Quá trình liền vết thương – Viện Y học bản địa Việt Nam

1. Đại cương

Vết thương là những thương tổn gây rách nát, đứt da hoặc niêm mạc và những phần khác của khung hình. Sự liền vết thương là một quy trình hồi sinh cơ bản trong bệnh lý ngoại khoa, phụ thuộc vào vào nhiều yếu tố, mức độ, đặc thù thương tổn, sức chống đỡ của khung hình và cách xử trí. Diễn biến của vết thương trải qua 2 quy trình : liền vết thương kỳ đầu và liền vết thương kỳ hai.

2. Liền vết thương kỳ đầu

Khi vết thương gọn sạch, được xử trí sớm và đúng nguyên tắc, đúng kỹ thuật, được khâu kín kỳ đầu, hai bờ miệng vết thương áp sát vào nhau, không bị viêm nhiễm, không có hoại tử tổ chức. Chất tơ huyết đọng ở 2 mép vết thương có tác dụng như keo: kết dính. Các mô bào, nguyên bào sợi, bạch cầu tập trung lấp đầy khe giữa 2 mép vết thương và mô hạt được hình thành.

Quá trình tổng hợp chất collagen do nguyên bào sợi được thực thi từ ngày thứ hai sau khi bị thương, đạt cao điểm ở ngày thứ năm, thứ bảy sau khi bị thương. Quá trình mô hoá ở lớp biểu bì hoặc ở lớp niêm mạc triển khai xong trong 6 đến 8 ngày, như vậy vết thương liền ngay ở kỳ đầu. Mức độ liền chắc của 2 mép và vết thương cũng đạt tác dụng cao ở ngày thứ 5, thứ 7.

3. Liền vết thương kỳ hai

Khi vết thương tổn thương nhiều tổ chức triển khai, hai bờ miệng vết thương cách xa nhau, bị nhiễm khuẩn thì quy trình liền vết thương sẽ diễn biến dài hơn, nếu thể tích thương tổn lớn thì khung hình phải kêu gọi những nguồn dự trữ đến để bảo vệ và tái tạo vết thương. Quá trình này trải qua 3 tiến trình sinh học. 3.1. Giai đoạn viêm ( Giai đoạn tự tiêu, quá trình dị hoá, quy trình tiến độ tiềm ) : Giai đoạn viêm diễn ra trong 5 ngày đầu với những triệu chứng được nhà danh y cổ đại Celsus ( 25 trước CN-45 sau CN ) – miêu tả : “ đỏ, nóng, xưng, đau ”. Về sinh bệnh học bộc lộ bằng : rối loạn cục bộ tuần hoàn máu do những kích thích gây ra từ vết thương. Vài giờ sau khi bị thương có sự xâm nhập những bạch cầu đa nhân, những đại thực bào ( bạch cầu đơn nhân và những tế bào thuộc mạng lưới hệ thống lưới nội mô ). – Chúng tiết ra những men phân hủy những tế bào bị thương tổn thành những phân tử lớn rồi tiêu hoá chúng. Các đại thực bào bài tiết chất lactat và những yếu tố kiểm soát và điều chỉnh sự tăng sinh và năng lực tổng hợp của những nguyên bào sợi, những nguyên bào sợi vận động và di chuyển tới từ 1 đến 3 ngày sau khi bị thương, sự phân loại nguyên bào sợi từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 6 sau khi bị thương. – Trong tiến trình viêm có sự tăng sản chất mucopolysaccarit do những nguyên bào sợi tiết ra tại vết thương. Khi có những tế bào viêm xâm nhập. Lượng hexosamin toàn phần tăng cao và những biểu lộ dương thế dị sắc ( merachromasia ) từ ngày thứ 1 và đạt đỉnh điểm ở ngày thứ 5, thứ 6 sau khi bị thương. Khi mà những sợi collagen mở màn hình thành và biểu lộ rõ về hoá tổ chức triển khai. – Trong quy trình tiến độ viêm này những tế bào bị thương tổn tiết ra những chất sinh học : leukotoxin ( làm tăng tính thấm thành mạch, làm bạch cầu hoạt động qua thành mạch ), necrosin ( men tiêu những mô hoại tử ), những yếu tố kích đông bạch cầu … Các tế bào chuyên biệt còn tiết ra fibronectin có ảnh hưởng tác động đến chính sách kháng tại chỗ của vết thương so với những tế bào bị tiêu hủy và những chất ngoại lai. Có sự tăng nồng độ histamin do những tế bào bón và những tế bào ái kiềm tiết ra. Trong quy trình tiến độ này, thiên nhiên và môi trường vết thương toan hoá, pH : 5,4 – 7. Từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 4 Open hiện tượng kỳ lạ tân tạo mạch máu. 3.2. Giai đoạn tăng sinh ( Giai đoạn đồng hoá, tiến trình collagen ) : Bắt đầu từ ngày thứ 6 đến khi vết thương liền khỏi trọn vẹn. 3.2.1. Về mặt sinh học : Các mầm mao mạch được mọc lên thành những quai mao mạch có nội mạc tương đối dày, tăng trưởng mọc thẳng lên và song song với nhau từ những tế bào link trẻ, đa phần là nguyên mô bào và mô bào ( histioblast, histiocyt ) rồi đến những bạch cầu đa nhân trung tính, bạch cầu ái toan, những tương bào, những nguyên bào sợi. Giữa những tế bào link và những quai mao mạch có những sợi keo và những chất cơ bản ( dịch quánh gồm nước 80 – 90 %, chất đạm 7 – 15 %, chất mucopolysaccarit 3 % ). 3.2.2. Mô hạt : Gồm những tế bào link non mới được phân loại, những tơ, sợi link và chất cơ bản ( có chứa nhiều glucoaminoglycan ). – Các thành phần của mô link đều có trách nhiệm sinh học trong việc tái tạo tổ chức triển khai, tỷ suất tăng sinh những đại thực bào và nguyên bào sợi là sự phản ánh của sức đề kháng và năng lực tái tạo thuận tiện của vết thương. Việc ngừng tăng sinh của nguyên bào sợi là do tỷ lệ của chúng ở trong vết thương quyết định hành động ; tỷ lệ của chúng cao nhất ở tuần lễ thứ tư. – Các nguyên bào sợi có công dụng tổng hợp những thành phần tạo keo protocollagen và tiết chúng vào chất cơ bản của mô link. Các tơ collagen được tạo thành do quy trình trùng hợp những phân tử protocollagen, lúc đầu được phân bổ thành một lưới hỗn độn giữa những quai mạch và những tế bào. Sau đó được khuynh hướng thành 2 lớp : + Lớp nông : xếp dọc thẳng đứng so với nền vết thương. + Lớp sâu : xếp song song với nền vết thương. Khi đã khuynh hướng xong vị trí, những tơ collagen tăng trưởng và hợp với nhau thành những sợi collagen nhờ những mucopolysaccarit của chất cơ bản trở thành bền dai và không hoà tan. Tùy theo đặc thù mô bị thương tổn mà có một sự chuyên biệt hoá những nguyên bào sợi : nguyên bào sợi cơ ( myofibroblast ), nguyên bào sụn ( chondroblast ), nguyên bào xương ( osteoblast ), sự sắp xếp những tơ và sợi collagen cũng nhờ vào vào đặc thù mô. Sự tổng hợp chất collagen của nguyên bào sợi yên cầu những điều kiện kèm theo sau : môi trường tự nhiên hơi axit và có chất khử và có phân áp oxy 10 – 20 torre. Sự tổng hợp những chất glycoaminoglycan được tiến hành tại vết thương cùng với sự tổng hợp chất collagen từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 16 sau khi bị thương. Quá trình tổng hợp collagen từ dạng nguyên sinh tiên phong đến dạng hoàn hảo ở đầu cuối ở ngày thứ 40 – 50. – Mô hạt là hàng rào đề kháng ; những tế bào link giữ vai trò đội quân diệt những vi trùng. – Hiện tượng biểu mô hoá từ những tế bào biểu mô của lớp biểu bì tăng sinh sẽ lan phủ, bịt kín diện mô hạt và vết thương thành sẹo. Nếu mô hạt không được bao trùm bởi lớp biểu mô thì việc tiến triển liền sẹo của vết thương sẽ không thuận tiện, lê dài, mô hạt sẽ già, trở thành một khối xơ chắc ( fibrocyte ), những quai mạch máu giảm dần, những sợi collagen xơ hoá. 3.3. Giai đoạn tái tạo tổ chức triển khai ( Giai đoạn tái lập mô collagen ) :

