Núi – Wikipedia tiếng Việt

Núi là dạng địa hình lồi, có sườn dốc và độ cao thường lớn hơn đồi, nằm trải dài trên phạm vi nhất định. Nó được hình thành từ hiện tượng uốn nếp do tác động của nội lực.

Theo ý niệm của những nhà nghiên cứu thì núi cao hơn đồi. Theo bách khoa toàn thư Britannica, núi có chiều cao từ 500 m trở lên .Núi là dạng địa hình thông dụng của Trái Đất, chiếm 52 % diện tích quy hoạnh châu Á, 36 % Bắc Mỹ, 25 % châu Âu, 22 % nam Mỹ, 17 % của nước Australia, khoảng chừng 33 % mặt phẳng châu Âu và 24 % bề mặt Trái Đất .

Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc định nghĩa “môi trường núi” gồm:

Bạn đang đọc: Núi – Wikipedia tiếng Việt

Cao độ ít nhất 2.500 m (8.200 ft);
Cao độ ít nhất 1.500 m (4.900 ft), với độ dốc lớn hơn 2 độ;
Cao độ ít nhất 1.000 m (3.300 ft), với độ dốc lớn hơn 5 độ;
Cao độ ít nhất 300 m (980 ft), với dãy độ cao 300 m (980 ft) phân bố kéo dài 7 km (4,3 mi).

Theo định nghĩa trên, vùng núi chiếm 33 % diện tích quy hoạnh Á-Âu, 19 % ở Nam Mỹ, 24 % của Bắc Mỹ, và 14 % châu Phi. Chiếm 24 % mặt phẳng đất liền Trái Đất. [ 3 ]
Chiều cao của núi thường được tính từ mặt nước biển. Dãy Himalaya có chiều cao trung bình là 5 km tính từ mặt nước biển, còn dãy Andes là 4 km. Phần lớn những dãy núi khác cao trung bình từ 2 đến 2,5 km. Everest, thuộc dãy Hymalaya với độ cao 8848 m tính từ mặt nước biển, là đỉnh núi cao nhất quốc tế .Tuy nhiên, nếu tính từ tâm Trái Đất thì phần lồi ra xa tâm nhất là đỉnh Chimborazo, thuộc dãy Andes ở Ecuador. Chiều cao 6272 m tính từ mặt nước biển của nó thậm chí còn thấp hơn đỉnh điểm nhất của dãy Andes, nhưng do ellipsoid của Trái Đất phình ra ở xích đạo và Chimborazo lại gần xích đạo, nên nó cao hơn 2150 m so với Everest, nếu tính từ tâm Trái Đất .Nếu tính từ đáy biển thì Mauna Kea, thuộc Hawaii, Hoa Kỳ là đỉnh có chiều cao lớn nhất. Phần trồi trên mặt nước biển chỉ cao 4205 m, nhưng phần nằm dưới mặt nước khoảng chừng 6000 m, tổng số 10205 m .Với chiều cao 26 km, cao hơn hẳn so với những ngọn núi trên Trái Đất ( Andrew Fraknoi et al., 2004 ), núi Olympus Mons trên Sao Hỏa lúc bấy giờ được coi là ngọn núi cao nhất trong Hệ Mặt Trời .

Các ngọn núi được tạo thành từ quá trình kiến tạo địa chất cách đây hàng triệu năm về trước. Phần lớn các núi có sườn dốc hai bên, đỉnh thường nhọn. Đỉnh núi còn được gọi là rẻo cao.

Xem thêm: LGBTQ là gì và tìm hiểu về cộng đồng LGBT hiện nay

Có ba loại núi chính gồm núi lửa, núi uốn nếp và núi khối tảng. [ 4 ] Núi thường được hình thành do sự chuyển dời của những mảng thạch quyển, hoặc là hoạt động tạo núi hoặc hoạt động trồi do nén ép. Các lực nén ép, nâng đẳng tĩnh, và những lực của vật tư xâm nhập làm cho mặt phẳng đá nâng lên, tạo nên một địa hình cao hơn xung quanh. Độ cao của chúng hoàn toàn có thể là đồi, nếu cao hơn và dốc hơn thì gọi là núi. Hai loại núi được tạo thành theo cách này tùy thuộc vào sự tương tác với những lực thiết kế gồm núi uốn nếp và núi khối tảng. Các dạng tạo núi khác gồm có núi lửa và sống núi giữa đại dương .

Mục lục nội dung

Núi uốn nếp[sửa|sửa mã nguồn]

Các lực nén ép khi va chạm lục địa hoàn toàn có thể gây ra những khu vực bị nén ép làm cho chúng dày hơn và tạo ra nếp uốn, [ 5 ] theo đó những vật tư hoạt động theo hướng lên hoặc xuống. [ 6 ]

Núi khối tảng[sửa|sửa mã nguồn]

Núi khối tảng được tạo ra khi các khu vực rộng lớn bị tách ra theo các đứt gãy có sự chuyển động theo phương thẳng đứng. Các loại này khá phổ biến. Các khối được nâng lên tạo thành các núi khối tảng hay các địa lũy. Các khối sụt lún tạo thành các địa hào: đây là một trường hợp trong phạm vi nhỏ so với hệ thống thung lũng tách giãn. Có thể gặp các dạng địa hình này ở Đông Phi, vùng núi Vosges của Pháp, vùng Basin và Range phía Tây Bắc Mỹ và thung lũng sông Rhine.

Các núi lửa được hình thành khi một mảng này bị hút chìm bên dưới mảng khác hoặc hình thành ở những sống núi giữa đại dương hoặc điểm trung tâm. [ 7 ] Ở độ sâu khoảng chừng 100 km, những đá bị nung chảy và tạo thành mácma sau đó dòng mácma này tràn lên trên mặt phẳng. Khi macma lên đến mặt phẳng, nó thường tạo thành những núi lửa như núi lửa hình khiêng, hay núi lửa tầng. Ví dụ như Núi Phú Sĩ ở Nhật Bản và núi Pinatubo ở Philippines. Macma không lên đến mặt phẳng để tạo thành múi mà chúng hoàn toàn có thể hóa đá bên dưới mặt phẳng vẫn hoàn toàn có thể tạo thành những núi dạng vòm như Núi Navajo ở Hoa Kỳ .

Xem thêm: Các chức danh trong tiếng Anh và cách dùng

Sống núi giữa đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Sống núi giữa đại dương là một dãy núi nằm dưới nước hình thành bởi hoạt động kiến tạo mảng. Đây là kiểu sống núi đại dương mang đặc điểm của một trung tâm tách giãn đại dương, hay còn gọi là tách giãn đáy đại dương. Đáy biển được nâng lên là kết quả của các dòng đối lưu dâng lên từ manti ở dạng macma ở vùng yếu (mỏng) dạng tuyến trong vỏ đại dương và chảy tràn trên đáy đại dương ở dạng dung nham, tạo ra vỏ mới bởi sự đông đặc.

Trong và sau khi nâng lên, những núi phải chịu sự tác động ảnh hưởng của những tác nhân gây xói mòn như nước, gió, băng và trong lực. Xói mòn làm cho mặt phẳng của núi trở nên trẻ hơn so với những đá cấu thành nó. Các hoạt động giải trí của sông băng tạo ra những đặc thù của địa hình như những đỉnh kim tự tháp, phân thủy sắc nhọn, địa hình trũng dạng cái bát hoàn toàn có thể gồm có những hồ. Các núi ở cao nguyên như Catskills, được tạo thành từ việc xói mòn của những cao nguyên được nâng lên .