Tụy – Wikipedia tiếng Việt

Tụy (còn gọi là lá mía) là một cơ quan trong cơ thể động vật, nằm sau phúc mạc và đảm trách hai chức năng chính:

Tụy đôi khi bị nhầm lẫn với tỳ (lá lách). Tên tiếng Anh của tụy là pancreas, còn của tỳ là spleen.

Tụy là một cơ quan sau phúc mạc, nằm sau dạ dày sát thành sau của ổ bụng. Tụy nặng khoảng chừng 80 gram, có màu trắng nhạt, 1 số ít loài có tụy màu hồng nhạt và mỗi ngày, trung bình tụy hoàn toàn có thể tiết ra 0,8 lít dịch tiết .

Ở các loài động vật khác nhau thì tụy có hình dạng khác nhau. Như ở cá, tụy không có hình dạng nhất định, chỉ là một khối nhão. Đến loài ếch nhái và bò sát thì tụy đã thành tuyến nằm ép sát bên thành tá tràng. Đến lớp chim thì tụy nằm ở phần giữa đoạn cong vòng của tá tràng chim. Ở người, tụy là một cơ quan nhỏ và hơi thuôn dài nằm trong ổ bụng.

Tụy gồm có ba phần: đầu tụy, thân tụy và đuôi tụy. Đầu tụy nằm sát đoạn tá tràng D2 và đuôi tụy kéo dài đến sát lách. Ống tụy còn gọi là ống Wirsung là một ống nằm dọc suốt chiều dài của tụy và dẫn lưu dịch tụy đổ vào đoạn D2 của tá tràng. Chỗ ống tụy nối vào tá tràng gọi là bóng Vater. Ống mật chủ thường kết hợp với ống tụy tại hoặc gần bóng Vater. Theo một số tài liệu, nơi đổ ra của ống tụy và ống túi mật là cùng một nơi nên vị trí đó gọi là cơ vòng Oddi.

Tụy được cung ứng máu bởi những động mạch tá tụy, những động mạch này là nhánh của động mạch mạc treo tràng trên. Máu tĩnh mạch đổ về những tĩnh mạch lách rồi đổ vào tĩnh mạch cửa. Tĩnh mạch lách chạy sát sau tuyến tụy nhưng không dẫn lưu máu của tụy. Tĩnh mạch cửa được hợp thành bởi hợp thành của hai tĩnh mạch là tĩnh mạch mạc treo tràng trên và tĩnh mạch lách. Ở một số ít người thì tĩnh mạch mạc treo tràng dưới cũng đổ vào tĩnh mạch lách ở phía sau tuyến tụy. Trong đa phần trường hợp tĩnh mạch này đổ vào tĩnh mạch mạc treo tràng trên .

Tá tràng và tụy (dạ dày bị cắt bỏ).

Tuyến tụy sản xuất dịch tiêu hóa có năng lực tiêu hóa gần như tổng thể những thành phần thức ăn .

Tụy ngoại tiết[sửa|sửa mã nguồn]

Tụy được phủ bọc bởi bao tụy. Bao tụy cũng có tính năng phân loại tụy thành những tiểu thùy. Nhu mô của tụy được cấu trúc bởi những tế bào tụy ngoại tiết. Các tế bào này tiềm ẩn rất nhiều những hạt nhỏ chứa enzyme tiêu hóa dưới dạng tiền chất ( đa phần là trypsinogen, chymotrysinogen, lipase tụy và amylase ) .

Khi có kích thích thích hợp, các men tụy sẽ được tiết vào ống tụy và sau đó đổ vào ruột non ở đoạn D2 của tá tràng. Tại đây các men enterokinase của tá tràng sẽ xúc tác làm trypsinogen biến thành dạng hoạt động là trypsin. Trypsin là một endopeptidase lại cắt các amino acid của chymotrypsinogen thành dạng hoạt động chymotrypsin. Men này lại cắt các polypeptide trong thức ăn thành các đơn vị nhỏ có thể hấp thu được qua niêm mạc ruột. Việc tụy chỉ tiết các men dưới dạng tiền chất hay dạng không hoạt động có ý nghĩa hết sức quan trọng vì các men hoạt động có khả năng tiêu hủy protein của chính tuyến tụy.

Dịch tụy là nguồn chứa những men tiêu hóa mỡ và protein còn niêm mạc ruột lại có những men tiêu hóa được đường. Dịch tụy cũng chứa những ion bicarbonate có tính kiềm để trung hòa lượng dịch lượng acid trong thức ăn từ dạ dày đi xuống. Việc trấn áp tính năng ngoại tiết của tụy được thực thi trải qua những men ( enzyme ) như gastrin, cholecystokinin và secretin. Các men này được những tế bào của dạ dày và tá tràng tiết ra dưới kích thích của thức ăn hiện hữu trong ống tiêu hóa và bởi chính dịch tụy .Thông thường để bảo vệ cấu trúc cũng như tính năng ngoại tiết thông thường của tụy thì những men được tiết ra dưới dạng tiền chất, nghĩa là chưa có năng lực tiêu hủy protein và mỡ. Tuy nhiên vì một nguyên do nào đó như sự ứ trệ, nhiễm trùng, chấn thương …, những men này lại được hoạt hóa ngay trong lòng tụy gây nên sự tự tiêu hủy tụy gọi là viêm tụy cấp. Trên lâm sàng hoàn toàn có thể gặp thực trạng viêm tụy cấp do sỏi, do giun chui ống mật – tụy …

Tụy nội tiết[sửa|sửa mã nguồn]

Nằm trong nhu mô của tụy ngoại tiết là những nhóm nhỏ tế bào gọi là tiểu hòn đảo tụy hay tiểu hòn đảo Langerhans ( gồm từ 1-2 triệu hòn đảo ), là những tế bào tụ thành từng đám, chiếm 1 g tổ chức triển khai tụy, thường ở gần mạch máu, đổ vào tĩnh mạch cửa. [ 2 ] Các tiểu hòn đảo này là phần nội tiết của tuyến tụy có tính năng tiết những hormone quan trọng là insulin, glucagon, và những hormone khác. Các tiểu hòn đảo tụy chứa ba loại tế bào chính là : tế bào alpha, tế bào beta, và tế bào delta. Trong ba loại này thì tế bào beta chiếm số lượng nhiều nhất và sản xuất insulin. Các tế bào alpha sản xuất glucagon và tế bào delta sản xuất somatostatin. Somatostatin có công dụng làm giảm nồng độ của glucagon và insulin trong máu .

Bệnh lý tuyến tụy[sửa|sửa mã nguồn]

Rate this post