Di sản văn hóa phi vật thể – Wikipedia tiếng Việt

Phân bố những di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh

Di sản văn hóa phi vật thể (tiếng Anh: Intangible cultural heritage) là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác bao gồm lễ hội, lối sống, bí quyết truyền nghề, văn hóa ẩm thực, trang phục truyền thống. Công ước 2003 của UNESCO bác bỏ việc xếp hạng di sản văn hóa phi vật thể nên không có khái niệm xếp hạng di sản theo cấp tỉnh, cấp quốc gia hay cấp thế giới.[1]

Ở Lever toàn thế giới, Di sản văn hóa phi vật thể có list được UNESCO đưa ra để ghi danh giá trị của những di sản văn hóa phi vật thể trên quốc tế. Danh sách này được mở màn năm 2001 với 19 di sản, năm 2003 list có thêm 28 di sản. Danh sách tiếp theo được lập vào ngày 25 tháng 11 năm 2005. Mỗi di sản văn hóa phi vật thể muốn có tên trong list phải được một hoặc nhiều vương quốc đề cử cho UNESCO trước khi được một ủy ban của tổ chức triển khai này xem xét năng lực đưa vào list .

Tại hội nghị lần thứ 3 họp tại Istanbul tháng 11/2008, để nâng cao nhận thức về tính cấp thiết của vấn đề bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn Di sản phi vật thể đã đưa ra hai danh sách:

Bạn đang đọc: Di sản văn hóa phi vật thể – Wikipedia tiếng Việt

Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại
Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp

Các siêu phẩm truyền khẩu và phi vật thể quả đât đã được công bố trước đây nay được chuyển vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất .

Mục lục nội dung

Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất[sửa|sửa mã nguồn]

Danh sách này bộc lộ sự phong phú của những di sản văn hóa phi vật thể và giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của những di sản đó. UNESCO đã công bố 90 di sản trong năm 2008 ( trước kia đã được công bố là siêu phẩm ), 76 di sản trong năm 2009 và 47 di sản trong năm 2010 [ 2 ] .Tính đến cuối năm 2010, có 213 di sản được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất [ 2 ]. Thống kê đơn cử như sau :

Vùng

Số lượng di sản phi vật thể đại diện của nhân loại

Số nước/vùng lãnh thổ có di sản

Số lượng di sản đa quốc gia

Ghi chú

Châu Phi

Các nước Arập

Trong đó có 1 di sản chung với khu vực châu Âu và Bắc Mỹ, 1 di sản với khu vực châu Âu và Bắc Mỹ và khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Châu Á–Thái Bình Dương

102

Trong đó có 1 di sản chung với khu vực châu Âu và Bắc Mỹ, 1 di sản chung với các nước Arập và khu vực châu Âu và Bắc Mỹ.

Châu Âu và Bắc Mỹ

Trong đó có 1 di sản chung với các nước Arập, 1 di sản với các nước Arập và châu Á-Thái Bình Dương, 1 di sản với khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

châu Mỹ Latinh và Caribbe

Tổng số

213

Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp[sửa|sửa mã nguồn]

Cũng từ năm 2008, UNESCO bổ trợ thêm Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, gồm những di sản phi vật thể mà hội đồng có tương quan và những vương quốc thành viên UNESCO cần có những giải pháp khẩn cấp để bảo tồn. Danh sách này góp thêm phần kêu gọi sự hợp tác quốc tế và sự tương hỗ cho những bên tương quan để thực thi những giải pháp bảo vệ thích hợp. Trong năm 2009, UNESCO công bố 12 di sản và trong năm 2010 là 10 di sản thuộc nhóm này .

Ngoài ra, trong năm 2009, UNESCO cũng ghi danh ba di sản văn hoá phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp nhất theo điều 18 của Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể (tiếng Anh: Register of best Intangible Heritage safeguarding activities – Article 18).

Quốc gia/vùng lãnh thổ

Tên di sản

Năm được công nhận

Tây Ban Nha

Centre for traditional culture – school museum of Pusol pedagogic project

2009

Indonesia

Education and training in Indonesian Batik intangible cultural heritage for elementary, junior, senior, vocational school and polytechnic students, in collaboration with the Batik Museum in Pekalongan

2009

Bolivia

Chile

Xem thêm: Yakuza – Wikipedia tiếng Việt

Peru

Safeguarding intangible cultural heritage of Aymara communities in Bolivia, Chile and Peru

2009

Di sản phi vật thể tại Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

Đã được ghi danh[sửa|sửa mã nguồn]

Đề cử trong những năm tiếp theo[sửa|sửa mã nguồn]

STT

Tên di sản văn hóa phi vật thể không ổn định

Địa điểm

Danh mục

Năm xét duyệt

Nghệ thuật Xòe Thái

Tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Yên Bái (do Yên Bái chủ trì).[4]

Đại diện cho nhân loại

2021

Nghề làm gốm của người Chăm

Ninh Thuận, Bình Thuận

Đại diện cho nhân loại

2022

Nghề làm tranh Đông Hồ

Tỉnh Bắc Ninh

Cần phải bảo vệ khẩn cấp

2023

Mo Mường

Tỉnh Hòa Bình chủ trì cùng các tỉnh: Thanh Hóa, Phú Thọ, Ninh Bình, Sơn La, Hà Nội, Đắk Lắk.[5][6]

Đại diện cho nhân loại

Đã ghi vào danh mục dự kiến

Lễ Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam

Tỉnh An Giang

Đại diện cho nhân loại

Đã ghi vào danh mục dự kiến

Nghệ thuật Chèo đồng bằng sông Hồng

Thái Bình chủ trì, các tỉnh phía Bắc phối hợp.

Đại diện cho nhân loại

2021-2025.[7]

Nghi lễ Cấp sắc của người Dao

Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Sơn La.

Đại diện cho nhân loại

2025

Tri thức và thực hành Thổ canh hốc đá của các dân tộc thiểu số vùng Cao nguyên đá Hà Giang

Tỉnh Hà Giang

Đại diện cho nhân loại

Chưa rõ

Nghệ thuật Dù Kê của người Khmer

Sóc Trăng, An Giang và Trà Vinh

Đại diện cho nhân loại

Chưa rõ

Võ cổ truyền Bình Định

Tỉnh Bình Định

Đại diện cho nhân loại

Chưa rõ[8]

Nghệ thuật hát xẩm

Ninh Bình chủ trì và các tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình, Nam Định, Nghệ An, Thanh Hóa

Đại diện cho nhân loại

Chưa rõ

Sử thi Tây Nguyên

Tây Nguyên

Cần phải bảo vệ khẩn cấp

Chưa thực hiện

Múa rối nước

Bắc Ninh, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương

Đại diện cho nhân loại

Đang hoãn

Nghệ thuật Sơn mài

Việt Nam: Nam Định (Làng sơn mài Cát Đằng), Bình Dương (Làng sơn mài Tương Bình Hiệp) và Hà Nội (Làng sơn mài Hạ Thái, Làng sơn mài Duyên Trường, Làng sơn mài Bối Khê và Làng sơn mài Sơn Đồng)
Trung Quốc, Nước Hàn và Nhật Bản

Đại diện cho nhân loại

Đang hoãn.[9]

Nhầm lẫn là di sản quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Có 1 số ít cách hiểu sai và ý niệm sai lầm đáng tiếc về di sản văn hóa phi vật thể ở Nước Ta và những nước khác khi thường xếp chung vào hạng mục những di sản quốc tế. tiến sỹ Frank Proschan trình diễn tại hội thảo chiến lược “ Huy động truyền thông online trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể ” ở TP.HN. Tại buổi thuyết trình này, tiến sỹ Frank Proschan một lần nữa mong ước tổng thể hãy cùng xem xét kỹ định nghĩa về di sản văn hóa phi vật thể trong Công ước 2003 và 1 số ít hệ quả quan trọng rút ra từ định nghĩa đó. Ông cũng bàn về yếu tố chiếm hữu và tại sao Công ước 2003 lại bác bỏ quan điểm di sản văn hóa phi vật thể là di sản chung của trái đất. Theo Công ước 2003, “ chính những hội đồng, nhóm người và trong một số ít trường hợp là những cá thể, những người thực hành thực tế một miêu tả văn hóa nào đó, và chỉ họ mà thôi, mới hoàn toàn có thể là những người công nhận nó là một bộ phận cấu thành di sản văn hóa phi vật thể của họ, và chỉ họ mới hoàn toàn có thể xác lập được giá trị của nó ”. tiến sỹ Frank Proschan chỉ ra 3 cụm từ hoàn toàn có thể gây hiểu nhầm thường gặp ở Nước Ta là : Di sản văn hóa phi vật thể quốc tế ; Di sản văn hóa phi vật thể vương quốc ; UNESCO công nhận. [ 10 ]

UNESCO có danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại nhưng quan điểm của UNESCO cho rằng, di sản là của cộng đồng, không có di sản nào của chung nhân loại cả. Việc ghi danh là ghi danh trong một danh sách của UNESCO được các quốc gia đệ trình lên, còn chủ nhân của di sản không ai khác chính là cộng đồng. Theo cách cắt nghĩa này có thể hiểu: Quan họ là di sản của cộng đồng người dân ở Bắc Ninh, Bắc Giang. Không gian Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên thuộc về đồng bào ở Tây Nguyên, hay di sản Thực hành Then của cộng đồng Tày, Nùng, Thái chứ không phải của cả nhân loại

Xem thêm: 3*** Ánh sáng là gì? Ánh sáng đơn sắc là gì?

Di sản văn hóa phi vật thể thuộc về hội đồng, và chỉ duy nhất thuộc về hội đồng. Di sản văn hóa phi vật thể không thuộc về vương quốc, nhà nước, dân tộc bản địa hay trái đất cũng như toàn quốc tế. Điều này vẫn đúng mặc dầu di sản đó được kiểm kê, tư liệu hóa, ĐK, đề cử, ghi danh … Trạng thái của một di sản văn hóa phi vật thể không biến hóa được khi UNESCO ghi vào list di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât hay list di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, nghĩa là di sản vẫn thuộc về hội đồng của nó và không trở thành “ di sản quốc tế ”, hay gia tài của quả đât nói chung. [ 11 ]