Sinh vật – Wikipedia tiếng Việt

Escherichia coli là một sinh vật đơn bào vi mô, cũng như một là một sinh vật đơn bào vi mô, cũng như một prokaryote

Trong sinh học và sinh thái học, sinh vật (organism), dạng sống (lifeform) hay dạng sinh học (biological form) là một thực thể bất kỳ thể hiện đầy đủ (exhibit) các biểu hiện của sự sống. Các sinh vật được phân loại theo phân loại thành các nhóm xác định như sinh vật đa bào (multicellular organism), động vật, thực vật và nấm (fungi); hoặc các sinh vật đơn bào (unicellular organism) như sinh vật nguyên sinh (protist), vi khuẩn (bacteria) và vi khuẩn cổ (archaea).[1]

Tất cả các loại sinh vật đều có khả năng đặc trưng như trao đổi chất (metabolism), cân bằng nội môi (homeostasis), sinh trưởng phát triển (developmental biology), sinh sản (reproduction) và một số mức độ phản ứng (response) đối với các kích thích sinh lý (stimulus) bên ngoài. Tuy nhiên, không phải mọi sinh vật đều mang đầy đủ các đặc trưng trên. Nhiều sinh vật không có khả năng tự chuyển động và phản ứng trực tiếp đối với môi trường hoặc không có khả năng tự sinh sản. Con người là động vật đa bào gồm hàng nghìn tỷ (trillions) tế bào biệt hóa (cellular differentiation) trong quá trình sinh học phát triển thành các mô và cơ quan sinh học chuyên biệt.

Bạn đang đọc: Sinh vật – Wikipedia tiếng Việt

Một sinh vật hoàn toàn có thể là một sinh vật nhân sơ ( prokaryote ) hoặc một sinh vật nhân thực ( eukaryote ). Các prokaryote được đại diện thay mặt bởi mạng lưới hệ thống ba vực ( three-domain system ) riêng không liên quan gì đến nhau – vi trùng và archaea. Sinh vật nhân chuẩn được đặc trưng bởi sự hiện hữu của nhân tế bào bị ràng buộc gắn với màng tế bào ( membrane-bound ) và có thêm những ngăn link màng được gọi là những bào quan ( organelle ) ví dụ điển hình như ti thể ( mitochondria ) ở động vật hoang dã và thực vật và lạp thể ( plastid ) trong thực vật và tảo, toàn bộ thường được coi là có nguồn gốc từ thuyết nội cộng sinh ( symbiogenesis, endosymbiotic ) vi trùng. [ 2 ]Ước tính số lượng loài hiện tại của Trái Đất giao động từ 10 triệu đến 14 triệu, [ 3 ] trong đó chỉ có khoảng chừng 1,2 triệu đã được ghi nhận. [ 4 ] Hơn 99 % tổng thể những loài, chiếm hơn 5 tỷ loài, [ 5 ] đã từng sống được ước tính là tuyệt chủng. [ 6 ] [ 7 ] Trong năm năm nay, một bộ 355 gen từ tổ tiên chung phổ cập sau cuối ( last universal common ancestor – LUCA ) của toàn bộ những sinh vật đã được xác lập. [ 8 ] [ 9 ]
Sinh vật là những hệ hóa học phức tạp, được tổ chức triển khai theo cách thôi thúc sự sinh sản và một số ít giải pháp tăng trưởng vững chắc hoặc sống sót. Các định luật giống nhau chi phối hóa học không sự sống cũng vận dụng cho những quy trình hóa học của sự sống. Nó là một hiện tượng kỳ lạ của toàn thể sinh vật. Nói chung đây là những hiện tượng kỳ lạ của hàng loạt sinh vật xác lập thể lực của chúng trong một thiên nhiên và môi trường và do đó năng lực sống sót của những gen dựa trên DNA .Nguyên tố hóa học cơ bản trong những hợp chất này là cacbon. Các đặc thù hóa học của nguyên tố này như mối link với những nguyên tử nhỏ khác, và size nhỏ của nó làm cho nó hoàn toàn có thể tạo nhiều link, làm nó là đặc thù cơ bản của sự sống hữu cơ. Nó hoàn toàn có thể tạo thành những hợp chất 3 nguyên tử nhỏ như cacbon dioxide ), cũng như những chuỗi lớn hàng ngàn nguyên tử chứa những tài liệu ( axít nucleic ), giữ những tế bào cùng nhau, và truyền thông tin ( protein ) .

Mục lục nội dung

Đại phân tử[sửa|sửa mã nguồn]

Các hợp chất cấu trúc nên những sinh vật hoàn toàn có thể được chia thành những đại phân tử và những phân tử nhỏ khác. 4 nhóm đại phân tử là axit nucleic, protein, cacbohydrat và lipid. Các axit nucleic ( đặc biệt quan trọng là axit deoxyribonucleic, hay DNA ) tàng trữ tài liệu di truyền ở dạng những chuỗi nucleotide. Các chuỗi nucleotide có bốn loại khác nhau ( adenin, cytosi, guanin, và thymin ) ra lệnh nhiều đặc thù tạo thành sinh vật. Chuỗi được chia thành những codon, mỗi codon là một chuỗi đặc biệt quan trọng của 3 nucleotide và tương ứng với một amino acid đặc biệt quan trọng. Do đó, chuỗi DNA mã hóa một protein nhất định, do những đặc thù hóa học của những amino acid cấu trúc nên nó, folds in a particular manner and do đó triển khai một công dụng đơn cử .Các công dụng của protein được ghi nhận :

Enzyme, xúc tác tất cả các phản ứng của quá trình trao đổi chất
Protein cấu trúc, như tubulin, hay collagen
Protein điều hòa, như Regulatory proteins, chẳng hạn như các yếu tố phiên mã hoặc cyclins điều hòa chu kỳ tế bào
Các phân tử tín hiệu hoặc các thụ thể như một số hormonevà các thụ thể của chúng
Protein bảo vệ, có thể bao gồm mọi thứ từ kháng thể của hệ miễn dịch, đến toxins (như dendrotoxin của rắn), đến protein bao gồm các amino acid bất thường như canavanin

Một lớp phospholipid kép tạo thành màng tế bào cấu trúc nên một rào chắn, chứa mọi thứ bên trong tế bào và bảo vệ những hợp chất vận động và di chuyển tự do vào và ra khỏi tế bào. Do sự thấm tinh lọc của màng phospholipid chỉ có một số ít hợp chất đơn cử mới hoàn toàn có thể đi qua nó. Ở 1 số ít sinh vật đa bào, chúng có vai trò tàng trữ nguồn năng lượng và thông tin trung gian giữa những tế bào. Cacbohydrat thì dễ vỡ hơn so với những lipid và sinh nhiều nguồn năng lượng hơn so với những lipid và protein. Trong trong thực tiễn, những cacbohydrat là một nguồn ngăng lượng lớn cho tổng thể sinh vật sống .
Tất cả những sinh vật cấu trúc bởi những đơn vị chức năng monomer được gọi là tế bào ; 1 số ít chỉ có một tế bào ( đơn bào ) và số khác có nhiều tế bào ( đa bào ). Các sinh vật đa bào hoàn toàn có thể biệt hóa những tế bào để triển khai những tính năng khác nhau. Một nhóm những tế bào như vậy gọi là mô, và ở động vật hoang dã cơ có 4 nhóm gồm biểu mô, mô thần kinh, mô cơ, và mô link. Nhiều kiểu mô hoạt động giải trí cùng nhau hình thành cơ quan có những tính năng riêng không liên quan gì đến nhau ( như bơm máu từ tim, hoặc bảo vệ tai hại từ môi trường tự nhiên như da ). Cấu trúc này liên tục Open ở những động vật hoang dã cao hơn với nhiều cơ quan tập hợp thành hệ cơ quan được cho phép chúng sinh sản, tiêu hóa, …. Nhiều sinh vật đa bào có nhiều hệ cơ quan, phối hợp với nhau được cho phép sự sống sống sót .
Thuyết tế bào được tăng trưởng tiên phong năm 1839 bởi Schleiden và Schwann, chỉ ra rằng tổng thể sinh vật được cấu trúc bởi một hoặc nhiều tế bào ; tổng thể những tính năng quan trọng của một sinh vật xảy ra bên trong những tế bào, và những tế bào chứa những thông tin di truyền thiết yếu cho việc pháp luật công dụng tế bào và để truyền thông tin cho những thế hệ tiếp theo của những tế bào .Có hai loại tế bào gồm nhân chuẩn và nhân sơ. Các tế bào nhân sơ thường sống sót riêng không liên quan gì đến nhau, trong khi những tế bào nhân chuẩn thường được tìm thấy ở sinh vật đa bào. Các tế bào nhân sơ thiếu màng nhân vì vậy DNA không bị ràng buộc bên trong tế bà ; tế bào nhân chuẩn có màng nhân .Tất cả tế bào có màng tế bào bảo phủ bên ngoài, tách biệt thành phần bên trong với thiên nhiên và môi trường của nó, lao lý những gì đi vào và ra, và duy trì thế điện của tế bào. Bên trong màng, tế bào chất chứa muối chiếm hầu hết thể tích tế bào. Tất cả tế bào có DNA, vật tư di truyền của gen, và RNA, chứa thông tin thiết yếu để tạo thành nhiều loại protein khác nhau như enzyme, cỗ máy nguyên thủy của tế bào. Cũng có những loại phân tử sinh học khác như những tế bào .Tất cả những tế bào có chung nhiều đặc thù : [ 10 ]

Sinh sản bằng cách phân bào.
Sử dụng enzyme và các protein khác được mã hóa bởi các gen DNA và thông qua mRNA trung gian và các ribosome.
Trao đổi chất bao gồm cả việc lấy vật liệu thô để tạo nên các thành phần của tế bào, chuyển hóa năng lượng, phân tử và giải phóng các sản phẩm phụ. Chức năng của tế bào phụ thuộc vào khả năng lấy và sử dụng năng lượng hóa học được chứa trong các phân tử hữu cơ. Năng lượng này có nguồn gốc từ quá trình trao đổi chất.
Phản ứng lại các kích thích bên ngoài và bên trong như thay đổi nhiệt độ, pH, hoặc hàm lượng dinh dưỡng.
Các thành phần tế bào được chứa bên trong màng bề mặt tế bào màng này chứa các protein và lớp lipid kép.

Tổ tiên chung gần nhất là những sinh vật gần đây nhất hiện sống trên Trái Đất có cùng tổ tiên. [ 11 ] LUCA được ước tính Open vào khoảng chừng 3,5 đến 3,8 tỉ năm trước ( đôi lúc trong Đại Cổ Thái cổ ). [ 12 ] [ 13 ]

Thông tin về sự phát triển trước đây của sự sống bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, kể cả địa chất học và khoa học hành tinh. Các ngành khoa học này cung cấp thông tin về lịch sử của Trái Đất và những thay đổi được tạo ra bởi sự sống. Tuy nhiên, việc tiếp cận những thông tin về Trái Đất trước đây đã bị phá hủy bởi các quá trình địa chất qua nhiều giai đoạn khác nhau.

Xem thêm: LGBT – Wikipedia tiếng Việt

Trong sinh học, học thuyết thiên hà có chung nguồn gốc đề xuất kiến nghị rằng tổng thể sinh vật trên Trái Đất đều xuất phát từ tổ tiên chung. Bằng chứng về tổ tiên chung hoàn toàn có thể được tìm thấy trong những đặc thù chung giữa tổng thể những sinh vật sống. Trong thời kỳ Darwin, vật chứng về những đặc thù chung chỉ dưa trên quan sát tương đương về hình thái, ví dụ điển hình như toàn bộ những loài chim đều có cánh, thậm chí còn không hề bay .Ngày nay, có dẫn chứng can đảm và mạnh mẽ từ gen cho thấy rằng toàn bộ sinh vật có cùng một tổ tiên. Ví dụ như mỗi tế bào sinh vật sống sử dụng những axit nucleic là vật tư di truyền của nó, và sử dụng cùng 20 aminoaxit khi tạo thành những khối protein. Tất cả sinh vật dùng chung mã di truyền để phiên dịch chuỗi axit nucleic vào trong những protein. Tính phổ quát của những đặc thù này cho thấy tổ tiên chung can đảm và mạnh mẽ, chính bới sự tinh lọc của rất nhiều những đặc thù này có vẻ như như tùy ý .Tranh cãi về nguồn gốc tổ tiên chung được thôi thúc trong một bài bào của Ford Doolittle năm 2000 [ 14 ] bài báo này luận bàn những biến hóa trong mã di truyền. Đặc biệt nó đề xuất kiến nghị rằng sự chuyển gen ngang hoàn toàn có thể tạo ra yếu tố trong việc nghiên cứu và phân tích về nguồn gốc tổ tiên này. Tuy nhiên, năm 2010, một thử nghiệm toán học chính thức về giả thiết xác lập chuyển gen ngang không hề bác bỏ sự sống sót của một tổ tiên chung ; nó chỉ đẩy lùi ngày khi mà tổ tiên này khởi đầu Open. Theobald ( 2010 ) đã thống kê giám sát từ tài liệu di truyền ( và đặc biệt quan trọng là việc sử dụng phổ quát của cùng mã di truyền, cùng một nucleotide và những amino acid giống nhau ), yếu tố có lợi cho sự sống sót tổ tiên chung là 10 ^ 2489. [ 15 ]
Tổ tiên của những sinh vật sống được thiết kế xây dựng lại theo chiêu thức truyền thống lịch sử từ hình thái, nhưng ngày càng được bổ trợ tái cấu trúc-phát sinh loài của bằng cách trao đổi những gen ( DNA ) .Nhà sinh học Gogarten cho rằng : ” Ẩn dụ bắt đầu của cây phát sinh sự sống không còn tương thích với tài liệu nghiên cứu và điều tra bộ gen gần đây “, mặc dầu ” những nhà sinh học ( nên ) sử dụng sự phối hợp ” ẩn dụ ” ( metaphor ) sinh học để miêu tả những lịch sử vẻ vang khác nhau được tích hợp trong những bộ gen riêng không liên quan gì đến nhau và sử dụng mạng lưới metaphor để tưởng tượng sự trao đổi đa dạng chủng loại và những hiệu suất cao link của chuyển gen ngang trong vi sinh vật. ” [ 16 ]

Tương lai của sự sống[sửa|sửa mã nguồn]

Theo những thuật ngữ tân tiến, nhóm sinh vật nhân bản đề cập đến việc tạo ra những sinh vật đa bào mới giống hệt về mặt di truyền với sinh vật khác. Tuy nhiên, những công nghệ tiên tiến được sử dụng để nhân bản có năng lực tạo ra những loài mới trọn vẹn. Nhân bản sinh vật là chủ đề của nhiều tranh cãi về yếu tố đạo đức .

Năm 2008, Viện J. Craig Venter đã lắp ráp một hệ gen bi khuẩn tổng hợp của Mycoplasma genitalium bằng cách sử dụng sự tái tổ hợp trong men của 25 mảnh DNA chồng lắp trong một bước cơ bản. Việc sử dụng tái tổ hợp men đã đơn giản hóa việc lắp ráp các phân tử DNA lớn từ các mảnh tổng hợp và tự nhiên.[17]

Tổ chức sinh học[sửa|sửa mã nguồn]

Các cấp độ tổ chức sinh học

Các cấp độ tổ chức trên cá thể

Phân loại học[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm nữa

Virus không được coi là những sinh vật điển hình vì chúng không có khả năng tự sinh sản và trao đổi chất. Điều này cũng gây tranh cãi khi một số “vật ký sinh” và “nội cộng sinh” cũng không có khả năng sống độc lập. Dù rằng virus cũng có một số enzyme và phân tử đặc trưng của các sinh vật sống, nhưng chúng không có khả năng sống bên ngoài tế bào vật chủ. Virus phải sử dụng bộ máy trao đổi chất và bộ máy di truyền của sinh vật chủ. Nguồn gốc của virus hiện nay vẫn chưa được khẳng định. Một số nhà khoa học cho rằng, virus có nguồn gốc từ chính các vật chủ của nó.

Một trong những thông số kỹ thuật cơ bản của sinh vật là tuổi thọ. Một vài loài động vật hoang dã chỉ sống trong 1 ngày, trong khi một vài loài thực vật lại sống hàng ngàn năm. Quá trình lão hóa là một quy trình quan trọng vì nó quyết định hành động tuổi thọ của mọi sinh vật, vi trùng, virus thậm chí còn là những prion .