Cập nhật: 19:55 – 13/08/2021 | Lần xem: 130302
Bệnh nhân COVID-19 bị “cơn bão” mang tên Cytokine đánh gục như thế nào?
Một trong những nguyên do dẫn đến thực trạng suy hô hấp nặng và tử trận nhanh gọn ở bệnh nhân COVID-19 là do hiện tượng kỳ lạ cơn bão Cytokine ( Cytokine storm )
“Cytokine” là gì ?
Cyto là một từ gốc Hy Lạp, có nghĩa là tế bào, dùng trong những từ ghép để chỉ về tế bào. Cytokine là chỉ loại chất tiết của những tế bào bạch cầu và nội mô trong quy trình viêm, là một phần của cung ứng miễn dịch của khung hình. Cytokine không phải là kháng thể, cũng không phải là hormon, nhưng là những chất có hoạt tính sinh học rất mạnh, có tầm công dụng tại chỗ, nên còn gọi một cách không chính thức là những ” hormon tế bào ” .
Cơn bão cytokine trong bệnh COVID-19
Khi virus xâm nhập khung hình, những tế bào lympho T nhận diện virus, tiết ra những cytokine để kích hoạt hệ miễn dịch hoạt động giải trí, lympho B sản xuất ra kháng thể, lympho T khác thì tăng sinh để trực tiếp bắt giữ virus, những bạch cầu được lôi cuốn đến nơi có virus, những mạch máu được lan rộng ra để chuyên chở vật chất đến nơi hiến đấu với virus … Tất cả những hoạt động giải trí này có được là do vai trò của những cytokin .
Sự đề kháng của khung hình lớn dần và virus bị ức chế dần, sau 7 – 10 ngày bệnh nhân vô hiệu được trọn vẹn virus ra khỏi khung hình và khỏi bệnh. 80 % bệnh nhân khỏi bệnh một cách dịu dàng êm ả như vậy, sau vài ngày nóng nực đau họng. Tuy nhiên 20 % người bệnh còn lại không được suôn sẻ như vậy. Nhiều người trong số đó trở nặng, xảy ra cơn bão cytokine .
Bệnh nhân COVID-19 trở nặng do bão cytokine tiến công .
Theo một cách chưa rõ ràng, hệ miễn dịch bị kích thích quá mức, các cytokine tràn ngập trong máu, như một cơn bão… gây nên các các phản ứng viêm, đông máu, giảm bạch cầu lympho, thâm nhiễm tế bào đơn nhân các cơ quan.
Phản ứng viêm vượt mức xảy ra, đặc biệt quan trọng tại phổi. Các phế nang xung huyết, tràn ngập dịch viêm, thành phế nang dày lên, giảm sức căng mặt phẳng, những mao mạch xung huyết. Tất cả cản trở hấp thụ oxy khiến oxy trong máu giảm thấp. Tuy nhiên có điều kỳ lạ là mặc dầu oxy máu giảm thấp nhưng người bệnh không nhận thức được thực trạng này .
Điều này được lý giải là do khí carbonic ( CO2 ) có tính thấm rất tốt, gấp 20 lần oxy, vẫn thấm qua được vách phế nang để thoát ra ngoài. Vì thế khi làm khí máu động mạch cho bệnh nhân COVID-19 khó thở, bác sĩ nhận thấy chỉ có oxy trong máu giảm thấp, còn CO2 thì gần như thông thường. Mà TT hô hấp trong não con người chỉ nhạy với khí CO2, khi bệnh nhân bị tăng CO2 máu thì lập tức khung hình nhận ra khó thở và phản ứng ngay, còn khi thiếu O2 thì khung hình nhận ra muộn hơn, người bệnh vẫn chịu đựng được, thậm chí còn đến mức độ bão hòa oxy động mạch ( SpO2 ) là 50 % ( giá trị SpO2 thông thường sẽ giao động ở mức 95 – 100 % ) .
Tiếp theo, cơn bão cytokine kích hoạt thực trạng tăng đông máu, làm đông máu rải rác khắp những mao mạch phổi, ùn tắc lượng máu đến những phế nang, dẫn đến trao đổi oxy càng tồi tệ thêm. Hậu quả là hai lá phổi sũng nước, đông đặc lại. Người ta dùng thuật ngữ phổi bị gan hóa. Tức là lá phổi khỏe mạnh có màu trắng hồng, xốp, chứa đầy hơi, khi thả xuống nước thì nổi. Còn lá phổi viêm đông đặc xung huyết thì màu tía, chắc nặng như lá gan, thả xuống nước là chìm .
Lúc này người bệnh khó thở rất nặng, môi và đầu ngón chân ngón tay tím tái, người bệnh rất mệt há mồm ra thở, nhịp thở trên 30 lần / phút, nặng nữa thì lú lẫn hôn mê. Đo bão hoà oxy máu thấy xuống thấp. Nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ tử trận. Trên phim X-quang người ta thấy hình ảnh hai lá phổi trắng xóa .
Với lá phổi bị cơn bão cytokine tàn phá như vậy thì thở oxy, kể cả thở oxy dòng cao hay thở máy cũng không hấp thu oxy được. Người bệnh sẽ tử trận nhanh gọn. Vì vậy tất cả chúng ta mới thấy nhiều người mặc dầu được thở oxy dòng cao đến 60 lít / phút hoặc thở máy vẫn tử trận .
Cách duy nhất hoàn toàn có thể cứu được bệnh nhân lúc này là chạy tim phổi tự tạo ECMO, và lọc hấp phụ cytokine, đợi cho cơn bão cytokine qua đi và phổi bệnh nhân dần phục sinh. Nhưng lúc bấy giờ, số lượng máy ECMO rất hạn chế, nếu hàng nghìn người bệnh COVID-19 cùng bị nguy kịch một lúc thì việc chạy ECMO để cứu bệnh nhân là rất khó triển khai .
TS. BS Quan Thế Dân
Xem thêm: KOL (marketing) – Wikipedia tiếng Việt
Nguồn : https://suckhoedoisong.vn/benh-nhan-covid-19-bi-con-bao-mang-ten-cytokine-danh-guc-nhu-the-nao-169210811102551145.htm
Trung tâm kiểm soát bệnh tật (lược trích)
Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp
