QWERTY – Wikipedia tiếng Việt

Đối với bài hát cùng tên, xem QWERTY ( bài hát )

MỹThứ tự những phím trên bàn phím QWERTY dùng bởi Windows

Một bàn phím Hebrew chuẩn có cả chữ Hebrew và kiểu QWERTY

QWERTY là kiểu bố cục bàn phím phổ biến nhất trên các bàn phím máy tính và máy đánh chữ tiếng Anh. Tên của bàn phím này xuất phát từ sáu ký tự đầu tiên nhìn thấy trên hàng phím chữ đầu tiên của bàn phím. Kiểu thiết kế bàn phím QWERTY được công nhận sáng chế cho Christopher Sholes vào năm 1867 và sau đó bán lại cho Remington vào năm 1873, khi nó lần đầu tiên xuất hiện ở máy đánh chữ.

Bạn đang đọc: QWERTY – Wikipedia tiếng Việt

Mục lục nội dung

Lịch sử và mục tiêu[sửa|sửa mã nguồn]

Máy đánh chữ với bàn phím QWERTYBàn phím QWERTY được nhà ý tưởng ra máy đánh chữ văn minh tiên phong, Christopher Sholes, một nhà chỉnh sửa và biên tập báo sống ở Milwaukee nghĩ ra vào thập niên 1860. Ban đầu, những ký tự trên máy đánh chữ ông sáng tạo ra được xếp theo thứ tự bảng vần âm, đặt trên ở phía cuối của thanh sắt kẽm kim loại để đập vào giấy khi phím đó được nhấn. Tuy nhiên, khi người gõ máy chữ đã học cách đánh nhanh thì những thanh nối với những ký tự nằm gần nhau trên bàn phím trở nên vướng vào nhau, buộc người gõ phải dùng tay gỡ những thanh gõ ra, và tiếp tục để lại dấu trên văn bản [ 1 ]. Một nhà kinh doanh làm chung với Sholes, James Densmore, đã ý kiến đề nghị tách rời những phím ký tự thường dùng ra để tăng vận tốc đánh máy bằng cách sáng tạo ra những cặp thanh gõ thường dùng khỏi đập vào trục cùng lúc và dính lại với nhau .Hiệu quả của vấn đề sắp xếp lại ký tự lên vận tốc gõ như thế nào vẫn còn là yếu tố tranh cãi. Một vài nguồn xác nhận một cách sai lầm đáng tiếc rằng bàn phím QWERTY được phong cách thiết kế ra để làm chậm vận tốc gõ lại để tránh kẹt. [ 2 ]. Những nguồn khác chứng minh và khẳng định rằng việc sắp xếp lại như vậy có hiệu suất cao khi tách rời những chuỗi ký tự thường thì trong tiếng Anh. Nói cho ra vẻ, thì những búa gõ có vẻ như được sử dụng liên tục một những nhanh thì có vẻ ít khi đụng chạm vào nhau [ 3 ] .

Hàng thứ hai của bàn phím QWERTY (ASDFGHJKL) được cho là tàn dư của cách trình bày bảng chữ cái cũ mà QWERTY thay thế. QWERTY cũng nỗ lực để thay thế các phím giữa bàn tay, cho phép một tay đi vào vị trí trong khi tay kia đang gõ chữ. Điều này làm tăng tốc cả kỹ thuật tìm và mổ bằng cả hai tay và cả kiểu gõ năm ngón sau này; tuy nhiên, những từ viết bằng một bên tay như stewardesses, lollipop và monopoly cho thấy điểm yếu của sự thay thế này.

Một hậu quả không suôn sẻ của kiểu bàn phím này, so với người thuận tay phải, đó là có nhiều từ được gõ từ bên phía tay trái hơn. Thực ra, hàng ngàn từ tiếng Anh hoàn toàn có thể đánh vần chỉ sử dụng phía bên tay trái, trong khi chỉ có vài trăm từ hoàn toàn có thể gõ chỉ bằng tay phải. Điều này rất thuận tiện cho người thuận tay trái [ 4 ]. Nó cũng thuận tiện cho những máy tính mà tay phải thường dùng để di chuột trong khi tay trái đa phần để gõ bàn phím .Bức email tiên phong được gửi qua mạng là vào năm 1971 bởi Ray Tomlinson đến một máy tính khác ở cùng văn phòng. Bức thư có nội dung là QWERTYUIOP – hàng tiên phong của bàn phím [ 5 ] .

QWERTY và dấu trọng âm[sửa|sửa mã nguồn]

QWERTY được phong cách thiết kế dành cho tiếng Anh, một ngôn từ không có dấu trọng âm. Ngày càng nhiều người ở những nước khác nhau phải thao tác với những máy tính được bán với bàn phím QWERTY, và do đó gặp phải yếu tố khi gõ trọng âm. Đến gần đây, vẫn chưa có tiêu chuẩn nào được định nghĩa cho bàn phím kiểu QWERTY được cho phép gõ những ký tự trọng âm, ngoài bàn phím Mỹ quốc-Quốc tế .Tuy nhiên, tùy vào hệ quản lý và điều hành mà có những cách khác nhau để gõ ký tự La tinh với những trọng âm .Bàn phím Mỹ quốc-Quốc tế là bàn phím Mỹ quốc được sửa đổi một chút ít để cho phép dễ gõ những ký tự La tinh có trọng âm hoặc nó chung là những ký tự có dấu trọng âm. Các ký tự ‘ ( nháy đơn ), ” ( nháy kép ), ` ( dấu nháy ngược ), ^ ( dấu mũ ) có những hành vi khác nhau so với QWERTY thường thì vì chúng là những phím chết. Người mới dùng sẽ kinh ngạc khi muốn một trong những ký tự này vì chẳng có gì hiện lên trên màn hình hiển thị. Thực ra, để gõ ký tự phẩy, người dùng phải gõ ký tự phẩy tiên phong sau đó là space bar. Lợi điểm của kiểu bàn phím này là, do sự chuẩn hóa, nó được dùng trên nhiều mạng lưới hệ thống máy tính khác nhau, và người dùng chỉ phải bảo với hệ quản lý và điều hành là họ muốn dùng nó. Không phải thiết lập gì thêm .Trong khi bản phím Mỹ quốc-Quốc tế được cho phép gõ những ký tự có dấu, không phải tổng thể những ký tự ASCII đều cần phải có ( như, những ký tự ª ¯ ± · ¸ º ), và nhiều ký tự khác chỉ dùng trong trường hợp cực kỳ phức tạp. Ví dụ như, rất khó để tìm ra cách gõ đơn thuần để có được ký tự yen ( ¥ ) hoặc ø. Một phiền phức khác của kiểu bàn phím này là ngay cả khi nó được cho là quốc tế, sự số lượng giới hạn của nó cho bảng ký tự ASCII 8 bit ( không phải UNICODE ) khiến cho nó không hề gõ đúng trong một số ít ngôn từ như tiếng România, hay tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó có sử dụng những ký tự ş, ţ, ă, v.v. Hệ thống ASCII cũng không có những ký hiệu toán học như ∀, ∃, ⇒, chữ Hy Lạp hoặc chữ Cyril .

Microsoft Windows : phím ALT[sửa|sửa mã nguồn]

Trong hệ điều hành Microsoft Windows, tất cả các ký tự đều có thể gõ thông qua phím ALT + . Do đó, ta có:

à = ALT + 133
é = ALT + 130
í = ALT + 161
ó = ALT + 162
á = ALT + 160
ú = ALT + 163
ü = ALT + 129
¡ = ALT + 173
¿ = ALT + 168
ñ = ALT + 164
Ñ = ALT + 165
Á = ALT + 0193
É = ALT + 0201
Í = ALT + 0205
Ó = ALT + 0211
Ú = ALT + 0218
Ü = ALT + 0220
© = ALT + 0169
® = ALT + 0174
™ = ALT + 0153

v.v…Xem mã Alt để có thêm thông tin .Hệ thống này là chuẩn trên Windows, nhưng không phải ở mạng lưới hệ thống Linux và Unix. Tuy nhiên người dùng cần phải nhớ những mã ký tự, sử dụng map ký tự, hoặc có một bảng những mã để bên cạnh. Hơn nữa, một sự phối hợp bốn phím tốn khá nhiều thời hạn, đặc biệt quan trọng khi cần phải gõ liên tục những ký tự này .

Người thiết kế Microsoft Word đã giúp cho người dùng dễ sử dụng các ký tự có dấu hơn. Thực vậy, tất cả các ký tự có dấu đều có thể sử dụng phím CTRL + sau đó , ví dụ:

é = CTRL + ‘ rồi e
à = CTRL + ` rồi a
ç = CTRL +, rồi c

Như vậy đáng ra cũng phải là :

ş = CTRL +, rồi s
ţ = CTRL +, rồi t

nhưng nó lại không được hiện thực. Nhiều người kỳ vọng rằng Microsoft sẽ xử lý sự thiếu vắng này trong những phiên bản tương lai. Hơn nữa, không hiểu vì nguyên do gì mà Microsoft không tích hợp kiểu bàn phím này vào Windows – người dùng chỉ hoàn toàn có thể dùng tính năng này với Word, thậm chí còn không có trong những chương trình Microsoft Office khác .

Tạo ra phím[sửa|sửa mã nguồn]

Những hệ thống với X11 thường có, ít nhất là tùy chọn, một phím tạo mà khi nhấn cùng với hai (hoặc nhiều hơn) lần nhấn phím thành một ký tự duy nhất. Những phím này được nhấn theo thứ tự; phím tự tạo không được nhấn. Ví dụ, chuỗi Compose, a, ‘ (nháy đơn) tạo thành á; Compose, t, h tạo thành þ; Compose, e, – (gạch ngang) có thể tạo ra ký tự Unicode ē. Chuỗi chính xác thì tùy thuộc vào cấu hình hệ thống.

Các biến thể quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Có những đổi khác nhỏ trong việc sắp xếp để thích hợp với những ngôn từ khác nhau .

Bàn phím US[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm: LGBT – Wikipedia tiếng Việt

Bàn phím US – quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím tiếng Việt

Bỉ và Pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím của tiếng Bỉ và tiếng Pháp đổi chỗ Q với A và W với Z và chuyển dời M về phía phải của L ; chúng được gọi là bàn phím AZERTY. Tuy nhiên, người Canada nói tiếng Pháp vẫn dùng bàn phím QWERTY .

Cộng hòa Séc[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím tiếng Séc đổi chỗ Z và Y giống như bàn phím tiếng Đức, nhưng còn dùng một ” kroužek ” u ( ů ) vào phía bên phải L và ( ú ) kế bên P.. Hàng thường dùng cho số trong những kiểu bàn phím khác được dùng để tạo ra dấu trọng âm ě, š, č, ř, ž, ý, á, í, é. Phím shift được dùng để tạo ra số trong mạng lưới hệ thống này. Các chữ có dấu viết hoa được gõ trong những trình soạn thảo văn bản bằng cách giữ phím shift, nhấn dấu bằng và sau đó là ký tự cần gõ. Do đó shift + =, shift + Z cho ra Ž. Chú ý rằng những dấu và ký hiệu khác cũng khác với bản tiếng Anh. Cũng có những biến thể khác hơn hay giống hơn với kiểu QWERTY của Mỹ ; một trong số đó đặt Y và Z ở vị trí gốc của nó, Séc – QWERTY .

Tiếng Đan Mạch và tiếng Na Uy[sửa|sửa mã nguồn]

