Stock ( Trữ lượng ) và Flow ( Lưu lượng ) là hai khái niệm quan trọng trong một quy mô system dynamics ( tôi vẫn chưa nghĩ ra nên dùng thuật ngữ gì để dịch sang tiếng Việt, tốt nhất là giữ nguyên, trong một bài viết Nguyễn Văn Tuấn có đề cập đến nhưng vẫn chưa đề xuất kiến nghị thuật ngữ, Update 10/11 : Tôi nghĩ hoàn toàn có thể dịch thuật ngữ này là mạng lưới hệ thống những động lực vì ngành điều tra và nghiên cứu này chuyên nghiên cứu và điều tra một mạng lưới hệ thống trong đó những động lực ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau. Update 17/8 : system : mạng lưới hệ thống, dynamics : động lực học, system dynamics : mạng lưới hệ thống động lực học ) .
System dynamics ( SD ) là ngành học điều tra và nghiên cứu về những mạng lưới hệ thống phức ( complex systems ) được hình thành vào giữa những năm 1950 bởi giáo sư Jay Forrester của ĐH Massachusetts Institute of Technology ( MIT ). Theo tìm hiểu và khám phá của tôi thì cho đến nay môn học này vẫn chưa được dạy và ứng dụng thoáng đãng tại Nước Ta, trên quốc tế, một hội đồng nghiên cứu và điều tra về này đã có nhiều ứng dụng trong rất nhiều nghành nghề dịch vụ khác nhau trong việc thiết kế xây dựng những quy mô trong kinh tế tài chính, xã hội, luật văn học, môi trường tự nhiên, sinh học … Hy vọng ngành học này sẽ sớm được phổ cập tại Nước Ta bởi tính ứng dụng rất cao, đặc biệt quan trọng SD làm biến hóa tâm lý của tất cả chúng ta về những hành vi của những mạng lưới hệ thống phức, đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống xã hội mà tất cả chúng ta đang sống và thao tác .
Trong quá trình tự nghiên cứu môn học này, tôi sẽ viết lại những gì đã học được với mục đích ôn tập kiến thức và giới thiệu với những bạn quan tâm một môn học mới. Đầu tiên là hai khái niệm quan trọng trong môn học này đó là Stock và Flow.
Bạn đang đọc: Stock and flow
Bạn hoàn toàn có thể tưởng tượng Stock như một bể chứa nước, còn Flow là dòng nước chảy vào bể. Bể chứa được tính bằng đơn vị chức năng mét khối, còn dòng nước chảy được tính theo đơn vị chức năng mét khối / giây. Tốc độ ( rate ) của dòng nước trong một giây càng cao và thời hạn càng dài thì mực nước mà bể tích góp được càng nhiều hơn .
[ Bạn cần quan tâm một yếu tố quan trọng đó là trong một quy mô system dynamics, flow tác động ảnh hưởng đến stock và stock cũng sẽ ảnh hưởng tác động trở lại đến flow. Điều này giống mắt bạn quan sát mực nước ( level ) còn tay bạn thì cầm vòi nước để kiểm soát và điều chỉnh ( rate ) dòng chảy ( flow ). Nếu nước sắp tràn thì bạn sẽ tắt nước đi bằng cách kiểm soát và điều chỉnh rate thấp hơn, còn khi nước cạn thì bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh rate cao lên. Mặc dù hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh rate của flow, bạn sẽ cần thời hạn để stock tích góp ] .
Bên trên là ví dụ minh họa đơn thuần về stock và flow của một system dynamics gồm có hai dòng nước, một dòng nước chảy vào và một dòng nước chảy ra. Level của bể chứa ( stock ) tăng lên hay giảm đi bằng với dòng nước chảy vào trừ cho dòng nước chảy ra .
Một mạng lưới hệ thống dòng chảy trong thực tiễn mà bạn hoàn toàn có thể tưởng tượng đó là mạng lưới hệ thống thoát nước của thành phố. Hệ thống này có năng lực ( level ) dự trữ ( stock ), năng lực này càng lớn thì mức độ hấp thụ lưu lượng nước chảy vào càng dài cộng với dòng nước chảy vào ( mưa, lũ ) và dòng nước chảy ra ( năng lực thoát nước của mạng lưới hệ thống ). Với một system dynamics, tất cả chúng ta có một quy mô tương tự như như quy mô bể chứa và hai dòng chảy ở trên để thống kê giám sát xem năng lực hấp thụ nước của thành phố và lượng mưa bao nhiêu thì thành phố sẽ bị ngập .
Rõ ràng, nếu lưu lượng của dòng nước chảy vào lớn hơn lưu lượng của dòng nước chảy ra trong một đơn vị chức năng thời hạn thì level của bể chứa sẽ tăng lên, nếu lưu lượng của dòng nước chảy ra lớn hơn chảy vào thì level của bể chứa sẽ giảm đi. Nếu lưu lượng dòng vào bằng với dòng ra thì lượng nước trong bể sẽ không đổi, khi đó mạng lưới hệ thống sẽ cân đối ( equilibrium ). Trạng thái cân đối là trạng thái sau cuối được miêu tả trong một system dynamics. Các system dynamics liên tục ở trạng thái mất cân đối, ví dụ như mạng lưới hệ thống thoát nước của thành phố, khi thì khô ráo, khi thì ngập úng .
Về nguyên tắc thì một stock sẽ có một số ít bất kể dòng chảy vào và dòng chảy ra. Nhưng trong thực hành thực tế, một stock sẽ có không nhiều hơn 4 đến 6 dòng chảy vào ( outflow ) và dòng chảy ra ( inflow ) .
Xác định stock và flow
Một trong những kỹ năng và kiến thức cơ bản mà người lập quy mô phải học đó là làm thế nào để xác lập stock và flow của yếu tố cần xử lý mà họ muốn lập quy mô. Việc nhầm lẫn giữa stock và flow vẫn liên tục xảy ra, ngay cả so với những chuyên viên. Một ví dụ nổi bật là ông vua trái phiếu Bill Gross – co-founder / CIO của PIMCO, quĩ góp vốn đầu tư trái phiếu lớn nhất quốc tế với hơn $ 1.7 trillion AUM ( trong đó có USD 350 m của VCB ) đã nhầm lẫn giữa market cap ( stock ) với GDP ( flow ) khi so sánh hai số lượng này với nhau. Market Cap ( vốn hóa thị trường ) hay Wealth ( gia tài ) của một vương quốc đó là một bể chứa, khi hàng năm của công ty hay vương quốc tạo ra doanh thu ( flow ) và doanh thu đó sẽ chảy vào gia tài của vương quốc đó. Flow chảy vào hay chảy ra sẽ khiến cho stock tăng lên hoặc giảm đi .
Phân biệt giữa stock and flow thực sự là một trách nhiệm khó khăn vất vả và không đơn thuần .
Công chúng, những người không được đào tạo và giảng dạy về quy mô system dynamics, vẫn thường hay nhầm lẫn giữa hai biến số rất khác nhau một cách cơ bản này. Deficit ( thâm hụt ) là một flow còn debt ( nợ ) là một stock. Nợ vương quốc là một bể chứa, trong đó có 4 dòng chảy gồm có hai dòng chảy vào ( thu ngân sách và vay nợ ) và hai dòng chảy ra ( chi ngân sách và trả nợ ). Nếu lưu lượng của hai dòng chảy vào lớn hơn lưu lượng hai dòng chảy ra thì nợ vương quốc sẽ tăng lên, nếu lưu lượng của hai dòng chảy ra lớn hơn lưu lượng hai dòng chảy vào thì nợ vương quốc sẽ giảm đi .
Trong khi đó, ngân sách nhà nước (flow) được tính bằng chi ngân sách trừ cho thu ngân sách trong một năm, nếu chi lớn hơn thu thì sẽ xảy ra thâm hụt ngân sách trong năm đó và mức thâm hụt này sẽ được bù đắp bằng cách khoản nợ vay và làm cho debt (stock) lớn hơn.
Bạn hoàn toàn có thể tưởng tượng nợ vương quốc là một cái bể chứa nước ( stock ) có 4 cái vòi ( flow ), trong đó có hai vòi chảy vào ( thu ngân sách + vay nợ ) và hai vòi chảy ra ( chi ngân sách + trả nợ ) .
Các hướng dẫn sau sẽ giúp bạn phân biệt giữa stock và flow :
Hai khái niệm stock và flow hoàn toàn có thể hiểu bằng ví dụ sau. Giả sử một vòi nước chảy vào một bể chứa, lượng nước trong bể là stock variable ( có đơn vị chức năng là lít ) còn lượng nước chảy từ vòi vào bể trong một khoảng chừng thời hạn nhất định là flow variable ( đơn vị chức năng là lít / giờ hay lít / ngày ). Tương tự như vậy những biến số trong balance sheet của một công ty ( assets, liabilities, equity ) là stock variables, còn revenue / costs / profit trong income statement là flow variables. Lưu ý đơn vị chức năng của balance sheet là USD còn của income statement là USD / quí hay USD / năm. Đơn vị của market cap / national wealth là USD, còn của GDP là USD / quí, USD / năm. ] ( Lê Hồng Giang )
– Stock thường được sử dụng như danh từ còn flow được sử dụng như động từ. Ví dụ, nợ quốc tế của Nước Ta ( stock ) vào ngày 31/12/2009 là 29 tỷ USD, gia tài của tôi ( stock ) vào ngày 6/11/2012 là 10 tỷ đồng. Trong năm 2009, Nước Ta đã chi ( flow ) ngân sách 1 tỷ USD, thu ngân sách 0,8 tỷ USD. Tôi đã tiêu ( flow ) hết 10 triệu đồng trong vòng một tháng. Stock không có đơn vị chức năng thời hạn, còn flow có đơn vị chức năng thời hạn, trong vật lý học stock là quãng đường ( m ) bạn đi được với tốc độ ( m / s ) trong một khoảng chừng thời hạn nào đó ( s ) .
– Stock không biến mất nếu thời hạn ( giả sử ) ngừng lại vì stock là một bức tranh được chụp trong một thời gian nào đó. Nợ quốc tế của Nước Ta sẽ không biến mất nếu thời hạn ngừng lại. Flow sẽ biến mất nếu thời hạn ( giả sử ) ngừng lại. Việt Nam sẽ không thu ngân sách nếu thời hạn ngừng lại nhưng nợ công của Nước Ta thì vẫn còn đó. Bạn hoàn toàn có thể phân biệt stock có đơn vị chức năng là tỷ USD, tỷ đồng VND, triệu VND trong khi flow có đơn vị chức năng tỷ USD / năm, triệu USD / năm, tỷ đồng / tháng. Stock là một bức tranh được chụp vào một thời gian còn flow là diễn biến sự kiện đã xảy ra trong bức tranh đó trong một khoảng chừng thời hạn .
– Stock gởi ra những tín hiệu ( signals ) ( information about the state of the system – thông tin về trạng thái của mạng lưới hệ thống ) khi mạng lưới hệ thống ngừng lại. ( rest of the system ) .
Với những bạn yêu bóng đá, đặc biệt quan trọng là fan hâm mộ đội bóng Manchester United, chắn chắn sẽ nhớ câu nói bất hủ của Sir Alex Ferguson : “ Phong độ là nhất thời, quý phái là mãi mãi ”. Đây là một ví dụ tuyệt vời về flow và stock trong bóng đá, phong độ của đội bóng MU trong một quãng thời hạn nào đó chính là flow, còn đẳng cấp và sang trọng của MU chính là stock. Flow hoàn toàn có thể biến hóa rất nhanh trong một quãng thời hạn nào đó, cũng giống như phong độ của MU trồi sụt không bình thường, nhưng stock thì được tích góp theo thời hạn nên biến hóa rất chậm, quý phái của MU luôn vững chắc .
