Họ Lan (danh pháp khoa học: Orchidaceae) là một họ thực vật có hoa, thuộc bộ Măng tây, lớp thực vật một lá mầm.[2] Đây là một trong những họ lớn nhất[3] của thực vật, và chúng phân bổ nhiều nơi trên thế giới.
Vườn thực vật hoàng gia Kew liệt kê 880 chi và gần 22.000 loài được chấp nhận, nhưng số lượng chính xác vẫn không rõ (có thể nhiều tới 25.000 loài)[4] do các tranh chấp phân loại học. Số lượng loài lan cao gấp 4 lần số lượng loài động vật có vú hay hơn 2 lần số lượng loài chim. Nó chiếm khoảng 6–11% số lượng loài thực vật có hoa[5]. Khoảng 800 loài lan mới được bổ sung thêm mỗi năm. Các chi lớn nhất là Bulbophyllum (khoảng 2.000 loài), Epidendrum (khoảng 1.500 loài), Dendrobium (khoảng 1.400 loài) và Pleurothallis (khoảng 1.000 loài). Họ này cũng bao gồm chi Vanilla (chi chứa loài cây vani), Orchis (chi điển hình) và nhiều loài được trồng phổ biến như Phalaenopsis hay Cattleya.
Ngoài ra, kể từ khi du nhập các loài từ khu vực nhiệt đới vào trong thế kỷ XIX thì các nhà làm vườn châu Âu và Bắc Mỹ đã bổ sung thêm khoảng 100.000 loại cây lai ghép và giống cây trồng.
Bạn đang đọc: Họ Lan – Wikipedia tiếng Việt
Hoa lan được người tiêu dùng ưu thích vì vẻ đẹp rực rỡ và những hình thức phong phú của chúng. Cũng giống như cây lan, hoa lan hầu hết có tổng thể những màu trong cầu vồng và những tích hợp của những màu đó. Hoa lan nhỏ nhất chỉ bằng hạt gạo trong khi hoa lan lớn nhất có đường kính khoảng chừng 1 m .Đa số những loại hoa lan được bán thoáng rộng trên thị trường thường không có hương thơm nhưng trong tự nhiên có rất nhiều loại hoa lan có mùi thơm đặc trưng. Vanilla là một loại hoa lan mà hương thơm được dùng trong những loại nhà hàng của quốc tế và có nguồn gốc từ México ; trong khi đó có những loại hoa lan tỏa ra mùi như thịt bị hỏng để mê hoặc những côn trùng nhỏ .
Họ Orchidaceae phân bổ rộng khắp quốc tế, gần như là hoàn toàn có thể xuất hiện trong mọi thiên nhiên và môi trường sống, ngoại trừ những sa mạc và sông băng. Phần lớn những loài được tìm thấy trong khu vực nhiệt đới gió mùa, đa phần là châu Á, Nam Mỹ và Trung Mỹ. Chúng cũng được tìm thấy tại những vĩ độ cao hơn vòng Bắc cực, ở miền nam Patagonia và thậm chí còn trên hòn đảo Macquarie, gần với châu Nam Cực .Danh sách dưới đây liệt kê gần đúng sự phân chia của họ này :
- Nhiệt đới châu Mỹ: 250 – 270 chi
- Nhiệt đới châu Á: 260 – 300 chi
- Nhiệt đới châu Phi: 230 – 270 chi
- châu Đại Dương: 50 – 70 chi
- châu Âu và ôn đới châu Á: 40 – 60 chi
- Bắc Mỹ: 20 – 25 chi
Mục lục nội dung
Phát sinh chủng loài[sửa|sửa mã nguồn]
Cây phát sinh chủng loài dưới đây lấy theo APG III .
Asparagales
Orchidaceae
Boryaceae
Blandfordiaceae
Lanariaceae
Asteliaceae
Hypoxidaceae
Ixioliriaceae
Tecophilaeaceae
Doryanthaceae
Iridaceae
Xeronemataceae
Xanthorrhoeaceae s. l.
Hemerocallidoideae ( Hemerocallidaceae )
Xanthorrhoeoideae ( Xanthorrhoeaceae s. s. )
Asphodeloideae ( Asphodelaceae )
Amaryllidaceae s. l.
Agapanthoideae ( Agapanthaceae )
Allioideae (Alliaceae)
Amaryllidoideae ( Amaryllidaceae s. s. )
Asparagaceae s. l.
Aphyllanthoideae ( Aphyllanthaceae )
Brodiaeoideae ( Themidaceae )
Scilloideae ( Hyacinthaceae )
Agavoideae ( Agavaceae )
Lomandroideae ( Laxmanniaceae )
Asparagoideae ( Asparagaceae s. s. )
Nolinoideae ( Ruscaceae )
Họ này được công nhận trong mọi mạng lưới hệ thống phân loại và mạng lưới hệ thống APG II năm 2003 đặt nó trong bộ Asparagales .Phân loại họ này luôn luôn biến hóa, do những nghiên cứu và điều tra mới vẫn liên tục nhận dạng nhiều yếu tố phân loại mới .Hiện tại người ta công nhận 5 phân họ. Biểu đồ dưới đây được lập theo mạng lưới hệ thống APG [ 6 ] :
Apostasioideae: 2 chi và 16 loài, tây nam châu Á
Cypripedioideae: 5 chi và 130 loài, khu vực ôn đới của thế giới cũng như nhiệt đới châu Mỹ và châu Á
Monandrae
Vanilloideae: 15 chi và 180 loài, khu vực cận nhiệt đới và ôn đới ẩm ướt, miền đông Bắc Mỹ
Epidendroideae: khoảng 650 chi và khoảng 18.000 loài, khắp thế giới
Orchidoideae: 208 chi và khoảng 3.755 loài, khắp thế giới
Một nghiên cứu đăng trong tạp chí Nature[7] đã chỉ ra rằng nguồn gốc họ Lan có xuất phát điểm lâu đời hơn so với dự tính ban đầu, có lẽ khoảng 76-84 triệu năm trước[8]. Một con ong của loài ong không ngòi tuyệt chủng, với danh pháp Proplebeia dominicana, được tìm thấy bị mắc trong hổ phách thế Miocen khoảng 15-20 triệu năm trước[8]. Con ong này mang phấn hoa của một loài lan trước đây không rõ, Meliorchis caribea, trên các cánh của nó. Đây là chứng cứ đầu tiên về lan hóa thạch cho tới nay[7][8]. Loài lan tuyệt chủng M. caribea này được đặt trong tông Cranichideae, phân tông Goodyerinae (phân họ Orchidoideae).
Điều này chỉ ra rằng họ Lan có thể có nguồn gốc cổ đại và đã phát sinh khoảng 76-84 triệu năm trước trong thời kỳ Hậu Creta. Nói cách khác, các loài lan có thể cùng tồn tại với khủng long. Nó cũng chỉ ra rằng vào thời gian đó côn trùng là các sinh vật thụ phấn tích cực cho các loài lan. Theo M.W. Chase và ctv. (2001) thì địa lý sinh học chung và mô hình phát sinh loài của họ Orchidaceae chỉ ra rằng chúng thậm chí còn cổ hơn và có thể đã phát sinh khoảng 100 triệu năm trước[9].
Sử dụng giải pháp đồng hồ đeo tay phân tử, người ta hoàn toàn có thể xác lập niên đại của những nhánh chính trong họ Lan. Điều này cũng xác nhận rằng phân họ Vanilloideae là nhánh tại sự phân đôi cơ sở của lan với nhị đơn, và phải tiến hóa rất sớm trong sự tiến hóa của họ này. Do chi Vanilla trong phân họ này xuất hiện tại nhiều nơi trên quốc tế trong những khu vực nhiệt đới gió mùa và cận nhiệt đới, từ châu Mỹ qua châu Á, New Guinea và Tây Phi, và những lục địa đã khởi đầu tách ra khoảng chừng 100 triệu năm trước, nên trao đổi quần sinh vật đáng kể phải xảy ra sau sự chia tách này ( do niên đại của Vanilla được ước tính khoảng chừng 60-70 triệu năm trước ) .
Lan khoe sắc trên cây cổ thụ
Các chi dưới đây là đáng chú ý nhất trong họ Lan.
Xem thêm: LGBT – Wikipedia tiếng Việt
Hoa phong lan trong hội họa[sửa|sửa mã nguồn]
- Batygina T. B., Bragina E. A., Vasilyeva E. 2003. The reproductive system and germination in orchids. Acta Biol. Cracov. ser. Bot. 45: 21-34.
- Berg Pana H. 2005. Handbuch der Orchideen-Namen. Dictionary of Orchid Names. Dizionario dei nomi delle orchidee. Ulmer, Stuttgart, Đức
- Kreutz C. A. J. 2004. Kompendium der Europaischen Orchideen. Catalogue of European Orchids. Kreutz Publishers, Landgraaf, Hà Lan
- D. Lee Taylor và Thomas D. Bruns: Independent, specialized invasions of ectomycorrhizal mutualism by two nonphotosynthetic orchids; Proc. Natl. Acad. Sci. Hoa Kỳ; quyển 94, trang 4510-4515, 4-1997
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
(tiếng Anh)
Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp
