Phật giáo Việt Nam biến đổi nhanh nhưng đang phát triển hay suy thoái?

• Nguyễn Lễ
• Gửi tới BBC News Tiếng Việt từ Washington DC

20 tháng 5 2019Nguồn hình ảnh, Getty Images

Phật Đản năm nay ở trong nước làm lớn thật lớn.

Ở hải ngoại không có điều kiện kèm theo làm lớn như vậy. Trước đó một tuần, Phật tử người Việt khắp vùng đông bắc Hoa Kỳ tề tựu lại một ngôi chùa nhỏ ở Maryland rồi đi xe hoa rước Phật đến một hội trường thuê trong trường học để làm Lễ Phật đản chung .Người Mỹ thì đến những TT Phật giáo ở TP. hà Nội Washington D.C. dự buổi thiền quán tưởng niệm Đức Phật .Cũng dễ hiểu là vì năm nay là lần thứ ba Phật đản ở Nước Ta được nâng lên thành Đại lễ Tam hợp Liên hiệp Quốc. Chỉ trong một thời hạn ngắn, Nước Ta đã đem sức dốc núi từ chỗ không có gì dựng lên một cảnh chùa hùng vĩ giữa trời mây non nước của tỉnh Hà Nam để tiếp đón những phái đoàn quốc tế bằng tổng thể tấm lòng trọng thị của người Việt .Được dốc sức sẵn sàng chuẩn bị như thế là vì Lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc bên cạnh ý nghĩa tôn vinh Đức Phật còn là thời cơ bộc lộ hình ảnh quốc gia, con người và chính quyền sở tại Nước Ta. Nhưng so với mỗi người Phật tử, Lễ Phật đản dù lớn hay nhỏ trước hết vẫn là cảm xúc thuần khiết của sự an nhàn, hoan hỉ vì tưởng niệm ngày Đấng Từ phụ sinh ra .Với ý nghĩa đó, Lễ Phật đản năm nay dù lớn nhưng cảm xúc của người Phật tử không còn tròn vẹn như những năm trước .Phật giáo vừa trải qua cơn rúng động với tăm tiếng tiếp nối đuôi nhau tăm tiếng .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesHết hóa vàng, dâng sao hóa giải đến thỉnh vong báo thù, từ hòm công đức ‘ không minh bạch ‘ cho đến xây chùa to để ‘ buôn thần bán thánh ‘. Đến nỗi có người đã nói về sự suy đồi của Phật giáo và đòi phải chấn hưng. Thậm chí còn có lời mạt sát Tam bảo .Tuy nhiên, nói chấn hưng Phật giáo là chấn hưng cái gì ? Chấn hưng làm thế nào ? Chứ nói khơi khơi như vậy khiến cho những Phật tử sợ hãi quá. Giáo hội chẳng phải đã nói những hiện tượng kỳ lạ kể trên không có trong giáo lý nhà Phật đó sao ?Có lật hết ngàn trang vạn quyển kinh văn Phật giáo cũng không thấy có chỗ nào nói về thỉnh vong, đốt vàng hay hóa giải hết. Vậy thì làm thế nào bãi bỏ một cái không có cho được ?

Từ tín ngưỡng dân gian…

Mặc dù nói không có trong giáo lý nhà Phật nhưng rành rành nhà chùa có làm, và những hiện tượng kỳ lạ nói trên không chỉ bó hẹp trong nhà chùa mà còn nhan nhản trong đời sống quảng đại của người Việt. Vậy thì, muốn chấn hưng thì phải bỏ tận gốc những tập quán, tín ngưỡng đó chứ ?Trước hết, thật lòng mà nói tôi cũng đốt vàng bạc vì từ nhỏ đã thấy ông bà, cha mẹ đốt giấy tiền mỗi khi tang ma hay giỗ quẩy rồi đến lượt mình tôi cũng làm theo .Đành rằng chết là hết vì đã rã xác tan hình, còn theo nhà Phật vong linh phải luân hồi trả nghiệp thì còn đâu mà tiêu xài vàng bạc cõi trần gửi cho, đó là chưa kể đốt mọi thứ thành tro bụi thì tiêu tốn lãng phí biết bao nhiêu. Biết là vậy nhưng đến ngày giỗ mà không đốt giấy tiền tôi lại thấy thiếu. Hơn nữa, vì thương ông bà mình đã quá vãng chẳng thà làm để được an lòng còn hơn là không làm, dù chỉ là một chút ít cho có lệ .Cũng thành thật mà nói là tôi cũng từng được cúng sao mặc dầu không tin yêu. Năm đó tôi gặp nạn liên tục trong mấy ngày Tết nên khi được người thân trong gia đình cúng cho tôi cũng không có gì phản đối. Trông chờ vào thần thánh nào đó là không bình thường và trái luật nhân quả của nhà Phật, nhưng suy cho cùng những người dâng sao cũng chỉ mong được hóa giải nạn tai .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesTrong lúc bấn loạn có thêm chút cảm xúc bình an dù sao vẫn tốt hơn. Và nếu nói mê tín dị đoan thì xây nhà, tang ma, cưới hỏi, vốn là những việc ai cũng mong được bình an, đừng chọn ngày lành tháng tốt gì hết, cứ đụng ngày nào làm ngày đó có được không ?

… đến chùa Ba Vàng

Còn việc thỉnh vong báo ứng nhân quả của chùa Ba Vàng ở Quảng Ninh, vốn là đỉnh điểm tăm tiếng của Phật giáo, cũng mang đầy sắc tố dân gian nhưng có pha lẫn Phật giáo. Màu sắc dân gian là niềm tin vào linh hồn, còn giáo lý nhà Phật là nhân quả, nghiệp lực và cúng dường .Nguồn hình ảnh, OTHERChụp lại hình ảnh ,Những lời ‘ giảng ‘ của bà Phạm Thị Yến chùa Ba Vàng nói rằng Cao Mỹ Duyên, cô gái giao gà bị hãm hiếp, sát hại là do ” ác nghiệp từ tiền kiếp ” đã gây bức xúc lớn trong dư luậnTrước hết, những ai nói vong linh là mê tín dị đoan thì liệu có dám dọn vào ở trong một căn nhà vừa có người chết oan do bị sát hại hay hỏa hoạn không ? Thử hỏi xung quanh xem có bao nhiêu người tin rằng ông bà mình dù chết đi nhưng linh hồn vẫn còn đâu đó và sẽ về sum vầy vào ngày giỗ, Tết ?Tại sao người Việt hàng ngàn năm nay vẫn duy trì tục lệ xá tội vong nhân mà trong Nam gọi là cúng cô hồn ?Tại sao người dân xây am thờ dọc những quốc lộ để an ủi vong linh những vụ tai nạn đáng tiếc ?Mà đâu chỉ người Nước Ta. Trên quốc tế có tôn giáo nào không tin là có quốc tế sau khi chết ?Khác với dâng sao hay hóa vàng vốn thuần túy là tín ngưỡng dân gian, câu truyện chùa Ba Vàng còn lồng ghép những yếu tố giáo lý của nhà Phật .Để giải nghiệp, chùa Ba Vàng cho rằng cần cúng dường cho chùa để hồi hướng cho vong linh nhưng vào cửa chùa mà đòi tiền tài thì quá phản cảm .Cái gốc của cúng dường là tâm hướng thiện. Hơn nữa, đó cũng để học cách cho đi để nhận lại .Lên chùa nghe kinh, thính pháp, tu tập, học điều hay lẽ phải, được đãi cơm chay ai mà không cảm thấy cần góp phần trở lại để tạo phước duyên cho người khác cũng được lợi lạc ? Cho nên, cúng dường tự thân nó không có lỗi mà lỗi ở chỗ nó bị tận dụng .Sự việc ở chùa Ba Vàng đúng là có tín hiệu tận dụng Phật giáo để trục lợi, nhưng vẫn còn đó những chỗ chưa rõ. Làm sao bác sỹ một bệnh viện lớn lại khuyên bệnh nhân đến chùa Ba Vàng ?Rồi số tiền được cho là hàng ngàn tỉ bị chiếm đoạt đã đi đâu về đâu ?

Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Lễ cầu siêu cho cố quản trị nước Trần Đại Quang được tổ chức triển khai tại Việt Nam Quốc tự, TP Hồ Chí Minh, hồi 9/2018Sau khi báo chí truyền thông phanh phui sao không thấy có nạn nhân nào đòi tiền lại ?Và nếu là để kiếm chác từ tiền cúng dường thì vị trụ trì phải nói là ‘ Càng giàu càng phải cúng dường ‘ chứ sao lại nói là ‘ càng nghèo ‘ ?

Đạo Việt Nam?

Ở đây chắc sẽ có người vướng mắc là bàn về ‘ chấn hưng Phật giáo ‘ sao lại đi sâu vào tín ngưỡng dân gian, hai phạm trù đó gần như hòa lẫn làm một khó phân biệt được .Khi gia nhập vào Nước Ta, Phật giáo đã linh động, mềm dẻo để tùy nghi, tiếp biến những yếu tố văn hóa truyền thống, tâm linh của người Việt, chứ không ở thế đi giáo hóa địa phương. Phật tử Nước Ta cũng thờ cúng ông bà, đốt vàng mã, xá tội vong nhân, dâng sao hóa giải, trong nhà có thờ thêm ông Công ông Táo ( hay trong nam là Thần Tài, Thổ Địa ) .Các chùa miền Bắc ngoài Phật còn thờ bà Chúa, Thánh mẫu, ban Cô, ban Cậu và những bậc tiên hiền, anh hùng dân tộc bản địa có công với nước. Nhiều chùa trở thành nơi ship hàng tín ngưỡng dân gian, từ tụng kinh ma chay cho đến coi ngày coi tháng .Giáo lý nhà Phật đã ăn sâu vào tâm ý dân tộc bản địa hơn là tất cả chúng ta nhận ra. Nhiều người chưa từng quy y tam bảo, chưa từng học Phật nhưng gặp chuyện vẫn niệm Phật, ngày Tết vẫn đi chùa, tin vào nhân quả và khi chết vẫn được tung kinh siêu độ .Có thể nói Phật giáo tuy xuất phát từ nơi khác nhưng khi được trao cho dân tộc bản địa Nước Ta, người Việt đã biến nó trọn vẹn thành của mình, không còn phụ thuộc gì vào nơi sinh ra nó nữa .Người Phật tử vì vậy không bị giằng xé giữa quốc gia và tín ngưỡng nên hòa thành một khối với dân tộc bản địa, sát cánh cùng dân tộc bản địa suốt mấy ngàn năm .Thời kỳ hưng thịnh nhất của dân tộc bản địa cũng là thời kỳ đỉnh điểm của Phật giáo khi triết lý từ bi của nhà Phật thấm nhuần vào đạo trị quốc của nhà vua. Có vị vua kiệt xuất xuất gia làm sư ( Trần Nhân Tông ) và có nhà sư lỗi lạc vào triều giúp vua ( thiền sư Vạn Hạnh, Khuông Việt … ). Vị vua khai quốc nhà Lý sinh ra ở cửa Thiền còn vị vua khai quốc nhà Trần viết sách luận về Thiền ( Khóa hư lục ) .Tuy nhiên, tiếp biến quá mức thì hoàn toàn có thể dẫn đến hoán chuyển trọn vẹn. Ở nhà đốt vàng mã thì được chứ đến chùa cũng hóa vàng thì Trời Phật nào nhận cho ? Dâng sao khác nào phỉ báng luật nhân quả ?Nhà chùa thờ Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo … thì không ai nói nhưng thờ Hồ Chí Minh sẽ làm tổn thương tình cảm một số ít người .Với lại, đạo pháp đi với dân tộc bản địa thì thuần thục, nhưng gắn thêm ‘ chủ nghĩa xã hội ‘ thì không thuận tai vì Phật giáo chủ trương giải phóng tư tưởng, sửa mình, từ bi, không cố chấp – chỏi trọn vẹn với tin yêu tuyệt đối, đấu tranh giai cấp, đấm đá bạo lực cách mạng và chuyên chính vô sản của chủ nghĩa Mác-Lênin .

Chấn sao mới hưng?

Cũng may, Phật giáo chính tông – tức là theo sát lời dạy của Đức Phật là Tứ Diệu Đế, Bát Chánh Đạo để tìm sự an nhàn, giải thoát – đang ngày càng lan tỏa, nhất là ở những chùa miền Nam .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesKhai phóng chứ không áp đặt, không bắt tin mà phải hành, không dạy cầu mà phải tự tạo, không chấp ‘ có ‘ cũng chẳng chấp ‘ không ‘, thấy trong bát nước có hằng hà sa số sinh vật, nhìn chúng sinh là ‘ vạn vật hữu tình ‘, trong thiên hà có tam thiên đại thiên quốc tế, hiếu đạo phải đến bảy đời … ,Phật giáo chính tông đang tăng trưởng song song với Phật giáo dân gian tạo thành hai nền Phật giáo. Chánh tín càng lan tỏa thì càng hoàn toàn có thể cân đối và trung hòa mê tín dị đoan .Mê tín thì phải bỏ nhưng cũng không hề dẹp hết tín ngưỡng dân gian cho được vì nó đã thành một phần máu thịt của dân tộc bản địa .Cấm hóa vàng, cấm hóa giải thử xem có dẹp được không ? Phê phán ô nhiễm thế nào cũng không ngăn người Ấn tắm sông Hằng .Mấy chục năm thiết kế xây dựng xã hội chủ nghĩa ‘, trong đó có chủ trương triệt hạ tôn giáo, mà xã hội Nước Ta giờ còn tâm linh hơn trước. Cán bộ, đảng viên cộng sản vốn phải không cho vô thần mà giờ đây cũng cúng bái, lễ lạy không thua gì thường dân .Tuy nhiên, Giáo hội Phật giáo cũng không hề nhắm mắt bịt tay trước những yên cầu chấn hưng mà có yên cầu rất bức thiết, nhất là trong thời đại ngày này .Phật giáo Nước Ta vốn có truyền thống lịch sử nhập thế, khác với chủ trương xuất thế của Đức Phật, vì vậy đời xưa mới có những bậc Quốc sư ra giúp vua trị nước .Nhưng nay tu hành nếu chỉ toàn họp hành, hội nghị, tiếp khách thì còn thời hạn đâu mà tham thiền nhập định, thời hạn đâu để tinh tấn tu tập nữa ?Cửa thiền lâu nay rất dễ bị kẻ xấu len lỏi vào trục lợi .Dẫu biết là con đường thoát khổ tự nguyện nên Phật giáo không chủ trương tổ chức triển khai ngặt nghèo để ràng buộc Fan Hâm mộ, nhưng chính vì vậy đã lọt nhiều kẽ hở. Đã xảy ra không ít trường hợp trụ trì trộm chuông bán tượng hay hòa thượng chơi bời hút chích .Có tướng cướp ‘ buông hạ đồ đao ‘ thành sư thì cũng có sư hành xử như tướng cướp .Có những kẻ xem đi tu là một ‘ nghề ‘ mà vào đó họ tu ăn, tu ngủ, tu tận hưởng .Siết chặt kỷ cương, tuyển lựa kỹ càng và sàng lọc cẩn trọng là điều Giáo hội nhất thiết phải làm để trả lại sự thanh tịnh cho chốn Thiền môn và giữ gìn uy tín cho Phật giáo .Thêm nữa, cúng dường trong thực trạng xưa, nay cũng khác .Thời Phật tại thế, cúng dường chỉ là vật thực, thau, bồn, đèn, đuốc, nhang, dầu. Bây giờ thời đại kim tiền, người tu hành quá thân mật mùi tiền công đức thì làm thế nào mà Giới, Định, Tuệ cho được ?

Xây chùa lớn cũng giúp cộng đồng Phật giáo phấn khởi vì có thêm chỗ nương theo Phật, Pháp, Tăng và tiếp nối ‘tứ đại khí’ của cha ông, chưa nói lượng khách hành hương đến còn có thể giúp cải thiện thu nhập của dân địa phương.

Có điều nó cũng đặt ra gánh nặng rất lớn về trùng tu, quản trị. Nhưng nhà tu hành thì làm thế nào quản trị theo kiểu kinh doanh thương mại cho được ? Tôi thấy chùa Phật Quang Sơn, Đài Loan, vốn cũng rất là hùng vĩ, có quy mô hoạt động giải trí rất hay mà Phật giáo Nước Ta hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm .Thấy lỗi mình và biết sửa lỗi mới là làm đúng lời dạy của Đức Phật. Có như vậy, Phật giáo Nước Ta mới vững vàng tiếp nối truyền thống cuội nguồn gần 2 nghìn năm sát cánh cùng dân tộc bản địa .

Bài viết phản ánh quan điểm và cách hành văn của tác giả, thạc sỹ ngành Quan hệ Quốc tế tại Đại học California, San Diego và từng là thực tập sinh tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Washington D.C.

Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp