Làng nghề hoa giấy Thanh Tiên thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm dọc theo hạ lưu sông Hương. Ở đây đã giữ được nghề làm hoa giấy truyền thống đã 400 năm nay. Đặc biệt, từ năm 2008, các nghệ nhân làm hoa đã khôi phục lại hoa sen giấy đã thất truyền hơn năm thập kỷ.
Ngày Tết vẫn nhớ hoa giấy Thanh Tiên
Tôi được hai thầy cô dẫn đến làng Hoa giấy Thanh Tiên một ngày giáp Tết. Đường đi không quá xa, cũng không khó như tưởng tượng.
Nghệ nhân Nguyễn Hóa nồng nhiệt nghênh đón chúng tôi. Trước hiên nhà là các bông hoa đủ sắc màu đang được bày ra. Có cái đang làm dang dở, có cái đã xong. Tôi thấy ba cây tre lớn dựng đứng. Bụi rơm được cột chặt ở phần trên của thân tre đã lấp đầy hoa là hoa .
Bạn đang đọc: Hoa giấy Thanh Tiên rực màu Tết
Cạnh đó, con trai của nghệ nhân đang tỉ mẫn nhuộm màu cho giấy .
Câu chào đầu của ông Hóa : “ Cứ tưởng Tết năm ni không bán được hoa, ngờ đâu nhiều người đặt hơn trước nữa. Vì người ta dùng để trang trí. ”
Tôi cảm nhận rõ sự vui mừng đó. Cũng dễ hiểu mà, cái năm trời ơi đất hỡi, nào dịch bệnh, nào bão lụt, thì mấy ai chăm sóc hoa với lá .
Nghệ nhân Nguyễn Hóa, 61, đã khởi đầu học nghề từ nhỏ. Nhìn đôi tay ông tạo nếp, dán, ghép, rồi ngắm nghía thành phẩm mới thấy ông mê hồn nghề biết bao .
Hằng năm, cứ vào tháng Sáu âm lịch là mái ấm gia đình ông đã phải chuẩn bị sẵn sàng tre. Ông bảo vì số lượng hoa cho ngày Tết là khoảng chừng 10 ngàn hoa nên phải phơi tre sớm. Còn những hộ xung quanh chỉ làm hai hoặc ba ngàn hoa trở lại thì tháng Mười âm lịch mới lo đốn tre .
Mùa lụt vừa qua mái ấm gia đình ông cũng lao đao. Hoa giấy mà gặp nước thì còn gì nữa. “ Bà nhà tôi khóc dữ lắm. ” Cả nhà dồn sức đem hoa để ở nơi cao nhất .
Mỗi cành hoa giấy Thanh Tiên gồm có tám bông hoa chính, đại diện thay mặt cho Tam Cương ( quân, sư, phụ ) và Ngũ Thường ( nhân, lễ, nghĩa, trí, tín ). Chính do đó mà hoa Thanh Tiên được dùng thờ cúng trên bàn thời, miếu, am hay chùa. Nhưng giờ đây ít ai nhắc đến ý niệm này .
Mỗi cành hoa đều được các nghệ nhân tỉ mẫn triển khai
Tôi tìm kiếm lịch sử về làng để hiểu thêm thì hơi thất vọng. Các bài báo cụt ngủn, bài thì nói nghề hoa đã có từ 300 năm, bài thì 400 năm. Chính xác là 300 hay 400 năm?
Nhưng theo phỏng đoán cá thể, tôi cho là 400 năm. Thông tin thêm là thời Chúa Nguyễn, mà chúa nào cũng không nói. Còn một bài chi tiết cụ thể hơn là kể nghề hoa được hình thành vào thế kỷ thứ XVIII, khi thấy công chúa Huyền Trân trên đường xuất giá sang Chiêm Thành xếp hoa giấy để đón xuân nên người dân làm theo. Nhưng công chúa Huyền Trân lại ở thế kỷ XIII, vậy người dân “ để dành ” năm thế kỷ sau mới khởi đầu làm hoa à ? Tôi tìm thêm sử liệu nhưng chưa ra được những điều tôi vướng mắc .
Ngày nay, hoa giấy Thanh Tiên còn được sử dụng để trang trí tại các quán cà phê, nhà vườn, nhà cổ. Gia đình ông lại tất bật cắt, dán, rồi kết hoa.
Khôi phục hoa sen giấy
Từ năm 2008, mái ấm gia đình nghệ nhân Nguyễn Hóa đã Phục hồi thành công xuất sắc hoa sen giấy. Quá trình tái hiện lại loại hoa này không thuận tiện. Ông Hóa chỉ được hướng dẫn bằng miệng, rồi tự tìm tòi các loại giấy để làm thử. Cuối cùng ông chọn loại giấy A4 thông dụng nhất để làm hoa sen .
Anh Nguyễn Hiếu, 34, là truyền nhân thứ năm của mái ấm gia đình. Anh cho biết khâu quan trọng nhất và khó nhất là nhuộm giấy và tạo nếp .
Màu phải nhuộm sau cho có phần đậm nhạt, và phải bền màu sắc. Nếu hoa được đặt ở vị trí khô ráo, ít bị ảnh hưởng tác động, thì màu của hoa hoàn toàn có thể giữ lên tới hai hoặc ba năm .
Công đoạn khó tiếp theo là tạo nếp cho cánh sen. Nếu quấn chỉ không đều tay thì không những thẩm mĩ kém, mà có khi sẽ làm cánh hoa bị méo mó .
Ngoài các màu thông dụng, anh còn làm hoa sen ngũ sắc hình tượng cho ngũ hành ( kim, mộc, thủy, hỏa, thổ ) .
Theo anh Hiếu, tại Festival Nghề Truyền thống Huế 2009, hoa sen giấy mới được chú ý đến. Từ đó, loại hoa vốn đã thất truyền hơn 50 năm lại được hồi sinh. Thỉnh thoảng, hoa sen giấy còn được dùng để trang trí cho các sân khấu lớn, hay các tiệc tùng .
Chúng tôi chia tay ngôi nhà hoa, và không quên mang theo vài cành sen để về trang trí. Trong lòng chúng tôi tin rằng, màu hoa giấy Thanh Tiên sẽ không bao giờ phai trên đất cố đô vì chính sự yêu nghề, yêu hoa của các nghệ nhân nơi đây.
Như vậy, ngoài những ngành truyền thống lịch sử như Đúc Đồng, làm diều Huế thì hoa giấy Thanh Tiên cũng là một trong những nét văn hóa truyền thống truyền kiếp của người dân xứ Huế. Những nghề này cần được hồi sinh và tăng trưởng theo dòng lịch sử vẻ vang của trái đất .
Kel Nguyễn
( Tinh Hoa Xứ Huế )
Source: https://blogchiase247.net
Category: Cách Làm
