Sông – Wikipedia tiếng Việt

Sông là dòng nước chảy thường xuyên tương đối ổn định trên bề mặt lục địa Các dòng sông hầu hết đều đổ ra biển; nơi tiếp giáp với biển được gọi là cửa sông. Trong một vài trường hợp, sông chảy ngầm xuống đất hoặc khô hoàn toàn trước khi chúng chảy đến một vực nước khác. Các con sông nhỏ cũng có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau như suối, sông nhánh hay rạch. Không có một chuẩn nào để gọi tên gọi cho các yếu tố địa lý như sông, suối,[1] mặc dù ở một số quốc gia, cộng đồng thì người ta gọi dòng chảy là sông, rạch tùy thuộc vào kích thước của nó.

Các con sông là một thành phần quan trọng trong vòng tuần hoàn nước, nó là những bồn thu nước từ nước mưa chảy tràn, tuyết hoặc nước ngầm và luân chuyển những loại nước này ra đại dương .

Thông thường, sông được chia làm hai loại là sông chính và sông nhánh (hay nhánh sông). Sông chính là sông có độ dài lớn nhất hoặc có diện tích lưu vực hay lượng nước lớn nhất; sông nhánh là sông chảy vào sông chính.

Phân loại theo bậc sông[sửa|sửa mã nguồn]

Ở mức độ chi tiết hơn người ta còn phân cấp sông: theo Horton–Strahler, các sông ở đầu nguồn được đánh số 1. Hai sông cấp 1 nhập lại tạo thành một dòng sông cấp 2. Một sông cấp 1 hợp với sông cấp 2 thì chỉ tạo thành sông cấp 2; nhưng hai sông cấp 2 nhập lại thành một sông cấp ba. Nghĩa là, hai sông phải có cùng cấp thì hợp lại được thành sông có cấp cao hơn một đơn vị. Cứ như vậy đánh số cho đến cửa sông.

Theo địa hình[sửa|sửa mã nguồn]

Các con sông nhìn chung hoàn toàn có thể phân thành sông chảy trên vùng có bồi tích hoặc sông chảy trên vùng có đá gốc hoặc hỗn hợp. Các con sông chảy trên vùng có bồi tích có những lòng dẫn và đồng bãi bồi là do chúng tự tạo thành sông chảy trên đá gốc hình thành khi dòng sông xâm thực sâu cắt qua khỏi lớp trầm tích tân tiến và cắt vào lớp đá gốc nằm bên dưới. Quá trình này diễn ra ở những khu vực từng trải qua những kiểu dịch chuyển địa chất như nâng lên ( làm tăng gradient của sông ) hoặc ở những khu vực có thành phần đá cứng làm cho con sông dốc đến mức nó không thể tích tụ những bồi tích tân tiến. Sông chảy trên đá gốc thường rất ít có bồi tích trên đáy của chúng ; những vật tư này là đối tượng người tiêu dùng dễ xâm thực trong lòng sông .Các sông bồi tích hoàn toàn có thể phân loại theo hình dạng kênh dẫn như uốn khúc, bện tết, long dong, hoặc thẳng. Hình dạng của một con sống bồi tích bị khống chế bởi những yếu tố như nguồn cung ứng trầm tích, thành phần vật chất, lưu lượng, thực vật trong lưu vực và nâng cao đáy sông .Thế kỷ 20, William Morris Davis đưa ra một giải pháp chu kỳ luân hồi xâm thực để phân loại những con sông dự trên độ ” tuổi ” của nó. Mặc dù mạng lưới hệ thống phân loại của Davis vẫn hoàn toàn có thể tìm thấy trong một số ít sách lúc bấy giờ, sau thập niên 1950 và 1960 nó ngày càng bị những nhà địa mạo học chỉ trích và không đồng ý do cách phân loại của ông không dựa trên một giả thiết hoàn toàn có thể kiểm chứng và do đó được cho là không khoa học. [ 2 ] Các ví dụ về phân loại sông của Davis :

