi ách nô lệ. Những việc làm này của nhà vua đã trở thành biểu tưởng của sự khoan dung và kính trọng các tôn giáo khác. Trong Đế quốc Ba Tư, Hoàng đế Cyrus Đại Đế đặt ra luật pháp trị vì muôn dân, và trăm họ cảm thấy kính mến ông hơn là e sợ ông. Những ý tưởng của nhà vua Ba Tư về chính phủ có ảnh hưởng đến nhân quyền.[9]

Đại Hiến chương

Hiến chương Magna Carta của người Anh lần đầu tiên được công bố năm 1215. Hiến chương này có ảnh hưởng đến sự phát triển của thông luật (common law) và nhiều tài liệu liên quan đến hiến pháp như bản Hiến pháp Hoa Kỳ, đặc biệt là Đạo luật Nhân quyền (Bill of Rights), và nó được xem là một trong những tài liệu pháp lý quan trọng nhất trong lịch sử dân chủ. Hiến chương này cũng sớm có ảnh hưởng lớn đến quá trình lịch sử dẫn đến hiến pháp hiện nay.

Hiến chương Magna Carta còn là một trong những tài liệu pháp lý đầu tiên tiết chế quyền lực của nhà nước để bảo vệ các quyền của công dân nước đó. Hiện nay, giá trị còn tồn tại lớn nhất của nó là luật bảo thân (habeas corpus – thân xác thuộc về người). Quyền này phát sinh từ các điều 36, 38, 39 và 40 của Hiến chương Magna Carta năm 1215. Nó cũng bao gồm due process of law (luật tôn trọng tất cả các quyền hợp pháp của công dân).

Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền (tiếng Pháp: Déclaration des droits de l’Homme et du citoyen) là văn bản nền tảng của Cách mạng Pháp, trong đó quy định các quyền cá nhân và quyền tập thể của tất cả các giai cấp là bình đẳng. Chịu ảnh hưởng bởi học thuyết các quyền tự nhiên, các quyền Con người là bình đẳng: có giá trị tại mọi thời điểm và tại mọi không gian, gắn với bản chất con người. Dù văn bản này thiết lập các quyền cơ bản cho tất cả công dân Pháp và tất cả con người không ngoại lệ, nó không hề để cập đến vị trí của phụ nữ cũng như nô lệ; dù vậy, nó vẫn là tiền thân của các phương thức nhân quyền quốc tế.

Hiệp định Geneva Đầu tiên 1864 Sự Tiến triển của Hiệp định Geneva từ 1864 đến 1949

Các Công ước Genève (phát âm tiếng Việt: Công ước Giơ-ne-vơ) gồm có bốn công ước được viết ở Genève (Thụy Sĩ) đặt tiêu chuẩn luật pháp quốc tế về vấn đề nhân đạo. Những hiệp định này do những đóng góp của Henry Dunant, người đã chứng kiến sự khủng khiếp của chiến tranh ở Trận Solferino năm 1859.

Theo lao lý 49, 50, 129, và 146 của Công ước Genève I, II, III, và IV, riêng từng cái một, những vương quốc ký Công ước phải trải qua đủ lao lý để làm những sự vi phạm Công ước Genève thành tội ác phải được trừng phạt .Tuy nhiên, ” Công ước Genève ” thực sự chỉ đến 1 số ít văn kiện khác :
Ngoài ra, cũng có ba nghị định phụ vào Công ước Genève :

Các tuyên ngôn văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

bà Eleanor Roosevelt, nguyên Đệ nhất phu nhân Hoa Kỳ đã đại diện thay mặt Liên Hiệp Quốc tuyên đọc bản Tuyên ngôn Quốc tế nhân quyền lịch sử dân tộc này tại Paris, Pháp, năm 1948 : ” Đây không phải là hiệp ước … [ Trong tương lai, nó ] hoàn toàn có thể trở thành một Hiến chương Magna Carta Quốc tế. “

Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền là tuyên ngôn về các quyền cơ bản của con người được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày 10 tháng 12 năm 1948 tại Palais de Chaillot ở Paris, Pháp. Bản Tuyên ngôn đã được dịch ra ít nhất 375 ngôn ngữ.[10] Tuyên bố phát sinh trực tiếp từ những kinh nghiệm của Chiến tranh thế giới thứ hai và là tuyên ngôn nhân quyền đầu tiên trên thế giới, trong đó liệt kê các quyền cơ bản mà mọi cá nhân được hưởng. Nó bao gồm 30 điều đã được xây dựng trong các Thỏa ước quốc tế, thỏa ước nhân quyền khu vực, hiến pháp và luật pháp quốc gia. Bộ Luật Nhân quyền Quốc tế bao gồm Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, Công ước Quốc tế về các Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa, và Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị cùng hai Nghị định thư không bắt buộc I và II. Năm 1966, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua hai Công ước trên, qua đó hoàn thành cơ bản Bộ Luật Nhân quyền Quốc tế.

Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền là một khuôn mẫu chung cần đạt tới của mọi vương quốc và mọi dân tộc bản địa. Tinh thần của bản Tuyên ngôn là dùng truyền đạt và giáo dục để nỗ lực thôi thúc những vương quốc thành viên Liên Hiệp Quốc tôn trọng những quyền con người cơ bản được đưa ra trong Tuyên ngôn .Điều khoản ở đầu cuối của bản Tuyên ngôn có viết ” Không được phép diễn giải bất kể pháp luật nào trong Bản tuyên ngôn này theo hướng ngầm ý được cho phép bất kể vương quốc, nhóm người hay cá thể nào được quyền tham gia vào bất kể hoạt động giải trí nào hay thực thi bất kể hành vi nào nhằm mục đích phá hoại bất kể quyền và tự do nào nêu trong Bản tuyên ngôn này ” .

Tuyên bố Nhân quyền ASEAN (tiếng Anh: ASEAN Human Rights Declaration, viết tắt là AHRD) là văn bản tuyên bố chung về nhân quyền của các nước ASEAN trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 21 được tổ chức tại Phnom Penh, Campuchia vào ngày 18 tháng 11 năm 2012 với sự chấp thuận và ký kết của lãnh đạo 10 nước thành viên ASEAN.[11][12][13] Đây là văn kiện chính trị đầu tiên của ASEAN nhằm tạo khuôn khổ chung cho tăng cường hợp tác ASEAN về thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền trong khu vực.[14]

Tuyên bố Nhân quyền ASEAN gồm 40 pháp luật, chứng minh và khẳng định mọi công dân ASEAN có 4 nhóm quyền cơ bản về dân sự và chính trị, về kinh tế tài chính, xã hội và văn hóa truyền thống, quyền tăng trưởng, và quyền hưởng tự do. Các quyền này được kiến thiết xây dựng trên những nguyên tắc cơ bản là bình đẳng, tôn trọng đặc trưng khu vực và sự phong phú của mỗi vương quốc. [ 15 ] Tuy vậy, cũng có một số ít chỉ trích của những tổ chức triển khai nhắm đến công bố này, cho rằng nó vẫn còn mang 1 số ít khiếm khuyết nhất định [ 16 ] và thậm chí còn, 1 số ít tổ chức triển khai nhân quyền phê phán văn bản không cung ứng tiêu chuẩn quốc tế. [ 17 ]

Nguồn gốc tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Những người theo học thuyết về quyền tự nhiên ( natural rights ) ‐ tiêu biểu vượt trội là những tác giả như Zeno ( 333 ‐ 264 TCN ), Thomas Hobbes ( 1588 ‐ 1679 ), John Locke ( 1632 ‐ 1704 ), Thomas Paine ( 1731 ‐ 1809 ) … cho rằng quyền con người là bẩm sinh, vốn có mà mọi cá nhân sinh ra đều được hưởng vì họ là thành viên của quả đât. [ 18 ]Các quyền con người không phụ thuộc vào vào phong tục, tập quán, truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống hay ý chí của bất kể ai, giai cấp, những tầng lớp, tổ chức triển khai, hội đồng hay nhà nước nào ; và không một chủ thể nào, kể cả những nhà nước, hoàn toàn có thể ban phát hay tùy tiện tước bỏ những quyền con người. [ 18 ]

Nguồn gốc pháp lý[sửa|sửa mã nguồn]

Những người theo học thuyết về những quyền pháp lý ( legal rights ) gồm Edmund Burke ( 1729 ‐ 1797 ), Jeremy Bentham ( 1748 ‐ 1832 ) …, cho rằng quyền con người phải do những nhà nước lao lý trong pháp lý ; và như vậy, khoanh vùng phạm vi, số lượng giới hạn và ở góc nhìn nhất định, cả thời hạn hiệu lực hiện hành của những quyền con người phụ thuộc vào vào ý chí của những tầng lớp thống trị và những yếu tố như phong tục, tập quán, truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống … của từng xã hội. [ 19 ]Trong bộ luật quyết tế về quyền con người, Liên Hiệp quốc đã, một mặt thừa nhận quyền con người gồm có những quyền tự nhiên, bẩm sinh không nhờ vào vào sự ban phát hay tước đoạt của nhà nước ; mặt khác, quyền con người là một quan hệ pháp lý, được bảo vệ trải qua pháp lý. [ 20 ]

Nguồn gốc xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Về mặt lịch sử dân tộc, quyền con người được nhận thức và được thôi thúc do thực tiễn bị áp bức, bóc lột và bị tước đoạt về quyền trong những xã hội có giai cấp. Như vậy, quyền con người chỉ sống sót trong xã hội có giai cấp và chỉ mất đi khi những giai cấp và điều kiện kèm theo sống sót giai cấp không còn ; do đó, quyền con người là một phạm trù lịch sử vẻ vang .Quyền con người bắt nguồn từ phẩm giá vốn có của con người. Chính phẩm giá con người làm phát sinh những nhu yếu về quyền. Nhưng chỉ khi nào những nhu yếu về quyền này được xã hội thừa nhận và bảo vệ mới trở thành quyền. Với cách hiểu này, quyền con người sẽ sống sót mãi mãi, gắn liền với sự sống sót của con người và tăng trưởng cùng với tiến trình văn minh trái đất .

Tính thông dụng[sửa|sửa mã nguồn]

Tính thông dụng ( universal ) và tính phụ thuộc vào vào toàn cảnh lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống, dân tộc bản địa, tôn giáo bộc lộ ở chỗ quyền con người thuộc về tổng thể mọi người, không phân biệt đối xử về chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn từ, vị thế xã hội, tôn giáo, thực trạng kinh tế tài chính, khu vực địa lý. Tính thông dụng là thực chất của quyền con người. [ 20 ]

Tính không hề chuyển nhượng ủy quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Quyền con người có tính không hề chuyển nhượng ủy quyền ( inalienable ) vì nó thuộc chiếm hữu vốn có của con người ; không phải là sự ban phát hay tùy tiện tước đoạt. Mọi số lượng giới hạn, hạn chế hay tước bỏ quyền của một cá thể đều phải do pháp lý pháp luật và chỉ nhằm mục đích để bảo vệ quyền lợi chính đáng, tương ứng của hội đồng hay của cá thể khác. [ 20 ]

Tính không hề phân loại[sửa|sửa mã nguồn]

Tính không hề phân loại ( indivisible ) được bộc lộ ở chỗ những quyền con người đều có tầm quan trọng như nhau, không có quyền nào được coi là độc quyền, có giá trị cao hơn quyền khác. Việc tước bỏ hay hạn chế bất kể quyền nào đều ảnh hưởng tác động xấu đi đến nhân phẩm, giá trị và sự phát tri ển của con người. [ 20 ]

Tính liên hệ và phụ thuộc vào lẫn nhau[sửa|sửa mã nguồn]

Tính liên hệ và nhờ vào lẫn nhau ( interrelated, interdependent ) được biểu lộ ở chỗ những quyền con người, mặc dầu trong khoanh vùng phạm vi rộng, nhiều nghành nghề dịch vụ tuy nhiên đều nằm trong một chỉnh thể thống nhất và chúng luôn nhờ vào vào nhau. Việc bảo vệ những quyền con người, hàng loạt hoặc một phần, nằm trong mối liên hệ nhờ vào và tác động ảnh hưởng lẫn nhau. Sự vi phạm một quyền sẽ trực tiếp hoặc gián tiếp gây ảnh hưởng tác động xấu đi đến việc bảo vệ những quyền khác, và ngược lại, văn minh trong việc bảo vệ một quyền sẽ trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng tác động tích cực đến việc bảo vệ những quyền khác. [ 20 ]

Theo nghành nghề dịch vụ[sửa|sửa mã nguồn]

Xét về lĩnh vực điều chỉnh, có thể phân thành nhóm quyền chính trị, dân sự và nhóm quyền kinh tế, xã hội, văn hóa.

Nhóm những quyền dân sự, chính trị gồm có : quyền sống ; quyền không bị tra tấn, hạ nhục ; quyền không bị bắt làm nô lệ ; quyền tự do và bảo mật an ninh cá thể ; quyền bình đẳng trước TANDTC ; quyền tự do đi lại ; quyền lựa chọn nơi cư trú ; quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng ; quyền tự do ngôn luận ; quyền bầu cử, ứng cử và tham gia vào những việc làm của nhà nước, xã hội …Nhóm quyền kinh tế tài chính, xã hội, văn hóa truyền thống gồm có : quyền thao tác ; quyền được xây dựng và gia nhập công đoàn ; quyền được hưởng phúc lợi xã hội ; quyền có mức sống thích đáng ; quyền được giáo dục …

Theo chủ thể quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Xét về chủ thể của quyền, hoàn toàn có thể phân thành những quyền cá thể và những quyền của nhóm người xã hội. Với tư cách là cá thể, toàn bộ mọi người đều được hưởng quyền phổ cập. Các nhóm xã hội cũng có tư cách là chủ thể quyền con người, là quyền chung của một nhóm hay tập thể có đặc thù riêng, đặc trưng ( ví dụ quyền của nhóm người thiểu số ) .

Theo thế hệ quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Thế hệ thứ nhất là các quyền tự do cá nhân trên lĩnh vực dân sự, chính trị; có đặc điểm là xác lập nguyên tắc bảo vệ cá nhân trước quyền lực chính trị của nhà nước; mang tính cơ bản và thiết yếu đối với phẩm giá con người.

Thế hệ thứ hai là các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa. Đây là kết quả của quá trình đấu tranh vì mục tiêu công bằng về kinh tế, xã hội tại nhiều nước trên thế giới; có vai trò nổi bật trong các văn bản pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia. Đây là quyền được gọi là quyền con người tích cực, nhằm xác định vai trò chủ động của nhà nước trong việc tạo môi trường công bằng, thuận lơi để mọi người có quyền làm việc, tiếp cận hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, được hưởng phúc lợi xã hội và tham gia vào đời sống văn hóa…

Thế hệ thứ ba là các quyền tập thể (quyền phát triển; quyền sống trong môi trường trong lành; quyền tiếp cận thông tin; quyền truy cập internet…).[21] [22]

Giới hạn quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Giới hạn quyền với ý nghĩa là sự số lượng giới hạn so với quyền con người. Quyền con người không phải là một khái niệm tuyệt đối và trong 1 số ít trường hợp cần phải được hạn chế nhằm mục đích bảo vệ trật tự xã hội. [ 23 ] Theo Công ước quốc tế về những quyền dân sự, chính trị năm 1966 và Công ước quốc tế về những quyền kinh tế tài chính, xã hội và văn hóa truyền thống năm 1966, một số ít quyền hoàn toàn có thể bị số lượng giới hạn vì nguyên do bảo vệ bảo mật an ninh vương quốc, trật tự công cộng, sức khỏe thể chất, đạo đức xã hội, quyền và tự do của người khác … [ 24 ], đơn cử :

  • Điều 12 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: “Bất cứ ai cư trú hợp pháp trên lãnh thổ của một quốc gia đều có quyền tự do đi lại và tự do lựa chọn nơi cư trú trong phạm vi lãnh thổ quốc gia đó. Mọi người đều có quyền tự do rời khỏi bất kỳ nước nào, kể cả nước mình. Những quyền trên đây sẽ không phải chịu bất kỳ hạn chế nào, trừ những hạn chế do luật định và là cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự công cộng, sức khoẻ hoặc đạo đức xã hội hoặc các quyền tự do của người khác, và phải phù hợp với những quyền khác được Công ước này công nhận. Không ai bị tước đoạt một cách tuỳ tiện quyền được trở về nước mình”.[25]
  • Điều.18.3 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: Quyền tự do thực hành tôn giáo hoặc tín ngưỡng theo quy định này có thể bị giới hạn nhưng chỉ khi sự giới hạn đó là cần thiết cho việc bảo vệ an toàn, trật tự công cộng, sức khỏe hoặc đạo đức của công chúng hoặc những quyền và tự do cơ bản của người khác.
  • Điều 19.3 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: Việc thực hiện những quyền quy định tại mục 2 của điều này kèm theo những nghĩa vụ và trách nhiệm đặc biệt. Do đó, có thể phải chịu một số hạn chế nhất định, tuy nhiên, những hạn chế này phải được pháp luật quy định và chỉ khi để: a/ Tôn trọng những quyền tự do và uy tín của người khác; b/ Bảo vệ an ninh quốc gia hoặc trật tự công cộng, sức khỏe hoặc đạo đức của công chúng.
  • Ðiều 21 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: Quyền hội họp một cách hòa bình phải được công nhận. Việc thực hiện quyền này không bị hạn chế, trừ trường hợp do pháp luật quy định và những hạn chế này là cần thiết trong một xã hội dân chủ vì lợi ích của an ninh QG, an toàn và trật tự công cộng, để bảo vệ quyền và tự do của những người khác.
  • Ðiềuu 22.2 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: Việc hành sử quyền này (lập hội) không bị hạn chế, trừ trường hợp do pháp luật quy định và những hạn chế này là cần thiết trong một XH dân chủ vì lợi ích an ninh quốc gia, an toàn và trật tự công cộng, sức khỏe hoặc đạo đức của công chúng hoặc các quyền và tự do của người khác.

Theo lao lý tại khoản 2 Điều 14 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 “ Quyền con người, quyền công dân chỉ hoàn toàn có thể bị hạn chế theo lao lý của luật trong trường hợp thiết yếu vì nguyên do quốc phòng, bảo mật an ninh vương quốc, trật tự, bảo đảm an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khoẻ hội đồng ” [ 26 ]

Tạm đình chỉ quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Trong những toàn cảnh khẩn cấp rình rập đe dọa sự sống còn của quốc gia ( state of emergency ), những vương quốc hoàn toàn có thể tạm dừng ( hay đình chỉ – derogation ) việc thực thi một số ít quyền trong một thời hạn nhất định. Tạm đình chỉ hoàn toàn có thể coi là một hình thức hạn chế quyền ở mức độ cao hơn so với toàn cảnh thường thì. Nó được bộc lộ qua những giải pháp mà những vương quốc hoàn toàn có thể vận dụng trong toàn cảnh khẩn cấp, gồm có : thiết quân luật ; cấm biểu tình, hội họp đông người ; cấm hoặc hạn chế hoạt động giải trí của một số ít cơ quan thông tin đại chúng như truyền hình, phát thanh, báo chí truyền thông ; cấm ra, vào một khu vực hoặc xuất, nhập cư ( với 1 số ít cá thể hay nhóm ) ; cấm tổ chức triển khai những hoạt động giải trí tôn giáo …Trong Công ước quốc tế về những quyền dân sự, chính trị năm 1966 và Công ước quốc tế về những quyền kinh tế tài chính, xã hội và văn hóa truyền thống năm 1966 pháp luật về tạm đình chỉ quyền như sau :

  • Điều 4 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 quy định: “Trong thời gian có tình trạng khẩn cấp xảy ra đe doạ sự sống còn của quốc và đã được chính thức công bố, các quốc gia thành viên có thể áp dụng những biện pháp hạn chế các quyền nêu ra trong Công ước này, trong chừng mực do nhu cầu khẩn cấp của tình hình, với điều kiện những biện pháp này không trái với những nghĩa vụ khác của quốc gia đó xuất phát từ luật pháp quốc tế và không chứa đựng bất kỳ sự phân biệt đối xử nào về chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo hoặc nguồn gốc xã hội. Mỗi quốc gia khi sử dụng quyền hạn chế trên đây phải thông báo cho các quốc gia thành viên khác thông qua trung gian là Tổng thư ký Liên hiệp quốc”.
  • Điều 4.3 Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa năm 1966 quy định: “Bất kỳ quốc gia thành viên nào của công ước này khi sử dụng quyền được hạn chế nêu trong điều này đều phải thông báo ngay cho các quốc gia thành viên khác, thông qua trung gian là Tổng thư ký Liên hiệp quốc, về những quy định mà quốc gia đó đã hạn chế áp dụng và lý do của việc đó. Việc thông báo tiếp theo sẽ được thực hiện, cũng thông qua trung gian trên, vào thời điểm quốc gia chấm dứt việc áp dụng sự hạn chế đó các quốc gia thành viên thừa nhận rằng, trong khi ấn định các quyền mà mỗi cá nhân được hưởng phù hợp với các quy định của công ước này, mỗi quốc gia chỉ có thể đặt ra những hạn chế bằng các quy định pháp luật trong chừng mực những hạn chế ấy không trái với bản chất của các quyền nói trên và hoàn toàn vì mục đích thúc đẩy phúc lợi chung trong một xã hội dân chủ.”

Tổ chức bảo vệ[sửa|sửa mã nguồn]

Liên Hiệp Quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc

Liên Hợp Quốc (LHQ) là cơ quan liên chính phủ đa phương duy nhất có quyền xét xử quốc tế được chấp nhận rộng rãi về pháp chế nhân quyền chung.[27] Tất cả các cơ quan của LHQ có chức năng tư vấn cho Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc, và có rất nhiều các ủy ban ở trong LHQ có trách nhiệm bảo vệ các hiệp ước nhân quyền khác nhau. Bộ phận có thâm niên nhất của LHQ về nhân quyền là Văn phòng Cao ủy về Nhân quyền. LHQ được quốc tế ủy thác về:

“

…thực hiện hợp tác quốc tế về giải quyết các vấn đề quốc tế như kinh tế, xã hội, văn hóa, hay nhân quyền, và về xúc tiến và khuyến khích việc tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do cơ bản cho mọi người không phân biệt sắc tộc, giới tính, ngôn ngữ, hay tôn giáo.

”

— Mục 1-3 của Hiến chương Liên Hợp Quốc

Văn phòng Cao ủy về Nhân quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (tiếng Anh: Office of High Commissioner for Human Rights) là một cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc do Đại hội đồng thành lập vào ngày 20 tháng 12 năm 1993 có nhiệm vụ thúc đẩy và bảo vệ các quyền con người được bảo hộ trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và luật quốc tế.[28] ngay sau Hội nghị Thế giới về Nhân quyền tổ chức tại Viên – Áo.

Hội đồng Nhân quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Huy hiệu Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc

Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc được thành lập tại Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới 2005 (2005 World Summit) để thay thế cho Ủy ban Liên Hợp Quốc về Nhân quyền (United Nations Commission on Human Rights), có nhiệm vụ điều tra sự vi phạm nhân quyền.[29] Hội đồng Nhân quyền là một tổ chức trực thuộc Đại hội đồng Liên Hợp Quốc [30] và báo cáo trực tiếp với tổ chức này. Nó được xếp dưới Hội đồng Bảo an. Bốn mươi bảy quốc gia trên một trăm chín mươi mốt ghế thành viên trong Hội đồng được bầu thông qua hình thức bỏ hiếu kín theo nguyên tắc đa số tương đối (trên 50%) ở Đại hội đồng. Các thành viên phục vụ tối đa sáu năm và có thể bị đình chỉ nếu vi phạm nhân quyền. Hội đồng này được đặt ở Genève, Thụy Sĩ và họp một năm ba lần; trường hợp khẩn cấp có thể có thêm các cuộc họp bổ sung.[31]

Hội đồng này còn có các chuyên gia độc lập (báo cáo viên) để điều tra các vi phạm nhân quyền và báo cáo lại cho Hội đồng. Hội đồng Nhân quyền có thể yêu cầu Hội đồng Bảo an đưa các vụ kiện ra Tòa án Tội phạm Quốc tế (ICC) ngay cả những vấn đề ngoài quyền hạn của ICC.

Hội Hồng Thập Tự Quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Cờ của Phong trào Chữ thập đỏ

Phong trào Chữ thập đỏ – Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế là tổ chức theo nhân đạo chủ nghĩa lớn nhất trên thế giới, thường được gọi là Hội Chữ thập đỏ hay Hội Hồng thập tự, theo biểu trưng đầu tiên của họ. Nó gồm có Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC) ở Genève, Hiệp hội Chữ thập đỏ – Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (IFRC), và 183 hội Chữ thập đỏ hoặc Trăng lưỡi liềm đỏ quốc gia riêng mà hiện nay được là thành viên chính thức của IFRC và được ICRC công nhận. Tất cả những tổ chức này không phụ thuộc nhau theo pháp lý, nhưng có liên quan với nhau do những căn bản, mục đích, biểu trưng, quy chế, và cơ quan giống nhau. Phong trào này tự giác và phi chính phủ. Mục đích đã được tuyên bố là để bảo vệ sự sống và sức khỏe con người, để bảo đảm là con người được tôn trọng, và để tránh và giảm bớt khổ sở, họ không phân biệt theo quốc tịch, dân tộc, tôn giáo hay tín ngưỡng, giai cấp, hoặc quan điểm chính trị.

Ân xá Quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Biểu trưng của Ân xá Quốc tế

Ân xá Quốc tế (tiếng Anh: Amnesty International, viết tắt AI) là một tổ chức phi chính phủ quốc tế, đặt ra mục đích bảo vệ tất cả quyền con người đã được trịnh trọng nêu ra trong bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và các chuẩn mực quốc tế khác.

Đặc biệt, Ân xá Quốc tế hoạt động giải trí nhằm mục đích giải thoát toàn bộ tù nhân lương tâm ; nhằm mục đích bảo vệ những tù chính trị được xử công minh và công khai minh bạch ; nhằm mục đích bãi bỏ án tử hình, tra tấn, và những hình thức đối xử khác với tù nhân mà họ cho là tàn khốc ; nhằm mục đích chấm hết những vụ ám sát chính trị và mất tích cưỡng bức ; và chống lại mọi sự vi phạm nhân quyền, bất kể là do cơ quan chính phủ hay tổ chức triển khai khác .

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền được thành lập năm 1978 dưới tên Helsinki Watch để giám sát Liên Xô,[32] thu thập tư liệu về việc Liên Xô thực hiện các quy ước của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) và để giúp đỡ “các nhóm bảo vệ nhân quyền trong Liên bang Xô Viết”. Năm 1988 Helsinki Watch hợp nhất với các tổ chức quốc tế khác có cùng chung mục đích trở thành Human Rights Watch. Một trong những người thành lập và giám đốc đầu tiên của tổ chức là Robert L. Bernstein.[32]

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền tập trung chuyên sâu vào việc tìm hiểu và tường thuật về những hành vi họ cho là vi phạm nhân quyền. Mối chăm sóc chính của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền được họ nói là ngăn cản tham nhũng, ngăn cản phân biệt đối xử về giới tính hay về giai cấp xã hội trong chính phủ nước nhà và chống lạm dụng quyền lực tối cao nhà nước ( thí dụ như tra tấn hay giam tù khác biệt ). Tổ chức Theo dõi Nhân quyền có một bộ phận chuyên về vi phạm quyền con người so với phụ nữ. Tổ chức ủng hộ tự do trong link với những quyền con người cơ bản như quyền tự do tín ngưỡng và tự do báo chí truyền thông .
Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội“Biểu ngữ tuyên truyền nhân quyền tại Nước Ta có nội dung “Theo Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc, con người có ba nhóm quyền cơ bản gồm có Quyền dân sự, Quyền chính trị và Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa. [ 33 ]

Quyền dân sự[sửa|sửa mã nguồn]

  • Quyền không bị phân biệt đối xử, được thừa nhận là con người và bình đẳng về phẩm cách và quyền lợi
  • Quyền sống, tự do và an toàn thân thể, không bị bắt làm nô lệ hay nô dịch
  • Quyền không bị tra tấn hay chịu hình phạt hoặc những đối xử tàn ác, vô nhân đạo, làm hạ thấp nhân phẩm
  • Quyền được công nhận là con người trước pháp luật
  • Quyền bình đẳng trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ bình đẳng
  • Quyền yêu cầu tòa án can thiệp chống lại những hành động vi phạm những quyền căn bản
  • Quyền được bảo vệ khỏi bị bắt, giam giữ hay lưu đày tùy tiện
  • Quyền được xét xử công khai, công bằng bởi tòa án độc lập, không bị kết án và trừng phạt vượt quá khuôn khổ pháp luật
  • Quyền được suy đoán là vô tội cho đến khi có đủ bằng chứng phạm pháp
  • Quyền tự do đi lại, cư trú trong lãnh thổ quốc gia
  • Quyền rời khỏi bất cứ quốc gia nào, kể cả quốc gia của mình, và có quyền hồi hương
  • Quyền tự do tôn giáo; tự do thay đổi tôn giáo, tín ngưỡng; tự do biểu thị tôn giáo hay tín ngưỡng
  • Quyền được bảo vệ đời tư, gia đình, nhà ở, thư tín, danh dự
  • Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo
  • Quyền tự do tư tưởng, tự do lương tâm, tự do quan niệm và phát biểu quan điểm
  • Quyền tự do hội họp và lập hội có tính cách hoà bình, không bị cưỡng ép gia nhập hội
  • Quyền kết hôn với sự thuận tình hoàn toàn tự do của hai bên và bình đẳng trong hôn nhân
  • Quyền sở hữu riêng tư hoặc hùn hiệp với người khác, không bị tước đoạt tài sản