Kiểu bàn phím của tiếng Đan Mạch và tiếng Na Uy chỉ đổi Æ và Ø, trong khi tiếng Thụy Điển và tiếng Phần Lan có phím Ä và Ö tương ứng .
Bàn phím của tiếng Faroe thêm Æ và Ø kế bên L, và Å và Ð kế bên P.. Dấu ngã, dấu biến âm và dấu mũ gõ bằng cách nhấn Alt Gr + lần lượt Ð, Å và Ø .
Bàn phím tiếng Đức thêm dấu biến âm Ü vào bên phải P., với Ö và Ä ở bên phải L và đổi chỗ Z với Y vì Z là ký tự phổ cập hơn Y trong tiếng Đức, cái sau hiếm khi Open trừ khi trong những từ mượn và chính do T và Z thường Open kế bên nhau trong tiếng Đức ; do đó, chúng được gọi là bàn phím QWERTZ .
Bàn phím tiếng Hungary sử dụng cùng kiểu như vậy, trong đó hàng giữa dài hơn thông thường ; gồm có những phím ASDFGHJKLÉÁŰ, mặc dầu ký tự Ű đôi khi nằm ở cuối hàng số .
Tiếng Iceland thêm Ð vào phía bên phải của P., Æ vào bên phải của L, Ö vào bên phải của 0 trong hàng tiên phong và Þ vào phía bên phải ngoài cùng của hàng cuối .
Bàn phím máy đánh chữ của tiếng Ý, nhưng không phải hầu hết bàn phím máy tính, sử dụng kiểu QZERTY trong đó Z đổi chỗ cho W và M nằm ở bên phải chữ ” L “. Máy tính sử dụng bàn phím QWERTY với chữ è nằm bên phải P. và ò bên phải L. Dấu chấm phẩy ( ; ) hoàn toàn có thể nhấn dùng shift + phẩy (, ) .
Bàn phím tiếng Litva sử dụng kiểu ĄŽERTY, trong đó Ą nằm ở Q phía trên A, Ž nằm ở W phía trên S, với Q và W nằm ở phía xa bên tay phải hoặc bằng cách sử dụng phím Alt Gr. Tùy vào ứng dụng sử dụng, ký hiệu Litva hoàn toàn có thể được đặt ở vị trí những số : 1 là Ą, 2 là Č, 3 là Ę, 4 là Ė, 5 là Į, 6 là Š, 7 là Ų, 8 là Ū và = là Ž .

Tiếng Na Uy[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím tiếng Na Uy chèn Å vào bên phải P., Ø vào bên phải L và Æ vào bên phải Ø, do đó không biến hóa thứ tự Open của phần còn lại bàn phím .

Tiếng Bồ Đào Nha[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím tiếng Bồ Đào Nha vẫn giữ kiểu QWERTY nhưng thêm một số ít phím : chữ C với dấu móc dưới ( Ç ) sau L. Ở chỗ này, phiên bản tiếng Tây Ban Nha có chữ N với dấu ngã ( Ñ ), chữ Ç, không được dùng nhiều trong tiếng Tây Ban Nha, nhưng vẫn là một phần của tiếng họ hàng tiếng Pháp, tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Catalan, đặc ở phía ngoài cùng bên phải của hàng thứ hai, ngoài phím chế dấu phụ và những phím như dấu hỏi ( ? ), dấu hỏi ngược ( ¿ ) và dấu chấm than ngược ( ¡ ) .
Bàn phím tiếng România có kiểu QWERTZ, đổi Y với Z. ă và î được thêm vào bên phải chữ P., trong khi ş và ţ được thêm vào bên phải chữ L. â sửa chữa thay thế có ký tự sổ ngược. Cũng có 1 số ít biến hóa ở những phím số ở trên, những số lượng thì như cũ, nhưng 1 số ít ký hiểu bị đổi chỗ. Thay đổi đáng chú ý quan tâm nhất là dấu gạch nối bị đổi với dấu sổ ( / ) .

Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn phím tiếng Thổ Nhĩ Kỳ thêm Ğ và Ü vào bên phải P., Ş và İ vào bên phải L, Ö và Ç vào bên phải M. Dấu mũ hoàn toàn có thể thêm bằng cách gõ shift + 3 trước chữ thêm dấu vào. Không có máy đánh chữ nào của Thổ Nhĩ Kỳ là kiểu QWERTY đa phần vì nó ít đại trà phổ thông so với người Thổ và kiểu trình diễn F của thổ là chuẩn bắt buộc trong những máy đánh chữ của Thổ Nhĩ Kỳ .

Các thay thế sửa chữa khác cho QWERTY[sửa|sửa mã nguồn]

Vì những bàn phím văn minh không phải chịu những yếu tố như những bàn phím cơ cũ, nên sự tách biệt của bàn phím QWERTY với những phím thường dùng không còn quá quan trọng. Vài kiểu bàn phím thay thế sửa chữa, như Bàn phím Dvorak đơn giản hóa ( phong cách thiết kế bởi TS. August Dvorak và William Dealey và cấp bằng bản quyền sáng tạo vào năm 1936 ), bàn phím Colemak ( do Shai Colemak phong cách thiết kế năm 2006 ) hay Bepo đã được phong cách thiết kế để tăng vận tốc và sự tự do của người gõ, phần đông bằng cách chuyển những ký tự thường dùng nhất vào hàng giữa để giảm quãng đường vận động và di chuyển của ngón tay. Sự hiệu suất cao của những loại sắp xếp bàn phím này vẫn đang tranh cãi. Một số nghiên cứu và điều tra đã chứng tỏ rằng Dvorak / Colemak hiệu suất cao hơn khi gõ phím, nhưng Dvorak và những người gõ bàn phím khác ( Colemak ) thường cho rằng sự tự do là ưu điểm lớn nhất [ 6 ]. Nhà ý tưởng ra QWERTY, Christopher Sholes, đã sáng tạo một kiểu bàn phím tựa như như Dvorak, nhưng nó chưa khi nào phổ cập .
Một số nhà nghiên cứu, như nhà kinh tế tài chính học Stan Liebowitz của trường Đại học Texas ở Dallas, Texas và Stephen E. Margolis của Đại học Tiểu bang Bắc Carolina, cho rằng QWERTY thực sự ít hiệu suất cao hơn những kiểu bàn phím khác, tuy nhiên, những nghiên cứu và điều tra của họ còn đang bị tranh cãi. Kỷ lục quốc tế về vận tốc gõ đã được triển khai trên bàn phím Dvorak [ 7 ]. Những đối thủ cạnh tranh chỉ ra rằng August Dvorak đã dùng chính những nghiên cứu và điều tra của ông để chứng tỏ độ hiệu suất cao của bàn phím Dvorak. Những người biện hộ cho QWERTY khác cũng cho rằng so với một người gõ QWERTY chuyển sang Dvorak hay những kiểu bàn phím khác thì cần có nhiều nỗ lực để họ học lại kiểu gõ mười ngón .
Một bàn phím Dvorak của Na UyKhi dùng Dvorak, người dùng máy tính cũng phải bỏ đi thói quen nhấn phím tắt, như : Ctrl + C để chép, Ctrl + X để cắt, Ctrl + V để dán, trên Microsoft Windows ). Tuy nhiên, một số ít chương trình và hệ quản lý được cho phép sử dụng kiểu bàn phím sửa chữa thay thế tích hợp với những phím tắt QWERTY ; ví dụ như Mac OS X của Apple cho ra bàn phím ” Dvorak-Qwerty ” trong thời điểm tạm thời chuyển thành Qwerty trong khi phím Command được giữ .Những người phản đối kiểu bàn phím thay thế thường chỉ ra tính thông dụng của QWERTY như thể một yếu tố quyết định hành động, vì ngân sách để làm quen với việc sử dụng bàn phím được cho là không hiệu suất cao thì ít hơn là tập lại cho người gõ. Nó không phải không bình thường để tìm ta một người gõ Dvorak cũng gõ tốt trên bàn phím QWERTY, vì QWERTY lấn chiếm thị trường bàn phím. Áp lực giữa sự hiệu suất cao của Dvorak với tính phổ cập của QWERTY cho thấy yếu tố về ngân sách quy đổi, cho rằng có tương quan đến sự bất thuận tiện của QWERTY .

Kiểu sắp xếp bàn phím Colemak giữ 10 phím chung (ZXCVQQWAHBM) với Qwerty, giúp cho việc chuyển đổi dễ dàng hơn.

Xem thêm: LGBTQI+ có nghĩa là gì?

Kiểu sắp xếp Colemak được sinh ra năm 2006, do Shai Coleman phong cách thiết kế. [ 8 ] Khác với Dvorak, kiểu sắp xếp này giữ nguyên những phím ZXCVQWAHBM, thuận tiện cho những người dùng đã quen cắt dán nội dung trên hệ quản lý và điều hành Windows. [ 9 ]Colemak san sẻ chung mẫu phong cách thiết kế với bàn phím Dvorak, trong đó có sự giảm thiểu tối đa quãng đường vận động và di chuyển của ngón tay và sự tận dụng tối đa những phím trên hàng giữa của bàn phím. [ 10 ] Colemak dùng hàng giữa 74 % thời hạn, trong khi Dvorak dùng 70 % và Qwerty dùng 33 %. [ 10 ]Colemak thiên về tay phải 6 % ( tay phải gõ nhiều hơn tay trái 6 % ), trong khi Dvorak thiên về tay phải 14 % còn Qwerty thiên về tay trái 15 %. [ 10 ]