Là quá trình tái tạo tổ chức sẹo mới hình thành trong đó có sự tái lập và sự giảm bớt mô tạo keo, sự tạo lại mô xơ thành lớp đệm mỡ.

– Chất collagen được tái kiến thiết xây dựng bằng những quy trình phân nhỏ ở mức độ cao nhất vào thời hạn 40 – 60 ngày sau khi bị thương được sắp xếp một cách có thứ tự, khuynh hướng và tích hợp ngặt nghèo với chất glycoaminoglycan để thành những bó mô tạo keo và sẽ giảm dần trong tổ chức triển khai sẹo. Thời kỳ này tương ứng với những triệu chứng lâm sàng. Trong thời hạn đầu thể tích của sẹo lớn ra ( ngày thứ 25 đến 50 sau khi thành sẹo ), sẹo hơi chắc, dày, mặt phẳng sẹo cao hơn mặt da, sẹo dính vào những tổ chức triển khai lân cận, ít di động ( 2 – 3 tháng đầu ). Nếu theo dõi sẽ thấy sau đó là thời kỳ sẹo co. – Dần dần những quai mao mạch trong sẹo giảm về số lượng, có sự tạo lại mô xơ với sự Open tổ chức triển khai mỡ trong sẹo, những nguyên bào sợi còn rất ít, những bó xơ trở nên dẹt và mỏng mảnh. Thời kỳ này tương ứng với trạng thái sẹo không co nữa khi theo dõi lâm sàng. Lớp đệm mỡ được hình thành ; tính đàn hồi được hồi sinh, sẹo trở thành quyến rũ di động được. Quá trình phục sinh cảm xúc theo thời hạn : từ 3 tháng trở đi có xu thế phục sinh xúc giác. Trong năm đầu hoàn toàn có thể phục sinh 95 % cảm xúc đau. Cuối năm thứ hai phục hồi cảm xúc nhiệt. Sau 6 tháng đến 1 năm sẹo sẽ tiến triển theo hướng không thay đổi hoặc hướng bệnh lý. – Sẹo không thay đổi : những bó sợi collagen được phân bổ có trật tự sắp xếp theo những hướng dọc, nghiêng nhất định có sự tăng trưởng của những tế bào mỡ xen kẽ giữa những bó sợi, làm cho tính di động và tính bền cơ học của sẹo được hình thành. – Sẹo phì đại : do sự tăng trưởng không không thay đổi, không thông thường của chất tạo keo và mô xơ. Sẹo trở nên dày chắc, gây cảm xúc căng, cao hơn mặt da thông thường, ít di động, diện sẹo thu hẹp lại so với khởi điểm ( 30 % – 40 % ). Có nhiều năng lực tự khỏi sau 3 – 4 tháng tiến triển. Nếu phẫu thuật lấy sẹo đi thì thường ít tái phát. – Sẹo lồi : do sự tăng trưởng không không thay đổi, không thông thường của chất tạo keo và mô xơ. Sẹo lồi tăng trưởng to, dày, chắc, căng máu, tím đỏ, ngứa, có khi đau, không hề tự khỏi, khi tăng trưởng thì có đặc thù lan sang những tổ chức triển khai da lân cận. Trên khung hình đã có sẹo lồi thì những nơi có sẹo đều tăng trưởng thành sẹo lồi ( bệnh sẹo lồi ). Nguyên nhân gây sẹo lồi đến nay vẫn chưa xác lập được rõ ràng. Về tiến triển, sẹo lồi không tự khỏi mà có su hướng tăng trưởng, tỷ suất tái phát cao sau mổ và điều trị ( tới trên 40 – 50 % ). – Sẹo bị loét lâu liền : do quy trình biểu mô hoá không hoàn hảo, từ những đám mô hạt không được phủ kín, hoặc từ những sẹo bỏng đã liền nhưng bị chấn thương phụ, bị căng nứt. Tiến triển của loét lê dài nhiều năm hoàn toàn có thể bị thoái hoá ung thư. – Sẹo bị ung thư hoá : thời hạn chuyển sang ác tính hoàn toàn có thể ngắn ( vài tuần ), nhưng thường rất dài ( vài năm đến hàng chục năm ). Thường gặp thể ung thư biểu mô dạng biểu bì, ít gặp thể ung thư biểu mô tế bào đáy. Trên lâm sàng thấy vết loét có đáy sần sùi, cứng, bờ của loét nổi gờ cao, có những nốt sần tròn nhỏ. Tiến triển dai dẳng, lê dài, loét tiết dịch hôi, thường bị nhiễm khuẩn, có khi thấy những kẽ nứt ở đám sẹo. – Sẹo co kéo : do quy trình tăng sinh những nguyên bào sợi cơ, những sợi tạo keo, dẫn tới một quy trình giảm những thớ cơ, hình thành những dải xơ ở dưới sẹo, dưới lớp cân. Quá trình co kéo hoàn toàn có thể chỉ do sẹo da đơn thuần hoặc hoàn toàn có thể co kéo cả lớp cân, gân, cơ, bao khớp, dây chằng, do những dải xơ dưới sẹo gây nên. Sẹo co kéo không hồi sinh lại được. – Sẹo dính : khi có một diện mô hạt rộng ở những phần của khung hình tiếp giáp nhau, khi thay băng không để tách nhau ra, mà cứ để thành một khối. Diện mô hạt tăng trưởng thành một khối chung và được biểu mô bao trùm khi hình thành sẹo, nên những phần khung hình này dính vào nhau.

4. Điều trị.

– Xử trí vết thương kỳ đầu : nhằm mục đích cầm máu, chống nhiễm khuẩn, giảm đau, dự trữ và điều trị những biến chứng cấp tính do những vết thương gây ra. – Sơ cứu vết thương : băng bó, cầm máu, cố định và thắt chặt, luân chuyển về tuyến điều trị. – Tại tuyến điều trị : khám tại chỗ và body toàn thân, chống sốc, thay băng xử trí phẫu thuật kỳ đầu vết thương đúng nguyên tắc và đúng kỹ thuật. Bất động chi thể có vùng bị thương. – Tùy theo đặc thù, vị trí và mức độ tổn thương mà đề ra giải pháp và kỹ thuật xử trí khác nhau. – Khi vết thương đã hết tiến trình viêm nhiễm và đã vô hiệu sạch những tổ chức triển khai hoại tử, tùy theo size và đặc thù của quy trình tiến độ tái tạo tổ chức triển khai mà quyết định hành động khép kín miệng vết thương bằng khâu kín kỳ hai hoặc ghép da những loại. Cần quan tâm nuôi dưỡng và tăng cường sức đề kháng body toàn thân. Cần theo dõi diễn biến tại chỗ và body toàn thân trong quy trình điều trị để vết thương mau lành, hạn chế những biến chứng và di chứng sau này. NGUỒN ĐẠI HỌC Y KHOA HÀ NỘI Trang web : www.ykhoaviet.tk E-Mail : [email protected], [email protected]

Điện thoại : 0973.910.357

Viện Y học địa phương Nước Ta trân trọng cảm ơn BS Lê Đình Sáng đã san sẻ nội dung trên !

Doctor SAMAN

[ ]

Rate this post