Quyền chính trị[sửa|sửa mã nguồn]

  • Quyền tìm nơi tị nạn và được hưởng quyền tị nạn tại các quốc gia khác khi bị đàn áp
  • Quyền có quốc tịch và không bị tước quốc tịch
  • Quyền tham gia chính quyền của quốc gia mình trực tiếp hoặc qua các đại biểu do mình tự do lựa chọn
  • Quyền bình đẳng tham gia công vụ trong nước
  • Quyền biểu lộ ý nguyện thông qua những cuộc tuyển cử có định kỳ và trung thực, theo phương thức phổ thông đầu phiếu kín, hay theo các thủ tục tuyển cử tự do tương tự

Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa[sửa|sửa mã nguồn]

  • Quyền được hưởng an sinh xã hội và đòi được hưởng những quyền kinh tế, xã hội và văn hoá cần thiết
  • Quyền được làm việc, được tự do lựa chọn việc làm, được hưởng những điều kiện làm việc công bằng và thuận lợi và được bảo vệ chống thất nghiệp
  • Quyền được trả lương ngang nhau, không phân biệt đối xử cho những công việc ngang nhau
  • Quyền được trả lương đủ để bảo đảm cho bản thân và gia đình một đời sống xứng đáng với nhân phẩm, và nếu cần, sẽ được bổ sung bằng những biện pháp bảo trợ xã hội khác
  • Quyền thành lập nghiệp đoàn hay gia nhập nghiệp đoàn
  • Quyền nghỉ ngơi và giải trí, hạn chế số giờ làm việc hợp lý và được hưởng những ngày nghỉ định kỳ có trả lương
  • Quyền được hưởng một mức sống khả quan về phương diện sức khỏe và an lạc cho bản thân và gia đình
  • Quyền được hưởng an sinh xã hội trong trường hợp thất nghiệp, đau ốm, tật nguyền, góa bụa, già yếu, hay thiếu phương kế sinh nhai do những hoàn cảnh ngoài ý muốn
  • Quyền của sản phụ và trẻ em được đặc biệt săn sóc và giúp đỡ, các con (chính thức hay ngoại hôn) đều được hưởng bảo trợ xã hội như nhau
  • Quyền được hưởng giáo dục, được hưởng chế độ giáo dục miễn phí mang tính cưỡng bách ít nhất ở cấp sơ đẳng và căn bản
  • Quyền được phổ cập giáo dục kỹ thuật, chuyên nghiệp và cao đẳng trên căn bản bình đẳng, lấy thành tích làm tiêu chuẩn
  • Quyền được hưởng một nền giáo dục phát huy đầy đủ nhân cách, tăng cường sự tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do căn bản; đề cao sự thông cảm, bao dung và hữu nghị giữa các quốc gia, các cộng đồng sắc tộc hay tôn giáo
  • Quyền ưu tiên lựa chọn giáo dục cho các con
  • Quyền tự do tham gia vào đời sống văn hoá của cộng đồng, thưởng ngoạn nghệ thuật, được hưởng các tiến bộ khoa học và lợi ích của những tiến bộ ấy
  • Quyền được bảo vệ những quyền lợi tinh thần và vật chất phát sinh từ những sản phẩm khoa học, văn học hay nghệ thuật của mình
  • Quyền được hưởng một trật tự xã hội và trật tự quốc tế trong đó những quyền tự do có thể được thực hiện đầy đủ.

Giáo dục đào tạo quyền con người[sửa|sửa mã nguồn]

Giáo dục quyền con người (human rights education) là những hoạt động giảng dạy, tập huấn, đào tạo và phổ biến thông tin về quyền con người mà mục đích cuối cùng là để xây dựng một nền văn hóa quyền con người (human rights culture). Những mục tiêu cụ thể cần hướng đến là:

  • Tăng cường sự tôn trọng các quyền và tự do cơ bản của con người;
  • Phát triển đầy đủ nhân phẩm và ý thức về nhân phẩm của con người;
  • Thúc đẩy sự hiểu biết, khoan dung, bình đẳng giới và tình hữu nghị giữa các quốc gia, các nhóm dân tộc, chủng tộc, tôn giáo và ngôn ngữ;
  • Tạo  điều kiện cho tất cả  mọi người tham gia một cách hiệu quả vào các hoạt động của xã hội,
  • Hỗ trợ các hoạt động của Liên hợp quốc về duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

Giáo dục đào tạo có vai trò quan trọng trong việc phổ cập tri thức về quyền con người, trong Tuyên ngôn toàn quốc tế về quyền con người năm 1948, Liên hợp quốc đã khẳng định chắc chắn rằng, một trong những tiềm năng của giáo dục là phải nhằm mục đích : “ … thôi thúc sự tôn trọng những quyền và tự do cơ bản của con người ” ( Điều 26 ( 2 ) ). Giáo dục đào tạo nhằm mục đích thôi thúc sự tôn trọng quyền con người còn được tôn vinh trong nhiều văn kiện quốc tế khác của Liên hợp quốc như Công ước quốc tế về những quyền kinh tế tài chính, xã hội, văn hóa truyền thống năm 1966 ( Điều 13 ( 1 ) ), Công ước về quyền trẻ nhỏ năm 1989 ( Điều 29 ( 1, b ) ) và đặc biệt quan trọng là trong Tuyên bố Vienna và Chương trình hành vi được trải qua tại Hội nghị quốc tế về quyền con người lần thứ hai tổ chức triển khai tại Vienna ( Áo ) năm 1993 ( những đoạn 78 ‐ 82 ) .

Cơ chế bảo vệ và thôi thúc quyền con người[sửa|sửa mã nguồn]

Việc ghi nhận những quyền con người trong mạng lưới hệ thống pháp luật quốc tế và pháp lý vương quốc là điều kiện kèm theo cần, nhưng chưa đủ. Cần phải có giải pháp và chính sách giám sát việc thực thi những quyền trên thực tiễn một cách hiệu suất cao. Cơ chế bảo vệ và thôi thúc quyền con người được hình thành để bảo vệ những chuẩn mực quốc tế về quyền con người thích hợp và được triển khai ở mỗi vương quốc. Mục đích của chính sách nhằm mục đích :

  • Hỗ trợ các chính phủ áp dụng chuẩn mực quốc tế và hệ thống pháp luật quốc gia.
  • Đưa ra các cơ chế nghĩa vụ để chính phủ thúc đẩy và thực hiện chuẩn mực quốc tế về quyền con người.
  • Có sự hỗ trợ kịp thời đối với các nạn nhân khi xảy ra vi phạm quyền con người.

Hệ thống giám sát việc thực thi quyền con người gồm những bên tương quan : những tổ chức triển khai liên chính phủ, cơ quan chính phủ và phi chính phủ ở Lever quốc tế, khu vực, vương quốc và địa phương. Ở Lever quốc tế, chính sách bảo vệ và thôi thúc quyền con người là những cơ quan và những quy tắc, thủ tục, bảo vệ quyền con người của Liên hiệp quốc. Tiếp đó là chính sách của những tổ chức triển khai khu vực ( Châu Âu, Châu Á Thái Bình Dương, Châu Phi, Asean … ). Cuối cùng là nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ và thôi thúc quyền con người của cỗ máy nhà nước ở mỗi vương quốc. [ 34 ]
Vi phạm nhân quyền gây ra bởi những chủ thể nhà nước hoặc phi nhà nước là những hành vi lạm dụng, bỏ lỡ hoặc chối bỏ những quyền cơ bản của con người ( gồm có quyền dân sự, chính trị, văn hóa truyền thống, xã hội và kinh tế tài chính ). Vi phạm nhân quyền cũng xảy ra khi những chủ thể trên vi phạm bất kể pháp luật nào trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc hoặc những luật quốc tế về nhân quyền và nhân đạo khác. Điều 39 của Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền chỉ định Hội đồng An ninh Liên Hiệp Quốc ( hay một cơ quan được giao nghĩa vụ và trách nhiệm ) là cơ quan có quyền tài phán xét xử những vụ vi phạm nhân quyền .Hành động vi phạm nhân quyền được Liên Hiệp Quốc, những tổ chức triển khai vương quốc, những chính phủ nước nhà và những tổ chức triển khai phi chính phủ độc lập giám sát. Các tổ chức triển khai này tích lũy vật chứng và tài liệu về những cáo buộc vi phạm nhân quyền và gây áp lực đè nén nhằm mục đích thực thi pháp lý về nhân quyền .

Tội ác chiến tranh và tội ác chống lại nhân loại là những sự vi phạm nhân quyền nghiêm trọng nhất.

Theo CNN, nhân quyền là một trong mười ý tưởng sáng tạo làm đổi khác quốc tế, cùng với nông nghiệp, phân tâm học, thuyết tương đối, vắc xin, thuyết tiến hóa, World Wide Web, xà phòng, số 0 và lực mê hoặc. [ 35 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Rate this post