Bàn về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ở Việt Nam | Tạp chí Năng lượng Việt Nam

Để mùa xuân tuần hoàn theo quy luật của tự nhiên

PGS, TS. NGUYỄN CẢNH NAM – HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là giải pháp có hiệu quả tổng hợp trên toàn bộ những mặt kinh tế tài chính, xã hội và môi trường tự nhiên. Cụ thể là giảm tiêu tốn năng lượng, nhờ đó giảm ngân sách sử dụng năng lượng trong sản xuất và đời sống, nâng cao hiệu quả kinh doanh thương mại, giảm nhu yếu năng lượng, kéo theo giảm ngân sách góp vốn đầu tư tăng trưởng năng lượng, giảm mức độ khai thác những nguồn tài nguyên năng lượng, giảm lượng phát thải gây ô nhiễm môi trường tự nhiên. Vì vậy, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả đã trở thành quốc sách của những nước trên quốc tế và Nước Ta .

Ở Việt Nam đã ban hành Luật Sử dụng Năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010, tiếp theo là các chương trình mục tiêu, giải pháp thực hiện sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. 

Theo Luật Sử dụng Năng lượng tiết kiệm và hiệu quả của Nước Ta, tại Khoản 5 Điều 3 nêu : ” Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là việc vận dụng những giải pháp quản trị và kỹ thuật nhằm mục đích giảm tổn thất, giảm mức tiêu thụ năng lượng của phương tiện đi lại, thiết bị mà vẫn bảo vệ nhu yếu, tiềm năng đặt ra so với quy trình sản xuất và đời sống ” .
Khái niệm nêu trên, theo chúng tôi là còn chung chung, chưa phân biệt rõ sử dụng năng lượng tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả. Do vậy, hoàn toàn có thể cụ thể hóa khái niệm này thành hai khái niệm giống như hai mặt của một đồng xu tiền – đó là ” sử dụng năng lượng tiết kiệm ” cùng một tác dụng ” đầu ra “, nhưng với mức tiêu tốn năng lượng ” nguồn vào ” ít hơn và ” sử dụng năng lượng hiệu quả ” là cùng một mức tiêu tốn năng lượng ” nguồn vào ” nhưng đạt được tác dụng ” đầu ra ” nhiều hơn. Như vậy, tiềm năng sau cuối đều là nhằm mục đích nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trên cơ sở giảm mức tiêu tốn năng lượng trên một đơn vị chức năng đầu ra .
Trong trong thực tiễn sản xuất, kinh doanh thương mại và đời sống, việc ứng dụng hai khái niệm này có sự khác nhau một cách tương đối cả về phương pháp, giải pháp và mục tiêu .
Sử dụng năng lượng tiết kiệm thường được vận dụng so với việc sản xuất, hoặc sử dụng những loại loại sản phẩm, vật tư, thiết bị, máy móc, phương tiện đi lại hiện có với tiềm năng giảm mức tiêu tốn năng lượng nguồn vào bằng những giải pháp thích hợp nhằm mục đích mục tiêu giảm ngân sách, giá tiền và nâng cao hiệu quả kinh doanh thương mại .
Ví dụ, việc sửa chữa thay thế những bóng đèn sợi đốt hiện đang sử dụng tiêu tốn nhiều điện năng bằng những bóng đèn LED có cùng độ sáng như nhau, nhưng mức tiêu tốn điện năng thấp hơn nhiều .
Tương tự, việc thay thế sửa chữa thế hệ cũ những điều hòa, quạt gió, nồi cơm điện, xe máy, xe hơi, thiết bị, phương tiện đi lại, v.v… bằng thế hệ mới có mức tiêu tốn nguyên vật liệu, điện năng, nhiệt lượng thấp hơn. Hoặc, việc tái tạo hiện đại hóa, thay đổi thiết bị, máy móc, phương tiện đi lại, tòa nhà, dây chuyền sản xuất sản xuất hiện có để giảm tiêu tốn năng lượng, hoặc điện năng, v.v…
Còn sử dụng năng lượng hiệu quả thường được vận dụng so với góp vốn đầu tư để tăng trưởng, hoặc lan rộng ra những ngành, nghành, loại mẫu sản phẩm, dịch vụ tiêu tốn ít năng lượng, nhưng có giá trị kinh tế tài chính cao với mục tiêu nâng cao giá trị đầu ra trên một đơn vị chức năng năng lượng tiêu tốn .
Ví dụ những ngành luyện kim, vật tư kiến thiết xây dựng, chế tạo máy, giấy, hóa chất, giao thông vận tải vận tải đường bộ, v.v… là những ngành tiêu thụ nhiều năng lượng nhất. Các ngành nông – lâm – thủy hải sản và những nghành dịch vụ, du lịch, thương mại, kinh tế tài chính, ngân hàng nhà nước, vui chơi, v.v… là những ngành, nghành tiêu thụ ít năng lượng. Cho nên, để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng thay vì góp vốn đầu tư tăng trưởng những ngành, nghành nghề dịch vụ tiêu tốn nhiều năng lượng chuyển sang góp vốn đầu tư tăng trưởng những ngành, nghành tiêu tốn ít năng lượng .
Chính vì thế, những nền kinh tế tài chính có nghành nghề dịch vụ dịch vụ chiếm tỷ trọng cao thường có chỉ tiêu sử dụng năng lượng hiệu quả cao hơn nhiều so với những nền kinh tế tài chính có ngành công nghiệp chiếm tỷ trọng cao .
Ngoài ra, tương quan đến yếu tố này, còn có khái niệm ” sử dụng năng lượng hài hòa và hợp lý ” và ” sử dụng năng lượng tiêu tốn lãng phí “. Sử dụng năng lượng hài hòa và hợp lý là sử dụng năng lượng đúng mục tiêu, đúng lao lý, tương thích với nhu yếu ; còn sử dụng năng lượng tiêu tốn lãng phí là sử dụng phí phạm, sai mục tiêu, sai lao lý, không tương thích với nhu yếu, gây ra sự thất thoát, vô ích trong việc sử dụng năng lượng .
Chỉ hai trường hợp : Sử dụng tiết kiệm năng lượng và sử dụng hiệu quả năng lượng dẫn đến giảm thiểu cường độ sử dụng năng lượng trên một đơn vị chức năng GDP xét trên khoanh vùng phạm vi nền kinh tế tài chính quốc dân, cũng như tiết kiệm tài nguyên năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm thiên nhiên và môi trường. Trường hợp sử dụng hài hòa và hợp lý không làm tăng – giảm, còn trường hợp sử dụng tiêu tốn lãng phí làm tăng mức độ sử dụng năng lượng trên một đơn vị chức năng GDP, kéo theo làm tăng mức độ khai thác những nguồn tài nguyên năng lượng và tăng mức độ phát thải gây ô nhiễm thiên nhiên và môi trường .
Như vậy, xét theo trình độ từ thấp đến cao hoàn toàn có thể phân loại sử dụng năng lượng theo những Lever : Sử dụng tiêu tốn lãng phí => Sử dụng hài hòa và hợp lý => Sử dụng tiết kiệm => Sử dụng hiệu quả .
Theo đó, tương ứng với từng Lever có những tiêu chuẩn, chỉ tiêu để nhìn nhận một cách tương thích. Khi nghiên cứu và phân tích tình hình sử dụng năng lượng cần đặc biệt quan trọng chăm sóc đến điều này .
Cụ thể là : Nếu chỉ thuần túy khắc phục những hiện tượng kỳ lạ sử dụng tiêu tốn lãng phí thì chỉ là sử dụng hài hòa và hợp lý ; nếu giảm mức tiêu tốn trên một đơn vị chức năng mẫu sản phẩm so với định mức của đơn vị chức năng, hoặc ngành thì có sự tiết kiệm, nhưng chỉ trong khoanh vùng phạm vi của đơn vị chức năng hoặc ngành ; nếu giảm mức tiêu tốn so với định mức chuẩn ( Benchmarking – định mức của đơn vị chức năng tiên tiến và phát triển nhất trong ngành ở trong nước, hoặc ở quốc tế ) thì thực sự là sử dụng tiết kiệm ; nếu giảm mức tiêu tốn trên một đơn vị chức năng giá trị đầu ra do góp vốn đầu tư vào mẫu sản phẩm mới ít tiêu thụ năng lượng thì đó là sử dụng hiệu quả .
Trên khoanh vùng phạm vi nền kinh tế tài chính quốc dân người ta thường sử dụng những chỉ tiêu Cường độ năng lượng ( CĐNL ) và chỉ tiêu Cường độ điện năng ( CĐĐN ) để nhìn nhận hiệu quả sử dụng năng lượng nói chung và điện năng nói riêng, được xác lập theo những công thức sau :
CĐNL = NLCC / GDP ( kgOE / USD )
CĐĐN = TTĐN / GDP ( kWh / USD )
Trong đó :
NLCC : Tiêu thụ năng lượng ở đầu cuối ( tính theo kg dầu tiêu chuẩn – kgOE ) .
TTĐN : Tiêu thụ điện năng ( tính theo kWh ) .
GDP : Tổng thu nhập quốc nội – GDP ( tính theo đồng xu tiền nội tệ hoặc đô la Mỹ để hoàn toàn có thể so sánh với những nước khác ) .
Các chỉ tiêu CĐNL và CĐĐN có giá trị càng bé thì hiệu quả sử dụng năng lượng và điện năng càng cao .
Các chỉ tiêu CĐNL và CĐĐN của nền kinh tế tài chính phụ thuộc vào vào hai nhóm yếu tố : mức tiêu tốn năng lượng, hay điện năng trên đơn vị chức năng loại sản phẩm của những ngành, nghành nghề dịch vụ ( bộc lộ mức độ sử dụng tiết kiệm năng lượng ) và cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính bộc lộ qua tỷ trọng của những ngành, nghành nghề dịch vụ tiêu thụ nhiều năng lượng và tỷ trọng của những ngành, nghành tiêu thụ ít năng lượng ( bộc lộ mức độ sử dụng hiệu quả năng lượng ) .
Khi so sánh trình độ sử dụng năng lượng giữa những thời kỳ khác nhau của một nền kinh tế tài chính cần phải đưa GDP về cùng một mặt phẳng giá, thường là theo giá so sánh tại năm gốc. Còn khi so sánh trình độ sử dụng năng lượng giữa những nền kinh tế tài chính khác nhau cần phải đưa GDP về cùng một đơn vị chức năng tiền tệ ( thường là đô la Mỹ ) và một mặt bằng giá ( hay ngang giá ) theo nhu cầu mua sắm tương tự ( Power Purchasing Parity – PPP ) để bảo vệ tính so sánh được .
Chênh lệch của chỉ tiêu CĐNL và CĐĐN giữa những thời kỳ khác nhau của một nền kinh tế tài chính, hay giữa những nền kinh tế tài chính khác nhau sẽ phản ánh toàn diện và tổng thể mức độ sử dụng tiết kiệm và mức độ sử dụng hiệu quả năng lượng. Việc nghiên cứu và phân tích phải làm rõ phần tác động ảnh hưởng của việc sử dụng tiết kiệm năng lượng và phần tác động ảnh hưởng của việc sử dụng hiệu quả năng lượng so với sự tăng giảm của chỉ tiêu CĐNL và chỉ tiêu CĐĐN. Trong đó phần ảnh hưởng tác động của sử dụng tiết kiệm năng lượng hay điện năng được biểu lộ trải qua sự khác nhau về mức tiêu tốn năng lượng, hay điện năng trên một đơn vị chức năng mẫu sản phẩm của cùng ngành, nghề, nghành, còn phần ảnh hưởng tác động của sử dụng hiệu quả năng lượng được phát sinh từ sự khác nhau về cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính mà hầu hết do tỷ trọng cao của những ngành, nghành nghề dịch vụ ít tiêu tốn năng lượng .
Việc phân biệt rõ hai phần tác động ảnh hưởng nêu trên so với sự tăng giảm của chỉ tiêu CĐNL và chỉ tiêu CĐĐN là nhằm mục đích mục tiêu :
Một là : Khi dự báo nhu yếu năng lượng, hoặc điện năng trong tương lai theo quy mô GDP của nền kinh tế tài chính, nếu không có sự chuyển dời cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính của GDP theo hướng tăng tỷ trọng những ngành, nghành tiêu thụ ít năng lượng thì mức độ giảm nhu yếu năng lượng, hoặc điện năng chỉ dựa vào tiềm năng sử dụng tiết kiệm năng lượng, hoặc điện năng. Chỉ khi có sự chuyển dời cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính GDP theo hướng tăng tỷ trọng những ngành, nghành nghề dịch vụ tiêu thụ ít năng lượng thì ngoài phần tiềm năng sử dụng tiết kiệm, mức độ giảm nhu yếu năng lượng, hoặc điện năng có thêm phần giảm theo tiềm năng sử dụng hiệu quả .
Hai là : Làm địa thế căn cứ để đề xuất kiến nghị những giải pháp sử dụng tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng lượng, hoặc điện năng một cách thích hợp .
Dưới đây sẽ nêu những chỉ tiêu hiệu quả sử dụng năng lượng và điện năng của Nước Ta và 1 số ít nước, nhằm mục đích minh họa cho những nghiên cứu và phân tích nêu trên .
Bảng 1. Hiệu quả sử dụng năng lượng của Nước Ta tiến trình từ 2010 – 2018 :

Chỉ tiêu

2010

2015

2018

GDP theo giá hiện hành ( 1000 tỷ đ ) 2157,8 4192,9 5535,3
Cơ cấu GDP ( % ) :      
– Nông nghiệp 18,38 17,00 14,57
– Công nghiệp và Xây dựng 32,13 33,25 34,28
– Dịch Vụ Thương Mại 36,94 39,73 41,17
– Thuế mẫu sản phẩm trừ trợ cấp loại sản phẩm 12,55 10,02 9,98
GDP theo giá so sánh 2010 ( 1000 tỷ đ ) 2157,8 2875,9 3493,5
GDP theo giá so sánh 2010 ( tỷ USD ) 110,7 147,5 179,2
Tiêu thụ năng lượng sau cuối ( Triệu TOE ) 48,0 54,0 63,0
Cường độ năng lượng ( kgOE / 1000USD ) 433,6

366,1

351,6
Tiêu thụ điện năng ( Tỷ kWh ) 85,5 151,5 192,9
Cường độ điện năng ( kWh / 1000USD ) 772,4 1027,2 1076,5

Nguồn : GDP năm 2010 và năm ngoái lấy theo NGTK việt nam 2017, năm 2018 ( theo Báo LĐ điện tử ). ( 29/12/2018 | 20 : 16 ). GDP theo USD tính theo tỷ giá VND / USD năm 2010 – NGTK việt nam 2017. Tiêu thụ năng lượng và điện năng : theo “ Năng lượng Nước Ta : Hiện trạng và triển vọng tăng trưởng ”, Năng lượng Nước Ta Online 07 : 38 | 09/01/2019 .
Qua bảng 1 trên đây cho thấy :
Thứ nhất : Tỷ trọng dịch vụ tăng, nhưng tỷ trọng công nghiệp và kiến thiết xây dựng cũng tăng làm cho việc sử dụng hiệu quả năng lượng bị suy giảm .
Thứ hai : Tỷ trọng công nghiệp tăng làm cho nhu yếu tiêu thụ điện năng tăng cao hơn so với phần tiêu thụ điện năng bị giảm do tỷ trọng dịch vụ tăng .
Thứ ba : Tiêu thụ điện năng tăng cao, ngoài phần nhu yếu cho tăng trưởng kinh tế tài chính, còn do nhu yếu cho hoạt động và sinh hoạt tăng cao cùng với mức thu nhập của dân cư ngày càng tăng. Điều này làm cho việc sử dụng điện giảm hiệu quả .
Bảng 2. CĐNL và CĐĐN năm năm ngoái của một số ít nước ( GDP theo giá năm 2018 ) :

Chỉ tiêu

Thái Lan

Trung Quốc

Hàn Quốc

Nhật Bản

Đức

Việt Nam

CĐNL ( kgOE / 1000USD ) 199 231 238 154 164 264
CĐĐN ( kWh / 1000USD ) 560 650 350 350 200 740
Cơ cấu kinh tế tài chính ( % )            
– Nông nghiệp 8,7 8,8 2,3 1,1 0,6 17,0
– CN&XD 36,4 40,9 38,3 28,9 30,5 33,3
– Thương Mại Dịch Vụ 54,9 50,2 59,4 70,0 68,9 39,7

Nguồn : Cơ cấu kinh tế tài chính theo NGTK việt nam 2017 ; CĐNL và CĐĐN : theo “ Năng lượng Nước Ta : Hiện trạng và triển vọng tăng trưởng ”, Năng lượng Nước Ta Online 07 : 38 | 09/01/2019 .
Qua bảng 2 nêu trên cho thấy :
Thứ nhất : Nhìn chung những nước có tỷ trọng dịch vụ cao thì có chỉ tiêu CĐNL và CĐĐN thấp hơn – tức hiệu quả sử dụng năng lượng và điện năng cao hơn .
Thứ hai : Đức là nước vừa sử dụng hiệu quả vừa sử dụng tiết kiệm năng lượng và điện năng cao nhất, đặc biệt quan trọng là sử dụng điện năng. Tuy có cùng cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính tương tự như Nhật Bản, nhưng chỉ tiêu CĐĐN thấp hơn hẳn, chỉ bằng khoảng chừng 57 % của Nhật Bản .
Thứ ba : So với Nhật Bản thì Nước Hàn có mức độ sử dụng điện năng tiết kiệm hơn, vì mặc dầu có tỷ trọng công nghiệp cao hơn 10 % và tỷ trọng dịch vụ thấp hơn 10 %, nhưng chỉ tiêu CĐĐN như nhau .
Thứ tư : Nước Ta có hiệu quả sử dụng năng lượng và điện năng còn rất thấp do cả hai nguyên do : Sử dụng chưa tiết kiệm và sử dụng chưa hiệu quả, trong đó hầu hết do sử dụng chưa hiệu quả bộc lộ ở tỷ trọng dịch vụ trong cơ cấu tổ chức GDP còn quá thấp. Điều này cũng được bộc lộ rõ khi so sánh với Xứ sở nụ cười Thái Lan có tỷ trọng công nghiệp gần tương tự nhau, nhưng tỷ trọng dịch vụ cao hơn hẳn và tỷ trọng nông nghiệp thấp hơn hẳn ( nông nghiệp tuy tiêu thụ ít năng lượng nhưng có giá trị ngày càng tăng cũng thấp hơn ) .
Tuy nhiên, cũng cần quan tâm là : Các chỉ tiêu CĐNL và CĐĐN của những nước còn chịu ảnh hưởng tác động của việc GDP chưa tính theo ngang giá – tức theo nhu cầu mua sắm tương tự ( PPP ) .
Qua những nghiên cứu và phân tích nêu trên cho thấy, so với Nước Ta, để giảm nhu yếu năng lượng và điện năng cho tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội trong tương lai cần phải tăng nhanh triển khai đồng thời hai nhóm giải pháp sau :
Thứ nhất : Tăng cường sử dụng tiết kiệm năng lượng và điện năng trên cơ sở triệt để khắc phục việc sử dụng tiêu tốn lãng phí và thay đổi, hiện đại hóa công nghệ tiên tiến theo hướng giảm mức tiêu tốn năng lượng, điện năng, nhất là trong những ngành, nghành tiêu thụ nhiều năng lượng và điện năng, cũng như trong đời sống hoạt động và sinh hoạt của xã hội .
Ngoài ra, phải xác lập giá năng lượng, nhất là giá điện hài hòa và hợp lý ( hiện đang rất thấp so với những nước trong khu vực và trên quốc tế ) với mục tiêu :
Một là : Vừa để bảo vệ cho sản xuất, kinh doanh thương mại năng lượng và điện năng có lãi hài hòa và hợp lý nhằm mục đích khuyến khích mọi thành phần tham gia góp vốn đầu tư tăng trưởng năng lượng và điện năng, nhất là năng lượng tái tạo nhằm mục đích cung ứng nhu yếu ngày càng tăng .

Hai là: Vừa để thúc đẩy sử dụng năng lượng và điện năng hợp lý, tiết kiệm nhằm giảm chi phí, giá thành do giá năng lượng và điện năng cao, trong đó có việc hạn chế các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đang lợi dụng giá điện rẻ để trục lợi.

Theo chúng tôi, đã đến lúc phải tách chủ trương phúc lợi xã hội ra khỏi giá năng lượng và giá điện để bảo vệ giá quản lý và vận hành theo cơ chế thị trường .
Thứ hai : Tăng cường sử dụng hiệu quả năng lượng và điện năng trên cơ sở tăng nhanh góp vốn đầu tư tăng trưởng những ngành, nghành tiêu thụ ít năng lượng và điện năng, nhất là những ngành, nghành nghề dịch vụ trong nước có tiềm năng, lợi thế, vừa bảo vệ triển khai tiềm năng tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, vừa góp thêm phần giảm nhu yếu năng lượng và điện năng .
TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Rate this post