  • Sông trẻ: là một con sông có độ dốc, có ít dòng chảy nhánh và có dòng chảy nhanh. Các lòng dẫn của nó xâm thực sâu phát triển mạnh hơn xâm thực ngang. Ví dụ như sông Brazos, Trinity và Ebro.
  • Sông trưởng thành: là một con sông có độ dốc nhỏ hơn sông trẻ và có dòng chảy chậm hơn. Sông trưởng thành có nhiều nhánh sông đổ vào và có lưu lượng lớn hơn sông trẻ. Lòng sông xâm thực ngang lớn hơn xâm thực sâu như sông Mississippi, Saint Lawrence, Danube, Ohio, Thames và Paraná.
  • Sông già: là một con sông có độ dốc thấp và có năng lượng xâm thực nhỏ. Các sông già đặc trưng bởi các bãi bồi như Hoàng Hà, sông Hằng, Tigris, Euphrates, sông Ấn và Nile.
  • Rejuvenated river: là sông có độ dốc tạo ra bởi sự nâng lên của kiến tạo.

Một dòng sông mở màn tại một nguồn ( hoặc liên tục hơn là một vài nguồn ), đi theo một con đường gọi là một dòng chảy, và kết thúc tại một hay nhiều cửa sông. Nước trong sông thường bị số lượng giới hạn trong một kênh, được tạo thành từ một lòng suối giữa hai bờ. Ở những con sông lớn hơn, thường có một vùng lũ rộng hơn được hình thành bởi lũ lụt – nước tràn qua kênh. Lũ lụt hoàn toàn có thể rất rộng tương quan đến kích cỡ của kênh sông. Sự độc lạ này giữa kênh sông và vùng ngập lũ hoàn toàn có thể bị xóa nhòa, đặc biệt quan trọng là ở những khu vực đô thị nơi vùng ngập lũ của một dòng sông hoàn toàn có thể được tăng trưởng rất nhiều bởi nhà tại và công nghiệp .Các dòng sông hoàn toàn có thể chảy xuống núi, qua những thung lũng ( vùng trũng ) hoặc dọc theo đồng bằng và hoàn toàn có thể tạo ra hẻm núi .Thuật ngữ thượng dòng ( hoặc thượng nguồn ) dùng để chỉ hướng về nguồn của dòng sông, tức là ngược với hướng của dòng chảy. Tương tự, hạ dòng ( hoặc hạ lưu ) miêu tả hướng về phía cửa sông, trong đó lớp dòng chảy lưu thông .Thuật ngữ tả ngạn chỉ bờ bên trái theo hướng dòng chảy, hữu ngạn chỉ bờ bên phải .

Kênh sông thường chứa một dòng nước, nhưng một số dòng sông chảy như một số dòng nước liên kết với nhau, tạo ra một dòng sông bện. Các dòng sông bện rộng rãi hiện chỉ được tìm thấy ở một số khu vực trên toàn thế giới,[ cần dẫn nguồn ] như Đảo Nam của New Zealand. Chúng cũng xảy ra trên các đồng cỏ và một số vùng đồng bằng sông lớn hơn. Sông Anastamose tương tự như sông bện và khá hiếm. Chúng có nhiều kênh hình sin mang khối lượng trầm tích lớn. Có rất ít trường hợp phân nhánh sông trong đó một dòng sông phân chia và dòng chảy kết thúc ở các vùng biển khác nhau. Một ví dụ là sự phân chia của sông Nerodime ở Kosovo.

Sông Cam từ cầu Rồng xanh, Cambridge (Anh)

Một dòng sông chảy trong kênh của nó là một nguồn nguồn năng lượng hoạt động giải trí trên kênh sông để biến hóa hình dạng và hình dạng của nó. Năm 1757, nhà thủy văn học người Đức Albert Brahms theo kinh nghiệm tay nghề đã quan sát thấy rằng khối lượng chìm của những vật thể hoàn toàn có thể bị một dòng sông mang đi tỷ suất thuận với sức mạnh thứ sáu của vận tốc dòng chảy của dòng sông. Công thức này đôi lúc cũng được gọi là luật của Airy. Do đó, nếu vận tốc của dòng chảy tăng gấp đôi, dòng chảy sẽ đánh bật những vật thể có khối lượng ngập gấp 64 lần. Trong những vùng lũ núi, đây hoàn toàn có thể được coi là những kênh xói mòn trải qua những tảng đá cứng và tạo ra cát và sỏi từ sự tàn phá của những tảng đá lớn hơn. Một thung lũng sông đã được tạo ra từ một hình chữ U phủ băng thung lũng, thường hoàn toàn có thể thuận tiện được xác lập bởi kênh hình chữ V mà nó đã khắc. Ở giữa, nơi một dòng sông chảy qua vùng đất phẳng hơn, uốn khúc hoàn toàn có thể hình thành trải qua sự xói mòn của những bờ sông và ngọt ngào ở bên trong những khúc cua. Đôi khi, dòng sông sẽ cắt đứt một vòng, rút ​ ​ ngắn kênh và tạo thành hồ oxbow hoặc billabong. Các dòng sông mang một lượng lớn trầm tích hoàn toàn có thể tăng trưởng đồng bằng dễ thấy ở miệng của chúng. Các con sông có miệng ở vùng nước thủy triều mặn hoàn toàn có thể hình thành cửa sông .Trong suốt dòng sông, tổng khối lượng nước được luân chuyển về hạ lưu thường sẽ là sự tích hợp của dòng nước tự do cùng với một khối lượng đáng kể chảy qua những đá và sỏi dưới mặt nước dưới lòng sông và vùng ngập lũ của nó ( được gọi là vùng hyporheic ). Đối với nhiều con sông trong những thung lũng lớn, thành phần dòng chảy vô hình dung này hoàn toàn có thể vượt quá dòng chảy nhìn thấy được .

Luồng dưới mặt phẳng[sửa|sửa mã nguồn]

Hầu hết nhưng không phải tổng thể những dòng sông chảy trên mặt phẳng. Các dòng sông ngầm chảy ngầm trong hang động hoặc hang động. Những con sông như vậy thường được tìm thấy ở những khu vực có thành tạo địa chất đá vôi. Các dòng subglacial là những con sông bện lại chảy dưới đáy sông băng và những tảng băng, cho phép nước tan chảy ra ở phía trước sông băng. Do độ dốc của áp suất do khối lượng quá lớn của sông băng, những dòng như vậy thậm chí còn hoàn toàn có thể chảy lên dốc .

Tính vĩnh viễn của dòng chảy[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chi tiết cụ thể : Dòng sông không liên tục

Một dòng sông không liên tục (hoặc dòng sông phù du) thỉnh thoảng chỉ chảy và có thể khô trong vài năm. Những con sông này được tìm thấy ở những vùng có lượng mưa hạn chế hoặc biến đổi cao, hoặc có thể xảy ra do các điều kiện địa chất như lòng sông rất dễ thấm. Một số dòng sông phù du chảy trong những tháng mùa hè nhưng không phải vào mùa đông. Những dòng sông như vậy thường được nuôi dưỡng từ các tầng chứa nước đá phấn lấy lại từ lượng mưa mùa đông. Ở Anh, những con sông này được gọi là bournes và đặt tên của chúng cho những nơi như Bournemouthvà Eastbourne. Ngay cả ở những vùng ẩm ướt, vị trí nơi dòng chảy bắt đầu trong các dòng nhánh nhỏ nhất thường di chuyển ngược dòng để đáp ứng với lượng mưa và hạ lưu trong sự vắng mặt của nó hoặc khi thảm thực vật mùa hè hoạt động chuyển hướng nước để thoát hơi nước. Các dòng sông khô thông thường trong khu vực khô cằn thường được xác định là arroyos hoặc các tên khu vực khác.

Các nước tan ra từ mưa đá lớn hoàn toàn có thể tạo ra một bùn nước, mưa đá và cát hoặc đất, tạo thành sông trong thời điểm tạm thời .

Danh sách những sông[sửa|sửa mã nguồn]

10 sông dài nhất quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Việc đo chiều dài của một con sông rất khó, phần lớn tại vì càng đo đúng mực hơn thì những sông càng dài hơn. Ngoài ra, việc xác lập nguồn và cửa sông cũng khó, do tại phần đầu của nhiều sông chỉ là dòng suối hay hồ từng mùa hoặc đầm lầy .Đây là những số lượng trung bình :

Những sông nổi tiếng[sửa|sửa mã nguồn]

  • Beyond the Bridges Life on American Rivers told by Riverlorian, Jerry Hay. indianawaterways.com for more information
  • Jeffrey W. Jacobs. “Rivers, Major World”. Water Encyclopaedia.

  • Luna B. Leopold (1994). A View of the River. Harvard University Press. ISBN 0674937325. OCLC 28889034. ISBN. — a non-technical primer on the geomorphology và hydraulics of water.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Rate this post