Tranh Đông Hồ – Wikipedia tiếng Việt

Đám cưới chuột Lợn ỷ có xoáy Âm dương Tranh ” Đàn gà ” hoặc ” Sân gà ” cầu chúc cho sự sung túc, đông con và an nhàn Nhân nghĩa“, với hình ảnh ‘‘Em bé trai ôm con cóc’’

Tranh “”, với hình ảnh ‘‘Em bé trai ôm con cóc’’

Vinh hoa, với ý nghĩa tượng trưng cho ước muốn hiển đạt với đủ đức hạnh quân tử như nhân, nghĩa, tín, dũng và văn võ song toàn, với ý nghĩa tượng trưng cho mong ước hiển đạt với đủ đức hạnh quân tử như nhân, nghĩa, tín, dũng và văn võ song toàn

Tranh Đông Hồ, hay tên đầy đủ là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ[1][2][3], là một dòng tranh dân gian Việt Nam với xuất xứ từ làng Đông Hồ (xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh).[1][4][5] Trước kia tranh được bán ra chủ yếu phục vụ cho dịp Tết Nguyên Đán, người dân nông thôn mua tranh về dán trên tường, hết năm lại lột bỏ, dùng tranh mới.

Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể cấp Quốc gia. [ 6 ] Được sự chấp thuận đồng ý của Thủ tướng nhà nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với Ủy ban Nhân dân tỉnh Thành Phố Bắc Ninh và những cơ quan trình độ triển khai nghiên cứu và điều tra, lập hồ sơ khoa học cho Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ để đệ trình UNESCO ý kiến đề nghị công nhận Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể. [ 7 ] [ 8 ]Thơ Tú Xương có tranh Đông Hồ về ngày Tết là :

Đì đoẹt ngoài sân tràng pháo chuột
Loẹt lòe trên vách bức tranh gà

Đó cũng là lí do để chứng tỏ rằng tranh gỗ dân gian Đông Hồ rất thông dụng .

Dụng cụ vẽ tranh Đông Hồ[sửa|sửa mã nguồn]

Giấy in tranh Đông Hồ được gọi là giấy điệp : người ta nghiền nát vỏ con điệp, một loại sò vỏ mỏng dính ở biển, trộn với hồ dán ( hồ được nấu từ bột gạo tẻ, hoặc gạo nếp, có khi nấu bằng bột sắn – hồ dùng để quét nền tranh thường được nấu loãng từ bột gạo tẻ hoặc bột sắn, hồ nấu từ bột nếp thường dùng để dán ) rồi dùng chổi lá thông quét lên mặt giấy dó. [ 9 ] Chổi lá thông tạo nên những ganh chạy theo đường quét và vỏ điệp tự nhiên cho màu trắng với ánh lấp lánh lung linh của những mảnh điệp nhỏ dưới ánh sáng, cũng hoàn toàn có thể pha thêm màu khác vào hồ trong quy trình làm giấy điệp. [ 3 ]Màu sắc được sử dụng trong tranh Đông Hồ là màu tự nhiên : [ 10 ] [ 11 ] màu đen lấy từ than gỗ xoan, rơm nếp hay than lá tre được ngâm kĩ trong chum vại vài tháng rồi mới sử dụng được ; màu xanh lấy từ gỉ đồng hay lá chàm – lá ở vùng dân tộc thiểu số phía Bắc, họ thường dùng để nhuộm quần áo ; màu vàng lấy từ hoa giành giành, hoa hòe – loài hoa về mùa hè người ta vẫn dùng để sắc nước uống thanh nhiệt ; màu đỏ lấy từ gỗ vang và sỏi son trên núi Thiên Thai ; màu trắng lấy từ điệp. Những chất màu thô này được trộn với nhau và hoà với một lượng bột nếp trước khi in để tạo một lớp hồ, làm cho giấy tranh cứng hơn sau khi phơi khô .Ván khắc in tranh có hai loại : ván in nét và ván in màu. Ván in nét thường được làm từ gỗ thị hoặc gỗ thừng mực .Gỗ thị có thớ đa chiều, vừa mềm, dễ khắc. Dụng cụ khắc ván là những mũi đục hay còn gọi là bộ ve, được làm bằng thép cứng. Mỗi bộ ve có khoảng chừng 30-40 chiếc. [ 3 ] Ván in màu được làm bằng gỗ mỡ chính do khi phết màu nên để in tranh gỗ mỡ có năng lực giữ màu cao hơn nhiều loại gỗ khác .

Các loại tranh Đông Hồ[sửa|sửa mã nguồn]

Về thể loại, dựa vào nội dung chủ đề, hoàn toàn có thể chia tranh Đông Hồ thành bảy loại chính, gồm tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh lịch sử dân tộc, tranh truyện, tranh phương ngôn, tranh cảnh vật và tranh phản ánh hoạt động và sinh hoạt. [ 2 ] [ 3 ]

Những biến hóa so với thời xưa[sửa|sửa mã nguồn]

Tranh Đông Hồ rất thân thiện với đại đa số dân chúng Nước Ta, nhắc đến phần đông ai cũng đều biết cả. Tranh Đông Hồ thân mật còn vì hình ảnh của nó đã đi vào thơ, văn trong chương trình giáo dục phổ thông. Ngày nay tục lệ mua tranh Đông Hồ treo ngày Tết đã mai một, làng tranh cũng biến hóa nhiều : làng Đông Hồ thời nay có thêm nghề làm vàng mã. Nghề giấy dó ở làng Yên Thái ( Bưởi, Tây Hồ ) cũng đã không còn. Tuy vậy, tranh Đông Hồ vẫn đóng vai trò như một di sản văn hóa truyền thống, một dòng tranh dân gian không hề thiếu .Theo nhìn nhận của 1 số ít họa sỹ, tranh Đông Hồ in ở thời gian hiện tại thường không có sắc tố thắm như tranh cổ, nguyên do là người ta trộn màu trắng vào điệp quét giấy để bớt lượng điệp khiến giấy mất độ óng ánh và trở nên ” thường “, sắc tố sử dụng cũng chuyển sang loại màu công nghiệp, những bản khắc mới có bản không được tinh xảo như bản cổ. Một điểm đáng chú ý quan tâm khác nữa là 1 số ít bản khắc đã đục bỏ phần chữ Hán ( hoặc chữ Nôm ) bên cạnh phần hình của tranh khiến tranh không ít bị què cụt về mặt ý nghĩa. Nguyên nhân dẫn tới thực trạng này ước đoán là :

  1. Thời kỳ sau năm 1945, chữ Hán và chữ Nôm bị chính quyền coi là phong kiến lạc hậu, liệt vào danh mục bài xích nên thợ in đục bỏ cho đỡ phiền nhiễu.
  2. Thế hệ sau này không phải ai cũng đọc và hiểu được các ký tự ấy nên tự ý bỏ đi.
  3. Cũng do không đọc hiểu được nên các ván khắc truyền lại “tam sao thất bản”, đến mức còn lại các ký tự nhưng không đọc được ra chữ gì.

Về nội dung tranh, chú ý quan tâm rằng có sự thân mật nhất định giữa nội dung tranh khắc gỗ màu của Nước Ta với của Trung Quốc, có những tranh mà cả hai nước đều có, tuy nhiên tranh Đông Hồ tăng trưởng thành một hướng riêng sống sót nhiều thế kỷ và được thừa nhận như dòng tranh dân gian được biết đến nhiều nhất ở Nước Ta .

Làng tranh Đông Hồ[sửa|sửa mã nguồn]

Đánh ghen (âm bản) ở nhà nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, làng tranh Đông Hồ

Ván khắc tranh(âm bản) ở nhà nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, làng tranh Đông Hồ

Chăn trâu thổi sáo ở nhà nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam làng tranh Đông HồVán khắc tranhở nhà nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam làng tranh Đông Hồ Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế ( người ngồi bên trái ), làng tranh Đông Hồ

Làng tranh Đông Hồ xưa là làng nghề nổi tiếng về tranh dân gian, thuộc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh,[12] cách Hà Nội chừng trên 25 km.[13] Làng Đông Hồ (đôi khi dân
địa phương chỉ gọi là làng Hồ) nằm trên bờ nam sông Đuống, cạnh bến đò Hồ, nay là cầu Hồ.

Quanh năm rất nhiều khách du lịch trong ngoài nước đến làng tranh Đông Hồ thăm và mua tranh Đông Hồ làm kỷ niệm. Một số khách sạn, nhà hàng quán ăn từ Thành Phố Hà Nội, [ Thành phố Hồ Chí Minh ] cũng về đây đặt những bức tranh khổ lớn để trang trí cho cách phòng khách, hoặc phòng ăn lớn. Từ TP. Hà Nội muốn đi Đông Hồ đường gần nhất hành khách thường đi là xuôi theo đường Quốc lộ số 5 ( đường đi TP. Hải Phòng ) đến ga Phú Thụy, cách TP.HN chừng 15 km thì rẽ trái, đi chừng 18 km nữa, qua những địa điểm khá nổi tiếng của huyện Gia Lâm ( TP. Hà Nội ) như phố Sủi, chợ Keo, chợ Dâu ( Thuận Thành-Bắc Ninh ) là đến phố Hồ-huyện lỵ Thuận Thành. Rẽ trái thêm 2 km là đến làng Hồ. Cũng hoàn toàn có thể đi hết phố Hồ, lên đê rẽ trái, gặp điếm canh đê thứ hai sẽ có biển chỉ dẫn đường xuống làng Đông Hồ .Làng Đông Hồ xưa còn gọi là làng Mái. [ 14 ] Các cụ làng Đông Hồ vẫn truyền lại mấy câu ca rằng :

Hỡi cô thắt lưng bao xanh
Có về làng Mái với anh thì về
Làng Mái có lịch có lề
Có sông tắm mát có nghề làm tranh.

Làng Đông Hồ nằm ngay sát bờ sông Đuống, rất lâu rồi chỉ cách sông một con đê, đó là ý trong câu ” Có sông tắm mát có nghề làm tranh “. Ngày nay, do sự bồi lấp của dòng sông nên từ đê ra đến mép nước giờ khá xa .

Còn “làng Mái có lịch có lề” thì nghĩa là gì? Tục ngữ Việt Nam có câu: giấy rách phải giữ lấy lề. Chữ “lề” ở đây tượng trưng cho những quy tắc đạo đức của người xưa, rất trọng danh dự, khí tiết. Còn dân làng Mái, dân nghệ thuật rất trọng lời ăn tiếng nói. Không như nhiều làng quê khác, người dân làng Hồ, nhất là phụ nữ, ăn nói rất lịch lãm, trên dưới thưa gửi rất rõ ràng. Người làng kể rằng kể cả từ xưa, rất hiếm khi trong làng có tiếng người mắng chửi nhau.

Do công nghệ tiên tiến tăng trưởng, tranh dân gian làng Hồ giờ đây không tiêu thụ nhiều như trước. Qua nhiều thế kỷ, 17 dòng họ đã quy tụ về làng, vốn xưa tổng thể đều làm tranh [ 1 ]. Nhưng đến nay, dân làng Hồ hiện đa phần sống bằng nghề làm vàng mã. Hiện nay chỉ còn hai mái ấm gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và Nguyễn Hữu Sam cùng con cháu là theo nghề tranh, gìn giữ di sản tranh Đông Hồ. [ 15 ]Ngày xưa, làng Đông Hồ có chợ tranh sinh động dịp tháng Chạp ( tháng 12 Âm lịch ) với 5 phiên chợ vào những ngày 6, 11, 16, 21, 26. [ 3 ] Trong mỗi phiên chợ có hàng nghìn, hàng triệu bức tranh những loại được mang ra bán cho lái buôn, hoặc kinh doanh bán lẻ cho những mái ấm gia đình mua về làm tranh treo Tết để mang giàu sang, vinh quang cho nhà mình. Sau phiên chợ tranh sau cuối ( 26/12 Âm lịch ) những mái ấm gia đình nào còn lại tranh đều bọc kín đem cất chờ đến mùa tranh năm sau mang ra chợ bán. [ 1 ]Hàng năm làng Hồ có hội làng vào rằm tháng vào 3 âm lịch. Trong hội làng có những nghi thức truyền thống lịch sử như tế thần, thi mã, thi tranh rất vui tươi. Làng còn có những làn điệu dân ca như :

Hỡi anh đi đường cái quan
Dừng chân ngắm cảnh mà tan nỗi sầu

Mua tờ tranh điệp tươi màu
Mua đàn gà lợn thi nhau đẻ nhiều.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Rate this post