Đô thị – Wikipedia tiếng Việt

Các thành phố có tối thiểu 1 triệu dân vào năm 2006

Một đô thị hay thành phố là một khu vực có mật độ gia tăng các công trình kiến trúc do con người xây dựng so với các khu vực xung quanh nó. Đô thị là một trung tâm dân cư đông đúc, có thể là thành phố, thị xã, quận, phường hay thị trấn nhưng thuật từ này thông thường không mở rộng đến các khu định cư nông thôn như làng, xã, huyện, ấp hay bản.

Các đô thị được xây dựng và tăng trưởng thêm qua quy trình đô thị hóa. Đo đạc tầm rộng của một đô thị sẽ giúp ích cho việc nghiên cứu và phân tích tỷ lệ dân số, sự lan rộng ra đô thị, và biết được những số liệu về dân số nông thôn và thành thị .

Không như một đô thị, một vùng đô thị không chỉ bao gồm đô thị mà còn bao gồm các thành phố vệ tinh cộng vùng đất nông thôn nằm xung quanh có liên hệ về kinh tế xã hội với thành phố đô thị cốt lõi, tiêu biểu là mối quan hệ từ công ăn việc làm đến việc di chuyển hàng ngày ra vào mà trong đó thành phố đô thị cốt lõi là thị trường lao động chính. Thật vậy, các đô thị thường kết hợp và phát triển như trung tâm hoạt động kinh tế/dân số trong một vùng đô thị lớn hơn.

Bạn đang đọc: Đô thị – Wikipedia tiếng Việt

Các vùng đô thị thường thường được định nghĩa bằng việc sử dụng những Q. ( như ở Hoa Kỳ ) hoặc những đơn vị chức năng chính trị cấp Q. làm đơn vị chức năng nền tảng. Quận có khunh hướng hình thành những ranh giới chính trị bất di bất dịch. Các kinh tế tài chính gia thường thích thao tác với những thống kê xã hội và kinh tế tài chính dựa vào những vùng đô thị. Các đô thị được dùng để thống kê thích hợp hơn trong việc giám sát việc sử dụng tỉ lệ đất quân bình trên đầu người và tỷ lệ dân cư ( theo Dumlao và Felizmenio 1976 ) .

Mục lục nội dung

Các định nghĩa[sửa|sửa mã nguồn]

Định nghĩa về đô thị thì khác nhau tại những vương quốc khác nhau. Thông thường tỷ lệ dân số tối thiểu thiết yếu để được gọi là một đô thị phải là 400 người trên một cây số vuông hay 1000 người trên một dặm vuông Anh [ 1 ]. Các vương quốc châu Âu định nghĩa đô thị dựa trên cơ bản việc sử dụng đất thuộc đô thị, không được cho phép có một khoảng trống tiêu biểu vượt trội nào lớn hơn 200 mét. Dùng không ảnh chụp từ vệ tinh thay vì dùng thống kê từng thành phố để quyết định hành động ranh giới của đô thị. Tại những vương quốc kém tăng trưởng, ngoài việc sử dụng đất và tỷ lệ dân số nhất định nào đó, một điều kiện kèm theo nữa là phần đông dân số, thường là 75 % trở lên, không có hành nghề nông nghiệp hay đánh cá .
Tại Nước Ta hiện có sáu mô hình đô thị : loại đặc biệt quan trọng, loại I, loại II, loại III, loại IV, loại V .Theo Nghị định số 42/2009 / NĐ-CP [ 2 ], một đơn vị chức năng hành chính để được phân loại là đô thị thì phải có những tiêu chuẩn cơ bản như sau :

Có chức năng đô thị.
Quy mô dân số toàn đô thị đạt 4 nghìn người trở lên.
Mật độ dân số phù hợp với quy mô, tính chất và đặc điểm của từng loại đô thị và được tính trong phạm vi nội thành, nội thị, riêng đối với thị trấn thì căn cứ theo các khu phố xây dựng tập trung.
Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp (tính trong phạm vi ranh giới nội thành, nội thị, khu vực xây dựng tập trung) phải đạt tối thiểu 65% so với tổng số lao động.
Đạt được các yêu cầu về hệ thống công trình hạ tầng đô thị (gồm hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật).
Đạt được các yêu cầu về kiến trúc, cảnh quan đô thị.

Tính đến này 27 tháng 5 năm 2019, tại Nước Ta có 833 đô thị, gồm có 2 đô thị loại đặc biệt quan trọng, 20 đô thị loại I, 29 đô thị loại II, 45 đô thị loại III, 85 đô thị loại IV và 652 đô thị loại V .
Tại Úc, những đô thị thường được ám chỉ là những ” TT thành thị ” và được định nghĩa như là những khu dân cư xum xê có từ 1000 người trở lên và tỷ lệ dân cư phải tối thiểu là 200 người trên một cây số vuông. [ 3 ]
Tại Canada, một đô thị là một vùng có trên 400 người trên một cây số vuông và tổng số dân phải trên 1.000 người. Nếu có hai đô thị hoặc nhiều hơn trong khoanh vùng phạm vi 2 km của nhau, những đô thị này được nhập thành một đô thị duy nhất. Các ranh giới của một đô thị không bị tác động ảnh hưởng bởi ranh giới của những khu tự quản ( thành phố ) hoặc thậm chí còn là ranh giới tỉnh bang. [ 4 ]
Tại Trung Quốc, một đô thị là một khu thành thị, thành phố và thị xã có tỷ lệ dân số hơn 1.500 người trên một cây số vuông. Đối với những khu thành thị có tỷ lệ dân số ít hơn 1.500 người trên một cây số vuông thì chỉ dân số sống trong những đường phố, nơi có dân cư đông đúc, những làng lân cận nhau được tính là dân số thành thị. [ 5 ]

Tại Pháp, một đô thị là một khu vực bao gồm một vùng phát triển do xây cất (gọi là một “đơn vị thành thị” (unité urbaine)[6] – gần giống như cách định nghĩa của đô thị Bắc Mỹ và các vùng vành đai ngoại ô (couronne périurbaine). Mặc dù cách dịch chính thức thuật từ aire urbaine của INSEE là “urban area” trong tiếng Anh,[7] đa số người Bắc Mỹ sẽ nhận thấy rằng nó tương tự với định nghĩa về vùng đô thị của mình.

Xem thêm: LGBT là gì? Bạn đã thật sự hiểu về cộng đồng LGBT? • Hello Bacsi

Tại Thụy Sĩ chỉ có những đơn vị chức năng hành chánh được gọi là thành phố, hoặc là nó có hơn 10 ngàn dân hoặc dưới thời Trung cổ nó được ban cho quyền được gọi là thành phố .
Tại Nhật Bản, những đô thị được định nghĩa như thể những vùng cận kề nhau gồm những khu dân cư đông đúc. Điều kiện thiết yếu là đô thị phải có tỷ lệ dân số trên 4.000 người trên một cây số vuông .
Cục thống kê New Zealand định nghĩa đô thị New Zealand cho những mục tiêu thống kê. Chúng là những khu định cư có dân số trên 1000 người .
Tại Ba Lan, định nghĩa chính thức về ” đô thị ” đơn thuần là ám chỉ đến những địa phương có tên tuổi là thị xã, thành phố. Vùng ” nông thôn ” là những vùng nằm ngoài ranh giới của những thị xã này. Sự phân biệt đơn thuần này hoàn toàn có thể gây nhầm lẫn trong một số ít trường hợp vì một số ít địa phương có tên tuổi làng xã hoàn toàn có thể có dân số đông hơn những thị xã nhỏ. [ 8 ]

Tại Hoa Kỳ, có hai loại khu đô thị. Thuật từ urbanized area dùng để chỉ một khu đô thị có từ 50.000 dân trở lên. Các khu đô thị dưới 50.000 dân được gọi là urban cluster. Cụm từ Urbanized areas được sử dụng lần đầu tiên tại Hoa Kỳ trong cuộc điều tra dân số năm 1950 trong khi cụm từ urban cluster được thêm vào trong cuộc điều tra dân số năm 2000. Có khoảng 1371 khu đô thị trên 10.000 người tại Hoa Kỳ.

Cục tìm hiểu dân số Hoa Kỳ định nghĩa một khu đô thị như ” những cụm thống kê cốt lõi có tỷ lệ dân số ít nhất là 1.000 người trên một dặm vuông Anh hay 386 người trên một cây số vuông và những cụm thống kê xung quanh nó có tổng tỷ lệ dân số ít nhất là 500 người trên một dặm vuông hay 193 người trên một cây số vuông. “Khái niệm về khu đô thị được Cục tìm hiểu dân số Hoa Kỳ định nghĩa thường được dùng như thước đo đúng mực hơn diện tích quy hoạnh của một thành phố vì trong những thành phố khác nhau cũng như tiểu bang khác nhau, đường phân giới giữa những ranh giới thành phố và khu đô thị của thành phố đó thường không như nhau. Thí dụ, thành phố Greenville, Nam Carolina có dân số thành phố dưới 60.000 nhưng khu đô thị có trên 300.000 người trong khi đó Greensboro, Bắc Carolina có dân số thành phố trên 200.000 nhưng dân số khu đô thị khoảng chừng 270.000. Điều đó có nghĩa là Greenville thật sự ” lớn hơn ” theo một số ít ý nghĩa và mục tiêu nào đó nhưng không phải theo 1 số ít ý nghĩa và mục tiêu khác, thí dụ như thuế, bầu cử địa phương .Khoảng 70 % dân số Hoa Kỳ sống bên trong ranh giới của những khu đô thị ( 210 trong số 300 triệu người ). Tổng cộng thì những khu đô thị này chiếm khoảng chừng 2 % diện tích quy hoạnh Hoa Kỳ. Phần lớn dân cư đô thị là những người sống ở ngoại ô. Cư dân sống trong thành phố TT cốt lõi chiếm khoảng chừng 30 % dân số khu đô thị ( khoảng chừng 60 trong 210 triệu người ) .

Đô thị và nông thôn dưới góc nhìn xã hội học[sửa|sửa mã nguồn]

Khái niệm đô thị dưới góc nhìn xã hội học[sửa|sửa mã nguồn]

Dưới khía cạnh xã hội học, đô thị và nông thôn là hai khái niệm về mặt nội dung có hàng loạt đặc điểm có tính đối lập nhau. Các nhà xã hội học đã đưa ra rất nhiều cơ sở khác nhau để phân biệt đô thị và nông thôn. Sự phân chia đó có thể dựa trên cơ sở các lĩnh vực hoạt động sống của xã hội như lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp, giao thông, vận tải, dịch vụ,… hoặc dựa trên các thiết chế chủ yếu của xã hội như thiết chế kinh tế, văn hóa, giáo dục, chính trị, gia đình,… hoặc theo các nhóm, các giai cấp, tầng lớp xã hội, hay theo bình diện lãnh thổ.

Xem thêm: Biểu tượng là gì

Cũng có một số ít nhà lý luận xã hội học lại cho rằng, để phân biệt giữa đô thị và nông thôn theo sự độc lạ giữa chúng về những mặt kinh tế tài chính, xã hội và môi trường tự nhiên. Như về mặt kinh tế tài chính thì giữa đô thị và nông thôn có sự độc lạ về lao động, nghề nghiệp, mức độ và cách thu nhập về dịch vụ, v.v… Về mặt xã hội thì đó là sự độc lạ trong lối sống, tiếp xúc, văn hóa truyền thống, mái ấm gia đình, tỷ lệ dân số, nhà tại, v.v… Về mặt môi trường tự nhiên thì đa phần ở đây là môi trường tự nhiên tự nhiên, mức độ ô nhiễm, v.v…Nhấn mạnh từ góc nhìn xã hội thì cả đô thị và nông thôn đều được coi là những mạng lưới hệ thống xã hội, những hội đồng xã hội có những đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau như những xã hội nhỏ và trong đó có khá đầy đủ những yếu tố, những yếu tố xã hội và những thiết chế xã hội. Vì vậy, trước hết đô thị và nông thôn cần được xem xét như một cơ cấu tổ chức xã hội, trong đó có hàng loạt những yếu tố, những nghành nghề dịch vụ nằm trong mối quan hệ ngặt nghèo với nhau .Để xác lập đô thị và nông thôn thuận tiện được đồng ý, là việc coi đô thị và nông thôn như những hệ mạng lưới hệ thống xã hội được phân biệt theo ba đặc trưng cơ bản sau :

Về các nhóm giai cấp, tầng lớp xã hội thì ở đô thị đặc trưng chủ yếu là giai cấp công nhân, ngoài ra còn có các tầng lớp giai cấp khác như tư sản, thợ thủ công, viên chức, trí thức, v.v… Còn đối với nông thôn thì đặc trưng chủ yếu ở đây là nông dân, ngoài ra ở từng xã hội còn có các giai cấp, tầng lớp như địa chủ, phú nông, nhóm thợ thủ công nghiệp, buôn bán nhỏ, v.v…
Về lĩnh vực sản xuất chủ yếu ở đô thị có đặc trưng là sản xuất công nghiệp; ngoài ra, còn có các lĩnh vực khác như dịch vụ, thương nghiệp, sản xuất tinh thần, v.v… Còn đối với nông thôn thì đặc trưng rõ nét nhất là sản xuất nông nghiệp; ngoài ra, còn phải kể đến cấu trúc phi nông nghiệp bao gồm: dịch vụ, buôn bán, tiểu thủ công nghiệp mà có vai trò rất lớn đối với lĩnh vực sản xuất nông nghiệp.
Về lối sống, văn hóa của từng loại cộng đồng, thì đối với nông thôn thường rất đặc trưng với lối sống văn hóa của cộng đồng làng xã mà được phân biệt rất rõ ràng với lối sống thị dân đặc trưng cho khu vực đô thị. Đặc trưng này có rất nhiều khía cạnh để chỉ ra sự khác biệt giữa đô thị và nông thôn: từ hệ thống dịch vụ, sự giao tiếp, đời sống tinh thần, phong tục, tập quán, hệ giá trị, chuẩn mực cho hành vi,… đến khía cạnh dân số, lối sống gia đình, sinh hoạt kinh tế,… ngay cả đến hệ thống đường sá, năng lượng, nhà ở đều nói lên đây là hai cộng đồng có các khía cạnh văn hóa, lối sống tách biệt nhau. Đây là đặc trưng cơ bản nhất về mặt xã hội học khi phân tích sự khác biệt giữa đô thị và nông thôn. Chính đặc trưng thứ ba đã tạo ra bản sắc riêng, diện mạo riêng cho hai hệ thống xã hội đô thị và nông thôn.