Sự phục hồi nhanh chóng của Nhật Bản sau đại chiến thế giới lần thứ hai là một ví dụ thú vị cho stock và flow. Dù cho tăng trưởng GDP, lượng hàng hóa sản xuất ra trong một năm (flow) bị sụt giảm nghiêm trọng do chiến tranh thì năng lực sản xuất của Nhật Bản (stock) được tích lũy trong suốt một thời gian dài vẫn còn đó. Do đó, những năm sau chiến tranh, tăng trưởng GDP (flow) của Nhật Bản phục hồi rất nhanh chóng nhờ năng lực sản xuất (stock) đã được tích lũy một thời gian dài trước đó.
A person’s reputation is a level that is changed by the flow of good and bad actions by that person. Danh tiếng của một người là một stock biến hóa bởi những hành vi ( flow ) tốt hay xấu của người đó. Nếu một người có hành vi tốt, nổi tiếng sẽ tăng lên, khi có hành vi xấu, nổi tiếng sẽ giảm xuống. Stock sẽ đổi khác theo flow và flow cũng sẽ nhờ vào vào stock. Danh tiếng sẽ tác động ảnh hưởng đến hành vi và hành vi cũng sẽ tác động ảnh hưởng ngược lại đến nổi tiếng .
Với những bạn học kinh tế tài chính, báo cáo giải trình kinh tế tài chính của công ty là ví dụ của stock and flow. Bảng cân đối gia tài chính là stock, nó cho biết những gia tài mà công ty có được vào một thời gian nhất định, còn flow chính là tác dụng kinh doanh thương mại của công ty đó, nó cho biết doanh thu ( lãi hay lỗ ) mà công ty làm ra trong một năm .
Trong tình yêu, hành vi Tặng hoa của những bạn, chở tình nhân đi dạo phố chính là ( flow ), còn niềm tin, tình yêu, tình cảm mà tình nhân dành cho bạn chính là ( stock ). Nhờ việc chở tình nhân đi chơi mỗi ngày, tình cảm được tích góp và ngày càng tăng lên. ( Update ngày 23/7/2014 : Theo thời hạn, tình cảm ( stock ) ngày một tăng lên nên khi hai người chia tay nhau thì cũng cần phải có thời hạn để nỗi nguôi ngoai trong lòng giảm dần. Tình cảm ( stock ) có trí nhớ. )
4 đặc điểm (characteristics) của stock:
Stock có 4 đặc điểm quan trọng trong việc xác định hành vi của các hệ thống. Cụ thể, stock sẽ có
– Have memory (có trí nhớ)
– Change the time shape of flows (Thay đổi hình dạng của dòng chảy theo thời gian).
– Decouple flows (Hai dòng chảy đối ngược)
– Create delays (Tạo sự chậm trễ)
Stock có bộ nhớ
Đặc điểm thứ nhất của stock là nó có bộ nhớ ( lâu dài hơn, không thay đổi, quán tính – persistence hay lừ đừ, ù lì – innertia ). Bạn hoàn toàn có thể thuận tiện nhận ra điều này nếu nhớ lại bể nước trong ví dụ ở đầu bài, nếu bạn tắt vòi nước đi, bể nước vẫn còn chứa lượng nước đã được tích góp, nếu bạn muốn tháo hết nước thì cần phải mở vòi để dòng nước thoát ra, lúc này bạn cũng mất thời hạn để chờ đón cho nước thoát ra hết. Bạn không nên nhìn nhận thấp tầm quan trọng của đặc tính này bởi mọi người thường tin rằng chỉ cần đóng vòi nước là đủ để để xử lý yếu tố lượng nước đang có trong bể. Đáng tiếc, điều đó không phải là thực sự .
Hãy xem xét yếu tố nợ đang có của Hoa Kỳ là thâm hụt ngân sách và nợ vương quốc. Biểu đồ trên màn biểu diễn theo thời hạn thâm hụt ngân sách của cơ quan chính phủ Hoa Kỳ và biểu đồ bên dưới màn biểu diễn nợ của chính phủ nước nhà Hoa Kỳ. Thâm hụt ngân sách là số tiền hàng năm cơ quan chính phủ Hoa Kỳ tiêu tốn vượt quá số tiền thu được trong khi nợ là khoản tích góp tổng thể những thâm hụt trước đó ( trừ đi những khoản nợ đã trả ). Khảo sát cả hai biểu đồ cho thấy cả thâm hụt ngân sách và nợ cơ quan chính phủ đều tăng theo cấp số nhân .
Chúng ta hoàn toàn có thể vẽ một quy mô system dynamics đơn thuần bên dưới trong đó decifit là một flow còn debt là một stock .
Nếu chính phủ nước nhà Hoa Kỳ cân bằng được ngân sách nghĩa là những khoản tiêu tốn bằng với những khoản thu ngân sách thì decifit ( flow ) sẽ bằng 0. Nhưng những khoản nợ ( debt – stock ) được tích góp trước đó vẫn còn đó mà không biến mất đi. Thậm chí chính phủ nước nhà Hoa Kỳ thặng dư ngân sách thì những khoản nợ chỉ giảm đi chứ không biến mất đi. Đây là một trong thực tiễn gây quá bất ngờ cho nhiều người .
Một case tựa như tương quan đến sự suy giảm của tầng ozone của toàn cầu. Trong năm 1990, những vương quốc trên quốc tế đã đồng ý chấp thuận một lệnh cấm sản xuất ( và do đó chấm hết việc thải vào bầu khí quyển ) chất CFC, một chất làm suy giảm tầng ozone của toàn cầu .
Từ quan điểm của system dynamics, lệnh cấm chất CFC chỉ hoàn toàn có thể ngăn ngừa không cho chất CFC tăng thêm chứ không làm giảm đi số lượng CFC đã tích góp trong thời hạn dài trước đó. Điều đó có nghĩa là những gì mà những gì mà con người gây ra trong quá khứ đã được tích góp và liên tục gây ảnh hướng vĩnh viễn trong tương lai. Việc biến hóa flow chỉ giúp cho việc tích góp stock dừng lại chứ không làm biến mất stock .
Stocks Change the Time Shape of Flows
Một đặc thù quan trọng thứ hai của stock là nó ( tức quy trình tích tụ ) thường đổi khác hình dạng theo thời hạn của flow. Điều này hoàn toàn có thể nhìn thấy bằng cách mô phỏng cấu trúc của stock – flow trong hình 1. Hình 7 cho một ví dụ, hình dạng của stock khi dòng chảy là một hằng số 5 đơn vị chức năng / thời hạn. Chúng ta hoàn toàn có thể thấy quy trình tích góp của stock là một quy mô tăng trưởng tuyến tính khi dòng chảy không đổi khác theo thời hạn
Tương tự, hình 8 đến hình 13 cho thấy sự biến hóa hình dạng theo thời hạn của stock phụ thuộc vào vào dòng chảy .
Hình 8 miêu tả hình dạng của stock khi flow tăng dần còn hình 9 diễn đạt stock khi flow giảm dần đến 0 .
Với những bạn muốn làm giàu từ việc góp vốn đầu tư cần chú ý quan tâm đến hình 8, đó là minh họa vì sau Buffett và những triệu phú lại có năng lực tích góp một lượng gia tài lớn. Mỗi năm, những công ty mà ông chiếm hữu tạo ra thu nhập – income ( flow ) và income đó được bổ trợ vào gia tài – asset ( stock ). Tài sản tăng lên sẽ tạo ra thu nhập nhiều hơn, thu nhập nhiều hơn lại chảy vào gia tài làm gia tài lớn hơn nên càng ngày gia tài của ông lại càng tăng lên. Một quan tâm quan trọng đó là gia tài của những triệu phú chính là ( stock ) còn mức lương hàng tháng của những bạn chính là thu nhập ( income ). So sánh income với asset giống như so sánh giữa cam với táo, mặc dầu asset và income có mối quan hệ ngặt nghèo với nhau. Buffetf có gia tài hàng tỷ USD là một stock còn thu nhập hàng năm của CEO những tập đoàn lớn đa vương quốc là một flow, so sánh hai số lượng đó giống như so sánh cam với táo, để so sánh thì cần phải chuyển về một đại lượng đó là gia tài hoặc thu nhập hàng năm .
Bạn cần chú ý quan tâm hình 10, đó là một ví dụ tương quan đến sự giảm sút ( decrease ) của lạm phát kinh tế giảm bớt rate of increase của giá, tức là giá vẫn liên tục tăng nhưng với vận tốc chậm hơn. Lạm phát là một flow được tính theo đơn vị chức năng là năm, khi nói lạm phát kinh tế năm 2009 là 10 % tức là mức giá ( level price – stock ) của năm 2009 tăng thêm 10 % so với năm 2008, lạm phát kinh tế năm 2010 là 15 % tức mức giá của 2010 tăng thêm 15 % so với năm 2009. Ví dụ của hình 10 cho thấy inflow mở màn từ 0 và giảm dần, do đó stock cũng sẽ giảm theo .
Ghi chú về lạm phát:
Lạm phát là mức độ tăng giá của sản phẩm & hàng hóa được tính theo tiền. Trong quy mô system dynamics thì lạm phát kinh tế là một flow còn price là một stock .
Để làm giảm stock như trong hình vẽ thì cần phải giảm tỷ suất flow chảy vào. Đó là cách Ngân hàng Nhà nước đã làm để kiềm chế lạm phát kinh tế, bằng cách tăng lãi suất vay, ngân hàng nhà nước nhà nước sẽ làm giảm dòng chảy ( flow ) của tiền, tức làm giảm lạm phát kinh tế và do đó làm chậm lại mức độ tăng của giá ( stock ) ..
Hình 12 minh họa cho trường hợp stock không đổi khác hình dạng theo thời hạn trong quy trình tích góp flow. Khi flow tăng lên thì stock cũng tăng theo và hình dạng của stock không đổi khác. Trong thực tiễn, biểu đồ đổi khác của mức nợ vương quốc ( stock ) và thâm hụt ngân sách ( flow ) là ví dụ cho trường hợp này .
Hình 13 mô tả trưởng hợp dòng chảy (flow) biến động theo hình sin với biên độ – 1 đến 1 (các bạn đã học môn cơ học sẽ quen thuộc với dao động hình sin), do đó stock sẽ biến động trong biên độ (- 0,5 đến 0,5). Điều quan trọng mà các bạn cần lưu ý đó là giá trị tối đa mà stock đạt được.
Stock decouple flows:
Đặc tính quan trọng thứ ba của stock là nó “chia tách – decouple” hay làm gián đoạn các flow. Một stock có thể làm cho inflow (dòng chảy vào) khác với outflow (dòng chảy ra) và do đó sự mất cân bằng hành vi xảy ra. Bên cạnh đó, việc tách riêng các flow bởi stock có thể làm cho inflow bị kiểm soát bởi thông tin (information) khác với outflow.
Với những doanh nghiệp sản xuất hàng hóa, hàng tồn kho (stock) là một yếu tố quan trọng. Inflow của hàng tồn kho là hàng hóa được doanh nghiệp sản xuất ra nhập vào, vào outflow của hàng tồn kho là hàng hóa doanh nghiệp bán cho khách hàng. Việc thiếu hụt hay dư thừa hàng tồn kho thường xuyên xảy ra do sự mất cân bằng giữa hành vi sản xuất và bán hàng. Bên cạnh đó, thông tin mà người mua hàng nhận được sẽ khác với thông tin của người sản xuất hàng hóa. Do đó, dòng chảy hàng hóa đôi khi bị tắc ngẽn và không liên tục.
Hình 13 diễn đạt những flow được “ chia tách ” của stock .
Stock create delay (tạo ra độ trễ)
Đặc tính quan trọng thứ 4 của stock đó là nó tạo ra delay ( độ trễ, sự chậm trễ, trì hoãn ). Điều này hoàn toàn có thể nhìn thấy bằng cách xem lại hình thứ 13, một thời hạn sau khi flow đạt tới đỉnh và đáy thì phải mất một thời hạn sau stock mới khởi đầu đạt tới đỉnh và đáy. Với những nhà kinh tế tài chính học thì độ trễ của chủ trương tiền tệ luôn là một yếu tố quan trọng và gây đau đầu trong việc thiết kế xây dựng quy mô. Khi ngân hàng nhà nước nhà nước mở màn chủ trương thắt chặt tiền tệ thì câu hỏi được đặt ra là khi nào lạm phát kinh tế sẽ giảm ? Câu hỏi của những nhà đầu tư CP chính là khi nào thị trường sẽ tăng trở lại sau khi họ đã mua CP ? Câu hỏi của những nhà hoạch định chủ trương đó là khi bơm tiền vào nền kinh tế tài chính thì khi nào nền kinh tế tài chính sẽ phục sinh trở lại .
Henri Bergson từng nhận xét rằng “ thời hạn chính là công cụ để ngăn cản toàn bộ mọi việc cùng diễn ra một lúc ”. Điều mà Bergson muốn đề cập đến đó là bất chấp sự thiếu kiên trì của con người, những sự kiện trên quốc tế không hề xảy ra cùng một lúc. Thay vào đó, có một độ trễ đáng kể giữa nguyên do và hậu quả. Bạn không thể nào thông thuộc được một ngoại ngữ bằng cách học ( flow ) trong một ngày, một tháng thậm chí còn một năm, bạn phải dành thời hạn để tích góp vốn ( stocks ). Bạn cũng không thể nào trở nên phong phú trong ngày một, ngày hai bằng cách ra Open tiệm kinh doanh thương mại mà bạn phải tích góp của cải từ năm này sang năm khác nhờ vào việc kinh doanh thương mại hàng ngày .
Trong một mô hình system dynamics, xác định độ trễ là một bước quan trọng trong quá trình xây dựng mô hình bởi vì độ trễ sẽ làm thay đổi hành vi của mô hình một cách đáng kể. Do sự trì hoãn làm tách biệt giữa nguyên nhân và hậu quả trong một thời gian dài làm cho người ra quyết định (decision maker) không cảm nhận được sự kết nối giữa nguyên nhân và hậu quả. Hình 15 mô tả sự trì hoãn quan trọng trong một số cấu trúc stock-flow.
Update 7/11/2012: Trên FB tôi có đưa ra một bình luận về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ:
Nền tảng cơ bản của nước Mỹ được bồi đắp và tích lũy trong hơn 200 năm qua, kể từ khi các nhà lập quốc viết ra bản Hiến pháp theo tư tưởng phân chia quyền lực giữa ba nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp và tư tưởng bảo vệ các quyền của con người bằng cách thông qua 10 tu chính án đầu tiên. Nền tảng đó sẽ không bị ảnh hưởng cho dù ứng cử viên nào: Obama hay Romney được bầu làm tổng thống. Quan điểm và hành động của tổng thống và bộ máy chính quyền có thể làm thay đổi chính sách trong ngắn hạn, tối đa 2 nhiệm kỳ, nhưng không làm thay đổi những nền tảng cơ bản đã được tạo nên.
Nền tảng cơ bản đó chính là (stock) còn cuộc bầu cử tổng thống chính là (flow). Stock được tích lũy và bồi đắp hơn 200 năm qua, dù ai lên làm tổng thống Mỹ sẽ làm thay đổi flow, có thể tốt hay xấu nhưng nền tảng (stock) mà nước Mỹ tích lũy được hơn 200 năm qua vẫn còn đó. Những nhà lập hiến của Hoa Kỳ khi viết bản hiến pháp, nền tảng để tạo dựng hệ thống xã hội Mỹ, tuyệt vời ở chỗ họ cho rằng một tổng thống hay quốc hội có thể sai lầm trong một quãng thời gian nào đó, do đó khi thiết kế hệ thống, hiến pháp quy định chế độ bầu cử để sai lầm không tiếp tục kéo dài (một tổng thống dù có những chính sách sai lầm vẫn chỉ có thể nắm giữ quyền lực tối đa 2 nhiệm kỳ – 8 năm), đó là quãng thời gian rất ngắn để flow có thể thay đổi được stock đã tích lũy được.
Các bình luận
những phản hồi
Chuyên mục: Khái niệm
Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp
