Chữ Nôm – Wikipedia tiếng Việt

Chữ Nôm (𡨸喃), còn gọi là Quốc âm (國音) là hệ thống văn tự ngữ tố dùng để viết tiếng Việt (khác với chữ Quốc Ngữ tức chữ Latinh tiếng Việt là bộ chữ tượng thanh). Chữ Nôm được tạo ra dựa trên cơ sở là chữ Hán (chủ yếu là phồn thể), vận dụng phương thức tạo chữ hình thanh, hội ý, giả tá của chữ Hán để tạo ra các chữ mới bổ sung cho việc viết và biểu đạt các từ thuần Việt không có trong bộ chữ Hán ban đầu.

Chữ Nôm khởi đầu hình thành và tăng trưởng từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 20. Tại quá trình này, chữ Nôm là công cụ thuần túy Nước Ta duy nhất ghi chép lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống dân tộc bản địa. Người Việt phát minh sáng tạo ra chữ Nôm và dùng để diễn đạt từ thuần Việt, phối hợp với chữ Hán dùng để diễn đạt từ Hán Việt và tạo nên một bộ chữ viết đại trà phổ thông cho tiếng Việt lúc đó. Sơ khởi, chữ Nôm thường dùng ghi chép tên người, địa điểm, sau đó được từ từ phổ cập, tiến vào hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống của vương quốc. Vào thời Nhà Hồ ở thế kỷ 14 và Nhà Tây Sơn ở thế kỷ 18, Open khuynh hướng dùng chữ Nôm trong văn thư hành chính [ 2 ] [ 3 ]. Đối với văn học Nước Ta, chữ Nôm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng quan trọng khi là công cụ kiến thiết xây dựng nền văn học truyền thống lê dài nhiều thế kỷ .Tuy lúc bấy giờ ít khi được sử dụng ở Nước Ta, chữ Nôm cùng với chữ Hán vẫn là dạng ký tự quan trọng của tiếng Việt bởi không chỉ có vai trò bộc lộ ý nghĩa của từ ( tránh sự đồng âm khác nghĩa và hiểu nhầm nghĩa do chữ Quốc ngữ chỉ có năng lực biểu âm ) mà còn là văn tự đa phần dùng để ghi chép và biểu lộ tiếng Việt trong phần nhiều lịch sử vẻ vang Nước Ta, là một phần không hề để mất của văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử .

Vì thời gian chữ Nôm được coi là chữ viết chính trong văn tự hành chính pháp lý là không lâu (chỉ riêng Nhà Tây Sơn có chủ trương này), nên đến hiện tại chữ Nôm chưa được chuẩn hóa toàn diện về âm đọc và mặt chữ (cách viết, bộ thủ) như Kanji hay Hanja, do vậy thông thường một từ ghi bằng chữ Quốc ngữ mang nghĩa chung (không tính các từ đồng âm khác nghĩa) có nhiều chữ Nôm để viết.

Bạn đang đọc: Chữ Nôm – Wikipedia tiếng Việt

Cả hai từ chữ và Nôm trong chữ nôm đều là từ Hán Việt cổ. Từ chữ bắt nguồn từ cách phát âm trong tiếng Hán thượng cổ của chữ “tự” 字 (có nghĩa là chữ).[4] Từ Nôm bắt nguồn từ cách phát âm miền Trong của chữ Hán Việt “Nam” 南 (có nghĩa là phía nam).[5] Ý của tên gọi chữ Nôm là đây là thứ chữ dùng để ghi chép tiếng nói của người phương Nam (tức người Việt, xưa kia người Việt tự xem mình là người phương Nam, còn người Trung Quốc là người phương Bắc).[6]

Tên gọi chữ Nôm khi viết bằng chữ Nôm có thể viết bằng rất nhiều chữ khác nhau:[7][8]

Từ chữ: 字, 𪧚, 𡨸，茡，芓，𡦂，佇，宁
Từ Nôm: 喃, 諵

Tên gọi Quốc âm (國音) được các thi hào sử dụng để đặt tên cho các tác phẩm bằng chữ Nôm như Quốc âm Thi tập, Hồng Đức Quốc âm Thi tập. Chữ âm 音 có nghĩa là “tiếng” như trong từ âm thanh, âm giọng, liên tưởng đến “tiếng nói” hay “ngôn ngữ”, nên có thể Quốc âm còn có nghĩa là “tiếng nói của đất nước”, ám chỉ tới tiếng Việt. Một tác phẩm bằng chữ Nôm khác là Bạch Vân quốc ngữ thi tập, sử dụng từ “Quốc ngữ”. Do vậy từ lâu chữ Nôm đã được người đương thời coi là ”chữ viết tiếng Việt”, hay chính là ”chữ Quốc ngữ” của tiếng Việt lúc đó.

Mục lục nội dung

Lịch sử tăng trưởng[sửa|sửa mã nguồn]

Tự Đức thánh chế tự học giải nghĩa ca dùng chữ Nôm để học chữ NhoBốn trang đầu của sáchdùng chữ Nôm để học chữ Nho Phan Trần, ấn bản Nhâm dần (1902) triều Truyện Nôm, ấn bản Nhâm dần ( 1902 ) triều Thành Thái Chữ Nôm khảm xà cừ dùng trang trí trên điếu ống thế kỷ 19-20 thời Nguyễn ” Nội dung chủ nghĩa anh hùng cách mạng của tất cả chúng ta ” ( 4-1966 ) do quản trị Hồ Chí Minh viết, dùng hỗn hợp cả chữ Hán-Nôm và chữ Quốc ngữ .

Các quan điểm về sự hình thành[sửa|sửa mã nguồn]

Trong một số ít điều tra và nghiên cứu vào thập niên 1990, những học giả địa thế căn cứ vào đặc thù cấu trúc nội tại của chữ Nôm, dựa vào cứ liệu ngữ âm lịch sử tiếng Hán và tiếng Việt, so sánh so sánh mạng lưới hệ thống âm tiếng Hán và tiếng Hán Việt đã đi tới Tóm lại rằng âm Hán Việt ( âm của người Việt đọc chữ Hán ) thời nay bắt nguồn từ thời nhà Đường – nhà Tống thế kỷ 8 – 9. Và nếu âm Hán Việt có từ thời Đường, Tống thì chữ Nôm không hề sinh ra trước khi cố định và thắt chặt cách đọc Hán Việt ( nếu xét chữ Nôm với tư cách mạng lưới hệ thống văn tự ) và chỉ hoàn toàn có thể sinh ra sau khoảng chừng thế kỷ thứ 10 khi người Việt thoát khỏi nghìn năm Bắc thuộc với thắng lợi của Ngô Quyền vào năm 938. [ 9 ]Về văn bản thì khi tìm chứng tích trước thời nhà Lý, văn tịch trọn vẹn không lưu lại dấu vết chữ Nôm nào cả. Sang thời Lý thì mới có 1 số ít chữ Nôm như trên quả chuông chùa Vân Bản, TP. Hải Phòng ( đúc năm 1076 ), bài bi ký ở chùa xã Hương Nộn, huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ ( tạc năm 1173 niên hiệu Chính Long Bảo Ứng thứ 11 ) hay bia chùa Tháp Miếu, huyện Yên Lãng ( nay thuộc Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc ( tạc năm 1210 triều vua Lý Cao Tông ) .Trước tác thì phải sang thời nhà Trần mới có dấu tích rõ ràng. [ 10 ] Hàn Thuyên là người có công lớn tăng trưởng thơ Nôm thời kỳ này với việc khởi đầu thể Hàn luật. Ông cũng đặt ra quy luật bằng trắc ( 平 / 仄 ) cho những thanh tiếng Việt trong thơ .
Ban đầu khi mới Open, chữ Nôm thuần túy mượn dạng chữ Hán y nguyên để ghi âm tiếng Việt cổ ( mượn âm Hán để chép tiếng Quốc âm ). Phép đó gọi là chữ ” giả tá ” ( 假借 ). Dần dần phép ghép hai chữ Hán lại với nhau, một phần gợi âm, một phần gợi ý được dùng ngày càng nhiều và có mạng lưới hệ thống hơn. Phép này gọi là ” hài thanh ” hoặc ” hình thanh ” ( 形聲 ) để cấu trúc chữ mới .

Ví dụ về giả tá: từ 别 âm Hán Việt là biệt, nghĩa phân biệt, ly biệt nhưng được dùng để ghi âm từ biết.

Kể từ thời Lê về sau số lượng sáng tác bằng chữ Nôm tăng dần trong suốt 500 năm từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19. Dồi dào nhất là những áng thi văn có tính cách cảm hứng, tiêu khiển, và nặng phần tình cảm. Những tác phẩm Nôm này rất phong phú : từ Hàn luật ( thơ Nôm ( tiếng Việt ) theo luật Đường ), đến văn tế, truyện thơ lục bát, tuy nhiên thất lục bát, phú, hát nói, tuồng, chèo. Thi ca chữ Nôm đã diễn đạt không thiếu mọi tình cảm của dân tộc bản địa Việt, khi thì hào hùng, khi bi ai ; khi thì trang nghiêm, khi bỡn cợt. Song sử liệu, nhất là chính sử cùng những văn bản hành chính của triều đình thì gần như toàn phần đều bằng chữ Hán. Ngoại lệ là những năm sống sót ngắn ngủi của nhà Hồ ( thế kỷ 15 ) và nhà Tây Sơn ( thế kỷ 18 ) .

Trước thế kỷ 15[sửa|sửa mã nguồn]

Một số di tích còn lưu lại dấu vết chữ Nôm trước thế kỷ 15 nhưng số lượng không nhiều ngoài một ít văn bia và ghi chép của người đời sau chép lại những bài tương truyền sáng tác từ thời Lý Trần. Một tác phẩm quan trọng là tập Phật thuyết đại báo phụ mẫu ân trọng kinh (Kinh đại báo phụ mẫu trọng ân) đã ra đời vào thời nhà Lý khoảng thế kỷ 12. Đây cũng là đặc điểm vì tập này là văn xuôi, một thể văn ít khi dùng chữ Nôm.[11]

Nhà Trần cũng để lại một số ít tác phẩm chữ Nôm như mấy bài phú của vua Trần Nhân Tông : ” Cư trần lạc đạo phú ” ( 居塵樂道賦 ) và ” Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca ” ( 得趣林泉成道歌 ). [ 12 ] [ 13 ]

Thời Trần tương truyền cũng có lệ làm phú bằng chữ Nôm trong kỳ thi Hội. Lê Tắc ghi lại trong An Nam chí lược rằng đời vua Trần Anh Tông một số bài hát được soạn bằng Nôm.[14]

Sang thời nhà Hồ thì một số sách vở kinh điển Nho học được dịch ra chữ Nôm như thiên Vô dật trong Kinh Thư năm 1395. Nhà vua cũng cho soạn cuốn Thi nghĩa bằng Nôm để giảng giải Kinh Thi.[14]

Thời kỳ này phần lớn thi văn lưu truyền biết tới nay là thơ Hàn luật bát cú hoặc tứ tuyệt. Một số là trước tác cảm hứng riêng như: Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông và hội Tao đàn Nhị thập bát Tú), Bạch Vân quốc ngữ thi tập (Nguyễn Bỉnh Khiêm), Ngự đề hoà danh bách vịnh (Chúa Trịnh Căn), Tứ thời khúc vịnh (Hoàng Sĩ Khải), Ngọa long cương (Đào Duy Từ); nhưng cũng không thiếu những tác phẩm theo dạng sử ký như: Thiên Nam Minh giám, Thiên Nam ngữ lục. Thơ lục bát cũng xuất hiện với tác phẩm “Cảm tác” của Nguyễn Hy Quang, được sáng tác năm 1674.

Trong chính sử thì ghi lại một số ít văn kiện quan trọng bằng chữ Nôm trong đó có tờ sắc chúa Thanh Đô Vương Trịnh Tráng soạn nhân danh vua Lê Thần Tông gửi cho chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên năm 1627 đòi đất Thuận Hóa nộp thuế. [ 14 ] Dụng ý dùng Nôm là để dễ bề diễn tả tình gia tộc của kẻ cả vì Trịnh Tráng với Nguyễn Phúc Nguyên là bạn bè con cô con cậu .

Chỉ nam ngọc âm giải nghĩa là cuốn từ điển chữ Hán giải thích bằng chữ Nôm thuộc loại sớm nhất.

Thế kỷ 17 cũng chứng kiến sự xuất hiện nhưng đã sớm nở rộ của văn học Nôm Công giáo, với những tác giả tên tuổi như nhà truyền giáo Girolamo Maiorica (chủ trì biên soạn hơn 45 tác phẩm nhiều thể loại), thầy giảng Gioan Thanh Minh (viết tiểu sử các danh nhân và thánh nhân), thầy giảng Lữ-y Đoan (viết Sấm truyền ca, truyện thơ lục bát phỏng tác từ Ngũ Thư).[15]

Thơ Hàn luật của những thế kỷ kế tiếp càng uyển chuyển, lối dùng chữ càng tài tình, hóm hỉnh như thơ của Hồ Xuân Hương hay Bà Huyện Thanh Quan. Ngược lại thể thơ dài như Ai tư vãn của Ngọc Hân Công chúa cùng thể song thất lục bát trong Chinh phụ ngâm của Đoàn Thị Điểm lưu danh những nữ sĩ biệt tài thời trước. Riêng Chinh phụ ngâm được xem là một tuyệt tác, có phần trội hơn nguyên bản chữ Nho.

Thể song thất lục bát cũng lưu lại tác phẩm Cung oán ngâm khúc, lời văn cầu kỳ, hoa mỹ nhưng thể thơ phổ biến nhất là truyện thơ lục bát, trong đó phải kể Truyện Kiều (Nguyễn Du) và Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu). Văn từ truyện thơ bình dị hơn nhưng lối hành văn và ý tứ không kém sâu sắc và khéo léo. Những tác phẩm truyện Nôm khuyết danh khác như Thạch Sanh, Trê Cóc, Nhị độ mai, Phan Trần, Tấm Cám, Lưu Bình Dương Lễ, Ngư tiều y thuật vấn đáp, Nữ tú tài, Tô Công phụng sứ, tất cả được phổ biến rộng rãi khiến không mấy người Việt lại không biết vài câu, nhất là Truyện Kiều.

Dưới triều đại nhà Tây Sơn, do sự hậu thuẫn của Quang Trung nhà vua, hàng loạt những văn kiện hành chính bắt buộc phải viết bằng chữ Nôm trong 14 năm, từ 1788 đến 1802 .

Thời kỳ cuối của chữ Nôm xuất hiện nhiều tác phẩm thi ca theo thể hát nói như của Nguyễn Khuyến, Chu Mạnh Trinh, Tú Xương v.v. Những thể cũ song thất lục bát và lục bát (các truyện Nôm) vẫn góp mặt song thêm vào đó là những vở tuồng hoặc chèo dân gian cũng được soạn bằng chữ Nôm như Kim Thạch kỳ duyên, Chàng Lía (Văn Doan diễn ca), Quan Âm Thị Kính.

Đối ngược lại tài liệu văn học thì triết học, sử học, luật pháp, y khoa và ngữ học tuy có được ghi lại bằng chữ Nôm nhưng tương đối ít. Văn vần thì có Đại Nam Quốc sử Diễn ca (thời Nguyễn). Đặc biệt là cuốn từ điển song ngữ Hán Nôm Đại Nam Quốc ngữ do Văn Đa Nguyễn Văn San soạn năm Tự Đức thứ 30 (1877).[16] Trong những văn bản hành chính thường nhật như sổ sách, công văn, giấy tờ, thư từ, khế ước, địa bạ v.v. chỉ đôi khi xen chữ Nôm nếu không thể tìm được một chữ Hán đồng nghĩa để chỉ các danh từ riêng (như tên đất, tên làng, tên người), nhưng tổng thể vẫn là văn bản Hán Việt.

Nam Việt–Dương Hiệp Tự vị là từ điển chữ Nôm đầu tiên, được phiên ra chữ Quốc ngữ và giải thích bằng tiếng Latinh.

Dưới chính quyền thuộc địa và bảo hộ của Pháp, vào cuối thế kỷ 19 tại Nam Kỳ và đầu thế kỷ 20 tại Bắc Kỳ và Trung Kỳ, vị thế của chữ Hán và chữ Nôm bắt đầu giảm sút. Chữ Quốc ngữ được chính quyền thuộc địa bảo hộ qua các nghị định được người Pháp ban ra với mục đich xóa bỏ chữ Hán và chữ Nôm, để tiếng Việt đồng văn tự với tiếng Pháp, giúp phổ biến tiếng Pháp và dễ bề cai trị. Kỳ thi Hương cuối cùng tại Nam Kỳ được tổ chức vào năm 1864, tại Bắc Kỳ là năm 1915, tại Trung Kỳ là năm 1918 và kỳ thi Hội sau cùng được tổ chức vào năm 1919.[17] Trong chừng mực nào đó, chữ Hán vẫn tiếp tục được dạy trong thời Pháp thuộc. Học chính Tổng quy (Règlement général de l’Instruction publique) do Toàn quyền Albert Sarraut ban hành năm 1917 quy định ở cấp tiểu học, mỗi tuần dạy Hán tự một giờ rưỡi và dạy tiếng Pháp (lớp nhì và lớp nhất) ít nhất 12 giờ. Ở cấp trung học, mỗi tuần quốc văn (gồm Hán tự và quốc ngữ) dạy 3 giờ trong khi Pháp văn và lịch sử Pháp dạy 12 giờ.[18] Bên cạnh bộ Quốc-văn giáo-khoa thư của nhóm Trần Trọng Kim, Nha Học chính Đông Pháp còn tổ chức và cho sử dụng bộ Hán-văn tân giáo-khoa thư xuất bản lần đầu năm 1928 do Lê Thước và Nguyễn Hiệt Chi biên soạn, đều được dùng rộng rãi cho tới trước năm 1949.

Tại miền Nam, Giáo dục đào tạo Nước Ta Cộng hòa pháp luật dạy chữ Hán cho học viên trung học đệ nhất cấp. Tại miền Bắc, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa dạy tiếng Trung Quốc là ngoại ngữ cho học viên đại trà phổ thông cấp 2 trong những năm 1957 – 1959. Khi quốc gia thống nhất, chương trình giáo dục phổ thông của nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam không giảng dạy chữ Hán và chữ Nôm. [ 19 ]
Chữ Nôm và chữ Hán lúc bấy giờ không được giảng dạy đại trà phổ thông trong mạng lưới hệ thống giáo dục phổ thông Nước Ta, tuy nhiên nó vẫn được giảng dạy và nghiên cứu và điều tra trong những chuyên ngành về Hán-Nôm tại bậc ĐH. Chữ Nôm và chữ Hán cũng được một số ít hội trào lưu tự dạy và tự học, đa phần là học cách đọc bằng tiếng Việt văn minh, cách viết bằng bút lông kiểu thư pháp, học nghĩa của chữ, học đọc và viết tên người Việt, những câu thành ngữ, tục ngữ và những siêu phẩm văn học như Truyện Kiều .Để giúp chữ Nôm cũng được hiển thị trên máy tính và di động như chữ Hán, những nhà ngôn ngữ học về Hán Nôm đã và đang cố gắng nỗ lực chuẩn hoá chữ Nôm tổng lực hơn về mặt chữ, cách viết và âm đọc, đồng thời nỗ lực đưa chữ Nôm được mã hoá lên bộ mã Unicode. Điều này giúp cho chữ Nôm được bảo tồn lâu dài hơn, thuận tiện tìm kiếm, tra cứu và thông hiểu hơn. Tính đến nay, đã có gần 12.000 chữ Nôm được cấp mã Unicode. [ 20 ]Người Kinh ở Trung Quốc lúc bấy giờ vẫn sử dụng chữ Hán và chữ Nôm làm văn tự chính thức cho dạng tiếng Việt mà họ đang nói hàng ngày thay vì chữ Quốc ngữ Latinh. [ 21 ] [ 22 ]

Chữ Nôm, chữ Hán và chữ Quốc ngữ[sửa|sửa mã nguồn]

Nam Việt–Dương Hiệp Tự vị giải nghĩa tiếng Việt (ghi bằng chữ Nôm và chữ Quốc ngữ) bằng Từ điển tuy nhiên ngữgiải nghĩa tiếng Việt ( ghi bằng chữ Nôm và chữ Quốc ngữ ) bằng tiếng LatinhChữ Quốc ngữ ( chữ Latinh ) và chữ Nôm cùng chữ Hán là hai hệ chữ dùng để viết tiếng Việt, chúng có vai trò khác nhau trong dòng lịch sử dân tộc và văn hóa truyền thống Nước Ta. Chữ Quốc ngữ được những nhà truyền giáo Dòng Tên tại Nước Ta sáng tạo dựa trên ký tự Latinh vào nửa đầu thế kỷ 17 và cho tới cuối thế kỷ 19 chỉ được lưu hành trong giới Công giáo. Tuy nhiên, trái với nhiều người lầm tưởng, trong thời kỳ này, lượng văn thư Kitô giáo chữ Nôm vượt xa chữ Quốc ngữ, [ 23 ] và sách chữ Nôm vẫn được người Công giáo sử dụng cho đến giữa thế kỷ 20. [ 24 ]Việc một dạng văn tự đang được mọi người trong xã hội sử dụng thông dụng và không thay đổi cho ngôn từ của họ trong nghìn năm và còn được coi là ” Quốc âm “, thì không có nguyên do gì văn tự đó phải bị thay thế sửa chữa dù cho độ phức tạp của dạng văn tự đó là đến đâu đi chăng nữa. Trừ khi có một biến cố lớn xảy ra khiến cho xã hội bị biến hóa một cách can đảm và mạnh mẽ và khiến dạng văn tự đó bị ép buộc hạn chế hay xóa khỏi. Đối với trường hợp của chữ Nôm cùng chữ Hán thì đó chính là việc thực dân Pháp thực thi xâm lược Nước Ta. Trong hai thế kỷ tiên phong sau khi Open, chữ Quốc ngữ vẫn không hề thông dụng bằng chữ Hán và chữ Nôm. Nhưng đến thời Pháp thuộc, chính quyền sở tại thuộc địa muốn tăng cường ảnh hưởng tác động của tiếng Pháp ( cũng dùng chữ Latinh ) và hạn chế ảnh hưởng tác động của Hán học cùng với chữ Hán, nhằm mục đích đổi khác văn hoá Đông Á truyền thống cuội nguồn ở Việt Nam bằng văn hoá Pháp và dễ bề quản lý hơn. Bước ngoặt của việc chữ Quốc ngữ khởi đầu thông dụng hơn là những nghị định của những người Pháp đứng đầu chính quyền sở tại thuộc địa được tạo ra để bảo lãnh cho việc sử dụng chữ Quốc ngữ :
Như vậy, việc tiếng Việt bị thay thế sửa chữa chữ Hán và chữ Nôm bằng chữ Quốc ngữ như giờ đây, nguyên do khởi đầu không phải do người Việt khi đó ” thấy chữ Hán và chữ Nôm lỗi thời, khó đọc ” hay ” tự nguyện quy đổi để thoát Hán ” như nhiều người lúc bấy giờ lầm tưởng, mà là do sự ép buộc mang tính pháp lý cao của thực dân Pháp so với người Việt trong quy trình tiến độ mở màn quản lý .Việc chính quyền sở tại thuộc địa tăng cường việc sử dụng chữ Latinh ở tiếng Việt và tăng cường giảng dạy tiếng Pháp, đồng thời hạn chế giảng dạy và sử dụng chữ Hán và chữ Nôm trong văn viết khiến cho sự thông dụng của chữ Hán và chữ Nôm ở Nước Ta bị suy giảm một cách nghiêm trọng, đến mức hầu hết người Việt gần như bị mù chữ Hán và chữ Nôm. Do vậy người Việt lúc này bất đắc dĩ phải đồng ý sử dụng chữ Quốc ngữ do những nhà truyền giáo Bồ Đào Nha sản xuất như thể văn tự chính để viết tiếng Việt. [ 17 ] Bất chấp việc chính quyền sở tại Pháp cổ xuý chữ Quốc ngữ cho mục tiêu đồng văn tự với tiếng Pháp, những sĩ phu hoạt động ủng hộ chữ Quốc ngữ trong công cuộc thông dụng tân học và Viral tư tưởng yêu nước. [ 18 ] Các trào lưu cải cách như Hội Trí Tri, trào lưu Duy Tân, Đông Kinh Nghĩa Thục và ngành báo chí truyền thông mới hình thành đã góp thêm phần quan trọng vào việc truyền bá chữ Quốc ngữ .

Ngày nay, tiếng Việt hầu như được viết hoàn toàn bằng chữ Quốc ngữ, trong khi đó chỉ rất ít người, chủ yếu là các học giả, có thể đọc viết được chữ Nôm. Nhưng với cộng đồng người Kinh ở Trung Quốc không bị ảnh hưởng bởi các chính sách thay đổi sang chữ Quốc ngữ của thực dân Pháp ở Việt Nam, họ vẫn nói tiếng Việt và đọc viết bằng chữ Hán và chữ Nôm như người Việt xưa thay vì chữ Quốc ngữ.[21][22]

Xem thêm: LGBTQ là gì và tìm hiểu về cộng đồng LGBT hiện nay

Nhiều người Việt hiện nay mang nặng tư tưởng của chủ nghĩa bài Trung Quốc, không phân biệt được tiếng Việt khi viết bằng chữ Hán và chữ Nôm với tiếng Trung, đánh đồng chữ Nôm cũng là chữ Hán và cho rằng học chữ Hán và chữ Nôm là học tiếng Trung Quốc.[27][28] Thực tế, chữ Hán có thể đọc được bằng âm của tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Triều Tiên, tiếng Việt, nhưng chữ Nôm là chữ do chính người Việt tạo ra và chỉ có thể đọc được bằng âm của tiếng Việt, vì vậy người Trung Quốc, người Triều Tiên hay người Nhật Bản không thể đọc chữ Nôm bằng âm giọng của họ được. Chữ Hán và chữ Nôm đã song hành cùng tiếng Việt qua nghìn năm của lịch sử Việt Nam, đã giúp người Việt lưu lại tiếng Việt thay vì phổ biến tiếng Hán, được người Việt sử dụng để viết lên những tác phẩm kinh điển như Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Lục Vân Tiên,… Vì vậy đánh đồng việc người Việt viết tiếng Việt bằng chữ Hán và chữ Nôm là viết tiếng Hán hay nói tiếng Hán là vô căn cứ, do không tìm hiểu và phân biệt được hai khái niệm tiếng nói và chữ viết (ví dụ tiêu biểu nhất cho “viết chữ Hán nhưng không nói tiếng Hán” hiện nay chính là tiếng Nhật đang sử dụng Kanji là một trong những văn tự chính).

Và như đã đề cập ở trên, cả chữ Nôm cùng chữ Hán hay chữ Quốc ngữ Latinh đều là chữ viết tiếng Việt. So với chữ Quốc ngữ chỉ có thể biểu âm nhưng không có khả năng biểu nghĩa, thì chữ Hán và chữ Nôm tuy khó đọc hơn nhưng nó có khả năng biểu nghĩa rất tốt vì các chữ đồng âm nhưng khác nét viết và mỗi chữ chỉ mang một nghĩa, nên nó giải quyết được vấn đề đồng âm khác nghĩa khi viết tiếng Việt. Vậy nên hai hệ chữ này tuy khác nhau nhưng vẫn có thể được dùng song hành để bổ trợ cho nhau. Hơn nữa, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013 Chương I Điều 5 Mục 3 đã nêu rõ: “Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt. Các dân tộc có quyền dùng tiếng nói, chữ viết, giữ gìn bản sắc dân tộc, phát huy phong tục, tập quán, truyền thống và văn hóa tốt đẹp của mình.”[29], nên cho dù chữ Quốc ngữ đang là dạng ký tự chính trong thời hiện đại, việc viết tiếng Việt hoàn toàn bằng chữ Hán và chữ Nôm giống như người Việt xưa là một quyền lợi chính đáng, không phải là điều sai trái hay đáng bị phê phán. Việc cấm người khác viết tiếng Việt bằng chữ Hán và chữ Nôm có thể coi là hành động vi hiến.

Những cách tạo chữ Nôm[sửa|sửa mã nguồn]

Truyện KiềuBa câu lục bát đầu của

Từ Hán Việt : tương đương về âm và nghĩa ( âm đọc )[sửa|sửa mã nguồn]

Mượn cả âm đọc ( âm Hán Việt ) và nghĩa của chữ Hán để ghi lại những từ từ Hán Việt. Âm Hán Việt có ba loại là :

Âm Hán Việt tiêu chuẩn: bắt nguồn từ ngữ âm tiếng Hán thời Đường. Ví dụ: “ông” 翁, “bà” 婆, “thuận lợi” 順利, “công thành danh toại” 功成名遂.
Âm Hán Việt cổ: bắt nguồn từ ngữ âm tiếng Hán trước thời Đường. Ví dụ: “mùa” 務 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là”vụ”), “bay” 飛 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “phi”), “buồng” 房 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “phòng”).
Âm Hán Việt Việt hoá: là các âm gốc Hán bị biến đổi cách đọc do ảnh hưởng của quy luật ngữ âm tiếng Việt. Ví dụ: “thêm” 添 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “thiêm”), “nhà” 家 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “gia”), “khăn” 巾 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “cân”), “ghế” 几 (âm Hán Việt tiêu chuẩn là “kỉ”).

