Văn là cái… gì?

Tôi biết cái khẩu hiệu / triết lý “ Tiên lễ … hậu văn ” nó ở đâu ra rồi. Là từ cái “ trường ” mà ông Tú Xương diễn đạt : “ Dăm quyển sách nát / Mấy thằng trẻ ranh ” .
Tất nhiên ngoài tứ thư, ngũ kinh công nghệ tiên tiến dạy học này còn thêm một cái chõng và một cái roi. Văn chính là 9 cuốn tầm cỡ gói trọn hàng loạt thiên hà niềm tin, hàng loạt những dây mơ rễ má ràng buộc con người cá thể với nhân quần và tự nhiên ! Học lên đến mức được ghi danh bia đá thì thêm những sách tìm hiểu thêm là Bách gia chư tử cùng kĩ năng soạn thảo những văn bản hành chính .
Đố biết văn … ấy là cái gì ? Tất nhiên cổ thư được soạn từ 2 nghìn ( Cửa Khổng ) năm và 1.000 năm trước ( Tống Nho – Sân Trình ) cần được khảo cứu để mà chắt lọc tinh hoa cho thời nay. Cổ học tinh hoa khai thác chả khi nào cạn .

Song cái triết lý đào tạo quan lại ấy mới là tệ hại nếu đem áp dụng cho thời nay. Triết lý ấy muốn vùi tương lai vào quá khứ, kéo tương lai về Nghiêu Thuấn ban sơ. Tất cả những gì tốt đẹp nhất, gương mẫu nhất, đáng/phải noi theo nhất đều đã có từ thượng cổ. Chỉ cần/phải quay lưng lại tương lai, nghển cổ về dĩ vãng. Nó cấm tiệt sáng tạo, tiến bộ và hiện đại văn minh! May mà ta đã “bái bai” nó từ 100 năm nay. Thời ấy nhiều bác hủ nho không tin có cái xe hai bánh “đi thì đứng, đỗ thì đổ” là cái xe đạp! Khổ thay thời tân tiến văn minh chính là thời “đi thì đứng, đỗ thì đổ”. Dừng lại là chết!

Bạn đang đọc: Văn là cái… gì?

Văn có nghĩa hẹp nhất – xưa nhất là đường nét, vân trang trí. Văn thừng, văn hình tròn trụ đồng tâm … là những hoa văn tiêu biểu vượt trội của văn hoá Đông Sơn. Văn cũng có nghĩa là làm cho đẹp thêm lên. Chữ tượng hình dùng đường nét diễn đạt và chứa nghĩa gọi là văn tự. Rồi người dùng văn tự sáng tác gọi là văn nhân. Các loại sản phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ dùng văn tự là văn học, v.v và v.v … Văn học lại phân biệt văn xuôi và văn vần là văn và thơ ! Trước khi có “ chữ quốc ngữ ” dân mình không có chữ ghi âm tiếng mẹ đẻ nên văn xuôi kém, chậm tăng trưởng. Dân chúng trông vào truyền miệng nên thơ tăng trưởng hơn. Sính thơ là một rực rỡ dân tộc bản địa !
Thời phong kiến, học văn ( chữ Hán ), dùng được văn tự là con đường duy nhất để làm quan. Làm quan cũng là con đường duy nhất để cầu công danh sự nghiệp phong phú nên người ta “ sùng bái văn tự ”. Mang tiếng là dân thượng võ, đánh giặc ngoại xâm tuyệt giỏi, tuyệt hay nhưng vẫn trọng văn hơn võ. Văn nhân “ dài sống lưng tốn vải ” vẫn hơn anh “ võ biền ” ! Sính làm văn đi với sính làm quan, sợ quan. Bệnh sùng bái văn / quan từ trong tâm khảm người Việt ta là một cản trở để phát huy dân chủ ngay cả trong thời tất cả chúng ta đây .

Nghĩa rộng nhất của Văn là văn hóa, văn hiến, văn minh… Thực ra đó là những từ Hán-Việt dùng để dịch các khái niệm phương Tây. Từ nguyên của tiếng Tây (Anh, Nga, Pháp, Đức…) khác hẳn: Culture (văn hóa) gốc từ chữ nuôi trồng. Nuôi trồng, chăm bón, thu hoạch… mang lại thịnh vượng sung túc cho con người là văn hóa. Culture không liên quan hay bắt nguồn từ văn tự/văn học letters, literature như chữ văn hóa của ta! Văn hóa còn được ta dùng với nghĩa là kiến thức, tri thức – Knowledge.

Dùng chữ văn hóa truyền thống thay cho tri thức làm cho người ta thiên vị môn văn trong nhà trường ! Đáng nhẽ môn ngữ văn là để học viên biết dùng tiếng Việt mà diễn đạt tri thức, tư tưởng, tình cảm, tiếp xúc … thì lại hòng biến mọi người thành nhà văn, làm khổ học trò bằng những bài “ văn mẫu ” rất kinh dị !
Văn minh dịch chữ civilization có gốc là civil – dân sự công dân. Nền văn minh là chuyện của dân sự, dân số, dân chủ … không dính dáng gì đến “ văn ” cả. Có ông bạn học giả rất thú vị với việc dịch cụm từ “ xã hội văn minh ” của ta sang tiếng Anh là “ Cilivized Society ” cũng hoàn toàn có thể được hiểu là xã hội dân sự hóa !

Chữ nghĩa lằng nhằng thật. Nhất là vào cái thời biến đổi quá nhanh, tiếng Việt đang “đại loạn”.

Con cà con kê với bà chị, mất thời hạn chỉ vì “ Trời mới vào thu tươi lắm thay ! ”. 24 triệu con em của mình tất cả chúng ta rộn ràng ngày khai trường và cả giới GDĐT sôi sục chuyện “ thay đổi tổng lực và triệt để nền giáo dục vương quốc ” .
Xin khuyến nghị những vị rằng chuyện tiên phong phải làm cho mọi cuộc thay đổi là “ định nghĩa lại ” những khái niệm cơ bản thông dụng nhất. Nếu vẫn “ ông nói gà bà nói vịt ” thì sẽ chẳng đi tới đâu đâu .
Em với bà chị, tôi và tất cả chúng ta, thầy giáo và học trò đều chả thể hiểu Lễ là cái gì – Văn là cái gì ! Làm sao mà dạy, mà học đây !

Rate this post