Ba loại âm Hán Việt kể trên đều được dùng trong chữ Nôm .Một số từ Hán Việt cổ như ” thấy “, xuất phát từ chữ gốc là 睇 nhưng không dùng từ gốc để ghi Nôm mà ghi bằng từ ghép 𫌠. Từ ” sông ” vốn bắt nguồn từ âm Hán cổ của từ ” giang ” ( 江 ), nhưng khi ghi Nôm được ghi bằng chữ hình thanh là 滝. Một số âm Hán Việt đọc trại như huê-hoa, trường-tràng thì không có chữ Nôm bổ trợ mà vẫn dùng chữ Hán để ghi .

Dùng âm chữ Hán, không dùng nghĩa ( giả tá )[sửa|sửa mã nguồn]

Mượn chữ Hán đồng âm hoặc cận âm để ghi âm tiếng Việt. Âm mượn hoàn toàn có thể là âm Hán Việt tiêu chuẩn, âm Hán Việt cổ hoặc âm Hán Việt Việt hoá. Khi đọc hoàn toàn có thể đọc giống với âm mượn hoặc đọc chệch đi. Ví dụ :

Đọc giống như âm Hán Việt tiêu chuẩn: chữ “một” 沒 có nghĩa là “chìm” được mượn dùng để ghi từ “một” trong “một mình”, chữ “tốt” 卒 có nghĩa là “binh lính” được mượn dùng để ghi từ “tốt” trong “tốt xấu”, chữ “xương” 昌 có nghĩa là “hưng thịnh” được mượn dùng để ghi từ “xương” trong “xương thịt”, chữ “qua” 戈 là tên gọi của một loại binh khí được mượn dùng để ghi từ “qua” trong “hôm qua”.
Đọc chệch âm Hán Việt tiêu chuẩn: “gió” 這 (mượn âm “giá”), “cửa” 舉 (mượn âm “cử”), “đêm” 店 (mượn âm “điếm”), “chạy” 豸 (mượn âm “trãi”).
Đọc giống như âm Hán Việt cổ: chữ “keo” 膠 (“keo” trong “keo dán”, âm Hán Việt tiêu chuẩn là “giao”) được dùng để ghi lại từ “keo” trong “keo kiệt”, chữ “búa” 斧 (“búa” trong “cái búa”, âm Hán Việt tiêu chuẩn là “phủ”) được dùng để ghi lại từ “búa” trong “chợ búa” (“búa” trong “chợ búa” là âm Hán Việt cổ của chữ “phố” 鋪).

Dùng nghĩa chữ Hán, không dùng âm ( huấn đọc )[sửa|sửa mã nguồn]

Mượn chữ Hán đồng nghĩa tương quan hoặc cận nghĩa để ghi lại âm tiếng Việt. Ví dụ : chữ ” dịch ” 腋 có nghĩa nghĩa là ” nách ” được dùng để ghi lại từ ” nách ” trong ” hôi nách “, chữ ” năng ” 能 có nghĩa là ” có tài, có năng lượng ” được dùng để ghi lại từ ” hay ” trong ” văn hay chữ tốt ” .
Chữ ghép, còn gọi chữ là chữ hợp thể, là chữ được tạo ra bằng cách ghép hai hoặc nhiều hơn chữ khác thành một chữ. Các chữ cấu thành nên chữ ghép hoàn toàn có thể đóng vai trò là thanh phù ( bộ phận biểu lộ âm đọc của chữ ghép ) hoặc nghĩa phù ( bộ phận biểu lộ ý nghĩa của chữ ghép ) hoặc vừa là thanh phù vừa là nghĩa phù hoặc dùng làm phù hiệu chỉnh âm chỉ báo cho người đọc biết chữ này cần phải đọc chệch đi. Chúng hoàn toàn có thể được viết nguyên dạng hoặc bị viết tỉnh lược mất một phần hoặc thay bằng chữ giản hóa. Thanh phù luôn có âm đọc giống hoặc gần giống với âm đọc của chữ ghép. Phù hiệu chỉnh âm được dùng trong chữ Nôm là bộ ” khẩu ” 口 ( đặt ở bên trái chữ ghép ), dấu ” cá ” 亇 ( bắt nguồn từ chữ ” cá ” 个 viết theo thể thảo thư, đặt ở bên phải chữ ghép ), dấu nháy ” 𡿨 ” ( đặt ở bên phải chữ ghép ), bộ ” tư ” 厶 ( đặt ở bên trên hoặc bên phải chữ ghép ), dấu ” 冫 ” ( đặt bên trái chữ ghép, chỉ thấy dùng trong những bản văn bản Nôm ở vùng Nam Bộ Nước Ta ) .Một số ví dụ về chữ ghép :

“chân” 蹎 (“chân” trong “chân tay”): chữ này được cấu thành từ chữ “túc” 足 và chữ “chân” 真. “Túc” 足 có nghĩa là “chân” được dùng làm “nghĩa phù” biểu thị ý nghĩa của chữ ghép. Trong chữ ghép chữ “túc” 足 khi đứng ở bên trái phải viết dưới dạng biến thể gọi là “bàng chữ túc” ⻊. Chữ “chân” 真 (“chân” trong “chân thành”) đồng âm với “chân” trong “chân tay” được dùng làm thanh phù biểu thị âm đọc của chữ ghép.
“gạch” 𥗳 (“gạch” trong “gạch ngói”): chữ này được cấu thành từ chữ “thạch” 石 và chữ “ngạch” 額. “Thạch” 石 có nghĩa là “đá” được dùng làm nghĩa phù, ý là gạch thì được làm bằng đất đá. “Ngạch” 額 dùng làm thanh phù.
“khói” 𤌋: chữ này được cấu thành từ chữ “hỏa” 火 và chữ “khối” 塊 bị tỉnh lược một phần (tỉnh lược bộ “thổ” 土 ở bên trái chữ “khối” 塊). “Hỏa” 火 có nghĩa là lửa, gợi ý nghĩa của chữ ghép (lửa cháy tạo ra khói), “khối” 塊 gợi âm đọc của chữ ghép.
“ra” 𦋦: chữ này được cấu thành từ chữ “la” 羅 giản hóa và chữ “xuất” 出. “Xuất” 出 có nghĩa là “ra” biểu thị ý nghĩa của chữ ghép.
“trời” 𡗶: chữ này được cấu thành từ chữ “thiên” 天 có nghĩa là “trời” và chữ “thượng” 上 có nghĩa là “trên”, ý là “trời” thì nằm ở trên cao.
“lử” 𠢬 (“lử” trong “mệt lử”) gồm chữ “vô” 無 có nghĩa là “không có” và chữ “lực” 力 có nghĩa là “sức, sức lực”, ý là “lử” là không còn sức lực gì nữa.

Tiếng Việt tân tiến không có phụ âm kép nhưng trong tiếng Việt từ quá trình trung đại trở về trước thì lại có phụ âm kép. Trong chữ Nôm hợp thể để biểu lộ những phụ âm kép người ta dùng một hoặc hai chữ làm thanh phù. Nếu dùng hai chữ làm thanh phù thì một chữ sẽ dùng để bộc lộ phụ âm thứ nhất của phụ âm kép, chữ còn lại biểu lộ phụ âm thứ hai của phụ âm kép. Ví dụ :

“blăng” 𣎞: “Blăng” hiện nay đã biến đổi thành “trăng, giăng”. Chữ “blăng” 𣎞 được cấu thành từ chữ “ba” 巴, chữ “lăng” 夌 và chữ “nguyệt” 月. “Ba” 巴 biểu thị phụ âm thứ nhất “b” của phụ âm kép “bl”, “lăng” 夌 biểu thị phụ âm thứ hai “l” và phần vần của từ “blăng”, “nguyệt” 月 có nghĩa là “mặt trăng” biểu thị ý nghĩa của chữ ghép này.
“mlời” 𠅜: “Mlời” hiện nay đã biến đổi thành “lời, nhời” (“lời” trong “lời nói”). Chữ “mlời” 𠅜 được cấu thành từ chữ “ma” 麻 (bị tỉnh lược thành “亠”) và chữ “lệ” 例. “Ma” 麻 biểu thị phụ âm thứ nhất “m” của phụ âm kép “ml”, “lệ” 例 biểu thị phụ âm thứ hai “l” và phần vần cửa từ “mlời”.
“tlòn” 𧷺: “Tlòn” hiện nay đã biến đổi thành “tròn”. Chữ này được cấu thành từ chữ “viên” 圓 (bị tỉnh lược bộ “vi” 囗 ở phía ngoài thành “員”) và chữ “lôn” 侖. “Viên” 圓 có nghĩa là “tròn” được dùng làm nghĩa phù. “Lôn” 侖 là thanh phù, biểu thị phụ âm thứ hai “l” của phụ âm kép “tl” và phần vần của từ “tlòn”.
“krông” 滝: “Krông” hiện nay đã biến đổi thành “sông”. Chữ này được cấu thành từ bộ “thủy” 水 và chữ “long” 竜. “Thủy” có nghĩa là “sông” biểu thị ý nghĩa của chữ ghép. “Long” 竜 biểu thị phụ âm thứ hai “r” của phụ âm kép “kr” và phần vần của từ “krông”.
“sláu” 𦒹: “sláu” hiện nay đã biến đổi thành “sáu”. Chữ này được cấu thành từ chữ “lão” và chữ “lục”. “Lục” 六 là nghĩa phù, có nghĩa là “sáu”. “Lão” 老 là thanh phù, biểu thị phụ âm thứ hai “l” của phụ âm kép “sl” và phần vần của từ “sláu”.

Lược bớt nét của chữ Hán để biểu lộ phải đọc chệch đi[sửa|sửa mã nguồn]

Lược bớt tối thiểu là một nét của một chữ Hán nào đó để gợi ý cho người đọc biết rằng chữ này phải đọc chệch đi. Ví dụ :

chữ “ấy” 𧘇: lược nét chấm “丶” trên đầu chữ “ý” 衣. Việc lược bớt nét bút này gợi ý cho người đọc biết rằng chữ này không đọc là “y” hay “ý” (chữ 衣 có hai âm đọc là “y” và “ý”) mà cần đọc chệch đi.
“khệnh khạng” 𠀗𠀖: chữ “khệnh 𠀗 là chữ “cộng” 共 bị lược bớt nét phẩy “㇒”, chữ “khạng” 𠀖 là chữ “cộng” 共 bị lược bớt nét mác “㇔”.
“khề khà” 𠀫𠀪: chữ “khề” 𠀫 là chữ “kỳ” bị lược bớt nét phẩy “㇒”, chữ “khà” 𠀪 là chữ “kỳ” bị lược bớt nét mác “㇔”.

Mượn âm của chữ Nôm có sẵn[sửa|sửa mã nguồn]

Dùng chữ Nôm có sẵn để ghi lại từ tiếng Việt đồng âm hoặc cận âm nhưng khác nghĩa hoặc đồng nghĩa tương quan nhưng khác âm với chữ được mượn. Khi đọc hoàn toàn có thể đọc giống với âm đọc của chữ được mượn hoặc đọc chệch đi. Ví dụ :

Đọc giống với âm đọc của chữ được mượn: chữ “chín” 𠃩 (“chín” trong “chín người mười ý”) được dùng để ghi từ “chín” trong “nấu chín”.
Đọc chệch âm: chữ “đá” 𥒥 (“đá” trong “hòn đá”) được dùng để ghi từ “đứa” trong “đứa bé”.

Quyển hạ (phần sau) Truyện Kiều bản Chiêm Vân Thị dưới tựa “Thúy Kiều Truyện tường chú” bằng chữ Nôm (viết dọc, đọc từ phải sang trái) và bản dịch bằng chữ Quốc ngữ (viết ngang, đọc từ trái sang phải)

Cũng giống như những kiểu chữ của tiếng Trung, tiếng Hàn, tiếng Nhật, chữ Nôm là dạng ký tự mà mỗi chữ chỉ cần viết trong một khoanh vùng phạm vi ô vuông không đổi, nên vừa hoàn toàn có thể viết dọc kiểu truyền thống cuội nguồn và viết ngang kiểu phương tây .

Kiểu viết dọc truyền thống Đông Á gọi là Tung Thư (縱書), viết từ trên xuống dưới, hàng đọc từ phải sang trái, là kiểu viết mà người Việt xưa sử dụng. Có thể thấy ở các văn bản hay di tích cổ xưa như Bia tiến sĩ, Truyện Kiều bản gốc,… hay các biển hiệu xưa như Văn Miếu Môn (dựng ngang nên viết từ phải sang trái). Kiểu viết này giống kiểu viết của tiếng Nhật trong manga (nguyên nhân chính khiến manga có bản quyền ở Việt Nam đọc từ phải sang trái) và truyện chữ như light novel. Một bộ sớ cầu siêu rất dài bằng chữ Nôm được viết năm 1953 được tìm thấy ở Kon Tum, cho thấy rõ kiểu viết này.[30]

Tuy nhiên vì đứt gãy với văn hóa truyền thống cổ cũng như quen đọc viết chữ Quốc ngữ, nhiều người Nước Ta lúc bấy giờ không hiểu rõ kiểu viết truyền thống cuội nguồn này, nên khi viết dọc cho chữ Hán và chữ Nôm lại hay xếp ngược hàng từ trái sang phải .Lợi điểm của kiểu viết dọc cho chữ Nôm là không chiếm nhiều diện tích quy hoạnh ngang nên dễ treo câu đối hay biển hiệu ( vì mô men trọng tải ít ) ; không cần phải xoay chữ hay tách chữ ( điều mà chữ Quốc ngữ bắt buộc phải làm nếu muốn viết dọc ) ; và do size vuông cố định và thắt chặt, chữ Nôm khi viết dọc sẽ thẳng đều hai bên và đẹp hơn chữ Quốc ngữ, khi số lượng và kích cỡ ký tự latinh trong mỗi từ là khác nhau nên chắc như đinh sẽ bị lệch hàng .

Kiểu viết ngang gọi là Hoành Thư (橫書), viết từ trái sang phải, hàng xếp từ trên xuống dưới, giống như kiểu viết của chữ Quốc ngữ. Đây là kiểu viết du nhập từ kiểu viết chữ Latin của phương tây.

Dấu chấm câu trong văn bản chữ Nôm cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Dialogues Cochinchinois in năm 1871 tại Paris, có phiên giải ra các tiếng Trang chữ Nôm trongin năm 1871 tại Paris, có phiên giải ra những tiếng Anh Pháp và Latinh, liệt kê những sản vật giá trị Nam Kỳ hoàn toàn có thể bán cho thương thuyền ngoại bang như da trâu, quế, gỗ mun, ngà voi quý hiếm … đổi lấy mua súng ống những loại

Thư tịch tiếng Hán và tiếng Việt viết bằng chữ Nôm thời xưa thường không có dấu chấm câu. Nếu trong sách in có dấu chấm câu thì thường là do người đọc sách viết thêm vào. Trong văn bản, ở những chữ nào mà người xưa cảm thấy cần phải dừng lại một chút khi đọc đến chữ đó thì chữ đó cùng những chữ đứng trước nó được xem là một “câu” 句. “Câu” theo quan niệm thời xưa nhiều khi không xem được là câu theo quan niệm về câu thời nay. Việc thêm ký hiệu vào trong văn bản để chỉ ra ranh giới của các “câu” gọi là chấm câu 點句. Việc chấm câu cho sách gọi là chấm sách 點冊.

Hai loại dấu chấm câu thường dùng trong thư tịch cổ tiếng Hán và tiếng Việt viết bằng chữ Nôm là vòng “。” và dấu chấm “、”. Khi vòng và dấu chấm được dùng cùng nhau để chấm câu thì vòng được dùng tương tự như dấu chấm “.” trong chữ Quốc ngữ, dấu chấm “、” được dùng tương tự như dấu phẩy “,” trong chữ Quốc ngữ. Cũng có khi chỉ có vòng “。” hoặc dấu chấm “、” được dùng để chấm câu. Việc chấm câu bằng vòng gọi là vòng câu 𥿺句. Trong thư tịch cổ tiếng Việt viết bằng chữ Hán và chữ Nôm, chữ được viết kiểu Tung Thư (viết dọc từ phải sang trái) chứ không viết theo hàng ngang như chữ Latinh, vòng và dấu chấm thường nằm ngoài hàng chữ, bên phải chữ cuối cùng của “câu”.

Ưu và điểm yếu kém[sửa|sửa mã nguồn]

Nhìn chung chữ Nôm thường có nhiều nét hơn, phức tạp hơn chữ Hán ( do hầu hết là những chữ buộc phải ghép 2 chữ Hán lại ) nên khó học, khó nhớ hơn chữ Hán. Để đọc viết được chữ Nôm yên cầu phải có vốn hiểu biết chữ Hán nhất định. Hệ chữ Nôm cũng không có sự thống nhất do chưa được chăm sóc chuẩn hoá tổng lực : hoàn toàn có thể có nhiều chữ dùng để ghi cùng một âm tiết, hoặc ngược lại, một chữ hoàn toàn có thể có nhiều cách đọc khác nhau. Tình trạng này còn do ” tam sao thất bản “, phần vì trình độ người thợ khắc chữ thời xưa, phần vì khâu in mộc bản có chất lượng không cao ( chữ bị nhòe, mất nét ). Do đó có người nói ” chữ Nôm phải vừa đọc vừa đoán “, ” nôm na là cha mách qué ” .Về mặt ngữ âm thì số âm tiết của tiếng Việt nhiều hơn số âm tiết của âm Hán Việt của chữ Hán nên người viết phải dùng dấu nháy [ » ] hoặc chữ khẩu [ 口 ] đặt cạnh một chữ để biểu lộ những chữ cận âm. Người đọc vì thế phải giỏi mà đoán cho trúng âm, khiến chữ Nôm khá khó đọc .
Tuy không tiện lợi như chữ Quốc ngữ ( chữ Latinh ) về năng lực viết và phát âm, chữ Nôm cũng có ưu điểm riêng mà chữ Quốc ngữ không hề có được :

Cũng giống như chữ Hán, chữ Nôm là chữ biểu ý, có khả năng biểu nghĩa rõ ràng hơn, tránh đồng âm khác nghĩa và hiểu sai nghĩa do chữ Quốc ngữ chỉ có thể biểu âm (đặc biệt là tên người Việt hay tên địa danh ở Việt Nam). Ví dụ: “năm” viết theo chữ Nôm có hai chữ là 𢆥 (“năm” trong “ngày tháng năm”, chữ 南 (nam) gợi âm, chữ 年 (niên) gợi nghĩa) và 𠄼 (“năm” trong “số 5”, chữ 南 (nam) gợi âm, chữ 五 (ngũ) gợi nghĩa).
Khả năng viết dọc lẫn viết ngang tốt và thẳng đều. Ví dụ bên dưới là 4 câu thơ trong Truyện Kiều, có thể thấy chữ Nôm được xếp thẳng hàng hơn và đẹp hơn (do mỗi chữ của dạng ký tự này đều có kích thước vuông giống nhau), trong khi chữ Quốc ngữ bị lệch hàng (do kích cỡ và số lượng ký tự hay chữ cái của mỗi từ là khác nhau). Ứng với khi tự tay viết trên giấy thì việc căn lề của chữ Nôm là dễ dàng hơn nhiều so với chữ Quốc ngữ. Khi viết dọc, chữ Nôm cũng không cần phải xoay chữ để viết, còn chữ Quốc ngữ thì nếu có từ nhiều ký tự như “nghiêng”, việc buộc phải xoay chữ hay tách ký tự là có thể xảy ra. Điều này mang lợi ích cho chữ Nôm ở việc có thể viết dọc ở không gian bề ngang cực hẹp như lề vở hay kẹp dọc vở mà không cần lo sẽ có chữ hay từ vựng bị quá kích thước dự tính như chữ Quốc ngữ. Đồng thời so về kích thước tổng thể, với cùng số lượng âm tiết (4 câu lục bát là 28 âm tiết) và cùng một kích cỡ chữ (font-size) thì chữ Nôm ngắn gọn hơn chữ Quốc ngữ, nên cùng một bài thơ hay một bài văn thì viết bằng chữ Nôm sẽ gọn gàng hơn và tốn ít giấy hơn viết bằng chữ Quốc ngữ.

Chữ Nôm

Hoành thư

(Viết ngang kiểu hiện đại,
chiều từ trái sang phải)

頭弄𠄩婀素娥
翠翹羅姊㛪羅翠雲
梅骨格雪精神
每𠊚沒𨤔𨑮分援𨑮

Tung thư

(Viết dọc kiểu truyền thống,
hàng xếp từ phải sang trái)

頭弄𠄩婀素娥
翠翹羅姊㛪羅翠雲
梅骨格雪精神
每𠊚沒𨤔𨑮分援𨑮

Chữ Quốc ngữ

Bình thường

Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân
Mai cốt cách tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười

Nếu phải viết dọc

Tách chữ

Xoay chữ

Đầu
lòng
hai
ả
tố
nga

Thúy
Kiều
là
chị
em
là
Thúy
Vân

Mai
cốt
cách
tuyết
tinh
thần

Mỗi
người
một
vẻ
mười
phân
vẹn
mười

Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân
Mai cốt cách tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười

Vấn đề lưu trữ vào máy tính của chữ Nôm cũng đã được giải quyết một phần nhờ có bộ mã Unicode, và cũng nhờ Unicode cung cấp cho mỗi chữ Nôm có một mã số tương tự như một ký tự Latinh, với cùng một nội dung thì viết bằng chữ Nôm dùng ít ký tự hơn và tốn ít bộ nhớ để lưu văn bản hơn so với viết bằng chữ Quốc ngữ. Như trong 4 câu thơ của Truyện Kiều ở trên, với 28 âm tiết thì viết bằng chữ Nôm chỉ tốn đúng 28 ký tự không cần khoảng trống (vì mỗi âm tiết đã là một chữ và không cần khoảng trống để ngăn cách chữ), còn viết bằng chữ Quốc ngữ sẽ phải tốn 118 ký tự bao gồm cả khoảng trống (vì trừ chữ “ả” thì các âm tiết khác cần có hai ký tự Latinh trở lên và cần khoảng trống ngăn cách ký tự cuối của âm tiết trước với ký tự đầu của âm tiết sau, chưa kể có những câu có nhiều ký tự hơn). Do vậy chắc chắn viết toàn bộ Truyện Kiều bằng chữ Nôm trong máy tính sẽ tốn ít bộ nhớ lưu trữ hơn viết bằng chữ Quốc ngữ. Điều này tuy không phải là vấn đề hay gặp nhưng nó cũng có sức ảnh hưởng nhất định trong xã hội công nghệ thông tin. Ví dụ như một trang web yêu cầu đặt tên người dùng không quá 10 ký tự bất kể ngôn ngữ, sẽ không thể viết đầy đủ “Nguyễn Văn Năm” bằng chữ Quốc ngữ được vì cần tốn 14 ký tự cả khoảng trống, nhưng có thể viết bằng chữ Hán và chữ Nôm với chỉ 3 ký tự là 阮文𠄼 (tất nhiên 3 chữ này vẫn được đọc là “Nguyễn Văn Năm” và là tên tiếng Việt, không phải tiếng Trung Quốc, điều này cũng giống như người Nhật viết tên bằng Kanji thay vì viết bằng Kana hay Romaji do các dạng chữ này chiếm số lượng ký tự nhiều hơn dù cùng âm đọc).

Chữ Nôm của những dân tộc bản địa khác[sửa|sửa mã nguồn]

Ở Nước Ta, không riêng gì có dân tộc bản địa Kinh sản xuất ra chữ Nôm, một vài dân tộc thiểu số khác như Tày, Dao, … cũng tạo ra chữ Nôm dựa trên chữ Hán để lưu lại ngôn từ của họ. [ 31 ]

Chữ Nôm Tày[sửa|sửa mã nguồn]

Chữ Nôm Tày là một phát minh sáng tạo tập thể của nhiều thế hệ tri thức người Tày, được sinh ra từ khoảng chừng thế kỷ XV – XVI, tăng trưởng mạnh trong thời kỳ nhà Mạc cát cứ ở Cao Bằng và sống sót cho đến ngày này. Cũng như những dân tộc bản địa khác hiện đang sinh sống trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta, dân cư Tày Bắc Kạn từ truyền kiếp đã biết sử dụng mạng lưới hệ thống ký tự chữ Hán để ghi âm tiếng Tày và được những nhà nghiên cứu gọi là chữ Nôm Tày .Về mô hình, chữ Nôm Tày là chữ khối vuông, thuộc thể loại chữ tượng hình, kế tục và tăng trưởng từ chữ Hán của dân tộc bản địa Hán ở phương Bắc. Là thể chữ tượng hình, chữ khối vuông nên trong cách viết, chữ Nôm Tày cũng phải tuân thủ trình tự, phương pháp viết chữ của chữ Hán đó là : Trên trước, dưới sau ; trong trước, ngoài sau ; trái trước, phải sau ; viết từ trái sang phải, từ trên xuống dưới ( theo hàng dọc ) ; sử dụng bộ thủ chữ Hán để phân biệt ngữ nghĩa, mặt chữ .

Chữ Nôm Ngạn[sửa|sửa mã nguồn]

Người Ngạn là một nhóm cư dân ở tỉnh Cao Bằng được xếp vào nhóm dân tộc Tày nhưng về mặt ngôn ngữ thì gần với người Giáy, từng sử dụng chữ Nôm Ngạn trộn với chữ Hán trong các bài mo (khấn cúng).[32]

” Chữ Nôm ” của những nước khác[sửa|sửa mã nguồn]

Do 喃 nôm = 口 khẩu + 南 nam nên chữ “喃 nôm” trong tên gọi “chữ Nôm” thường được hiểu với ý nghĩa là “ngôn ngữ của người Nam”. Tuy nhiên, nếu mở rộng khái niệm “chữ nôm” ra cho tất cả các hệ chữ được sáng tạo dựa trên chữ Hán thì có người còn gọi những chữ được các dân tộc phương bắc như Nhật Bản, Triều Tiên là “chữ nôm Nhật”, “chữ nôm Triều”, hay gọi những hệ thống chữ của các dân tộc thuộc Trung Quốc[33] như Tráng, Đồng, v.v. là “chữ nôm Choang”, “chữ nôm Đồng”, v.v.

Kokuji (国字 Quốc tự) trong hệ thống Kanji của người Nhật cũng được tạo thành từ chữ Hán để ghi lại những từ và khái niệm riêng trong tiếng Nhật. Ví dụ: 畑 hatake = 火 hoả + 田 điền, nghĩa là cánh đồng khô, để phân biệt với 田 là ruộng trồng lúa nước; 鮭 sake = 魚 ngư + 圭 khuê, nghĩa là cá hồi Nhật Bản; 瓩 kiloguramu = 瓦 ngoã + 千 thiên, nghĩa là kílô-gam. Trong hệ thống Kanji hiện đại, cũng có nhiều chữ không có trong các tự điển Trung Quốc nhưng không phải là Kokuji vì đó chỉ là cách đơn giản hoá những chữ Hán đã có sẵn theo kiểu của người Nhật. Ví dụ: 円 là giản thể của 圓 viên; 売 là giản thể của 賣 mại.
Tương tự như Kokuji của người Nhật, người Triều Tiên cũng dùng chữ Hán để tạo thành một số chữ biểu ý riêng trong hệ thống Hanja của họ. Ví dụ: 畓 dap = 水 thuỷ + 田 điền, nghĩa là ruộng nước, để phân biệt với 田 là đồng khô; 巭 bu = 功 công + 夫 phu, nghĩa là người lao động.
Chữ Choang vuông Sawndip của người Tráng ở cực nam Trung Quốc được phát triển dựa trên chữ Hán và thường được so sánh với chữ Nôm của dân tộc Kinh ở Việt Nam do có nhiều điểm tương đồng giữa hai hệ thống chữ viết này[34][35]. Tuy nhiên, ngoài những cách tạo chữ tương tự với cách tạo chữ Nôm là giả tá, hình-thanh và hội ý, còn có những chữ vuông Choang được tạo ra bởi những cách sơ khai hơn là tượng hình và chỉ sự (xem Lục thư).

Tuy nhiên, cũng nên phân biệt những ” chữ nôm ” này với những bộ chữ biểu âm như Kana và Hangul trong tiếng Nhật và tiếng Hàn văn minh .

Bộ gõ chữ Nôm và chữ Hán bằng chữ Quốc ngữ[sửa|sửa mã nguồn]

Có nhiều phần mềm máy tính tạo ra ký tự chữ Nôm và chữ Hán bằng cách gõ chữ Quốc ngữ.

Xem thêm: Tổng giám đốc điều hành – Wikipedia tiếng Việt

Phông chữ Nôm nằm trong cơ sở tài liệu Unihan. VietUnicode là phông Unicode chứa những ký tự chữ Nôm. Nó là một dự án Bất Động Sản trên SourceForge [ 1 ]. Phông TrueType hoàn toàn có thể tải về từ [ 2 ] .

Một số từ điển chữ Nôm trên mạng Internet có Từ điển ở Viện Việt học[liên kết hỏng] (tiếng Việt) Nom character index (Tiếng Anh).