Vật liệu thân thiện

KTNĐ – Từ lâu trên quốc tế, khái niệm “ sustainable materials ” ( vật tư thân thiện, vật tư bền vững và kiên cố ) không còn lạ lẫm, nhưng ở nước ta chỉ mới thông dụng trong vài năm gần đây. Vật liệu thân thiện gắn liền với kiến trúc vững chắc, là một xu thế chung của toàn thế giới và Nước Ta cũng không ngoại lệ. Việc sử dụng chúng là một hướng đi đem lại nhiều giá trị tích cực cho kiến trúc đương đại .

TỪ NHỮNG KIẾN TRÚC TRUYỀN THỐNG
Sau thời kỳ xây dựng ồ ạt với những loại vật liệu mới, hiện đại thiếu thân thiện với môi trường; thì việc sử dụng vật liệu thân thiện đang trở thành một xu hướng trên phạm vi toàn cầu, để tiết kiệm tài nguyên, năng lượng, gìn giữ môi trường. Thực ra, ở Việt Nam, vật liệu thân thiện trong kiến trúc đã có từ rất lâu, từ khi chưa có khái niệm vật liệu thân thiện và kiến trúc xanh.

Có thể thấy, ở nông thôn đồng bằng Bắc bộ, vật liệu thân thiện (vốn mang đậm yếu tố bản địa) là những nếp nhà tranh – tre, nhà gỗ. Đó là những vật liệu sẵn có tại địa phương đó (hoặc vùng lân cận) và dễ chế tác. Một số loại vật liệu khác như đá, gạch xây, ngói lợp cũng là vật liệu bản địa. Việc dựng nhà không đòi hỏi nhân lực quá nhiều, kỹ năng không quá khó, vật liệu không phải vận chuyển từ xa. Ngay cả quy trình xây dựng cũng rất “thân thiện” và hợp lý; từ việc đào ao lấy đất đắp nền, sử dụng những vật liệu gần gũi trong môi trường như gỗ xoan, gỗ mít làm khung nhà; tre làm khung mái (hoành, rui, mè); mái lợp tranh, lợp ngói… Nhà giàu thì tường xây mái ngói, nhà nghèo thì tường đất mái lợp tranh, rạ. Cây xanh và mặt nước là những “vật liệu” thân thiện rất đặc biệt tạo nên môi trường sống trong lành, cảnh quan đẹp, đặc trưng của nông thôn. Những loại vật liệu như gỗ, tranh, tre, nứa, lá… được trồng nhiều, liên tục sẵn có; và khi hết tuổi thọ được sử dụng cho nhiều mục đích khác hữu hiệu.

Ở miền núi phía Bắc, có thể kể tới tiêu biểu là nhà trình tường đất của dân tộc Mông và một số dân tộc khác. Nhà trình tường đất là một nét kiến trúc rất đặc trưng. Không chỉ ưu điểm sẵn có, dễ thi công mà những kiến trúc này còn thích ứng với khí hậu địa phương: mùa đông ấm, mùa hè mát, chống nồm ẩm. Ở cao nguyên đá Đồng Văn (tỉnh Hà Giang), những ngôi nhà của người Mông còn có một nét rất riêng – đó là hàng rào đá. Hàng rào đá là một bộ phận quan trọng trong tổng thể ngôi nhà và quần cư người dân nơi đây, với vật liệu rất sẵn – đá. Vừa mang ý nghĩa công năng, hàng rào đá cũng là tác phẩm nghệ thuật độc đáo của kiến trúc nhà ở người Mông, là một đặc điểm nhận dạng đầy cá tính.

Làng cổ Đường Lâm ( Sơn Tây, TP. Hà Nội ) lại nổi tiếng với những ngôi nhà được xây bằng đá ong – một loại vật tư địa phương rất sẵn. Đá ong tạo ra sự nét riêng ở Đường Lâm không lẫn ở đồng bằng Bắc bộ. Và hoàn toàn có thể kể thêm những vật tư địa phương khác được sử dụng cho kiến thiết xây dựng khu công trình, nhà ở trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, từ thời xưa cho tới tận giờ đây, ở nhiều vùng miền ; như vật tư đá ở vùng Tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa ; lá cọ lợp mái ở vùng trung du phía Bắc, lá dừa nước lợp mái ở miền Trung và Nam bộ, tre và những loại cây họ tre ở khắp mọi miền quốc gia … – tổng thể đều là những vật tư thân thiện, thân thiện, bền chắc qua năm tháng tạo nên những giá trị rực rỡ trong việc tổ chức triển khai khoảng trống sống .
Bên cạnh nhà tại, còn có những khu công trình quy mô lớn cũng sử dụng vật tư địa phương, như thành cổ Sơn Tây ( TP. Hà Nội ) xây bằng đá ong, thành Tây Đô ( thành nhà Hồ ) ở Thanh Hóa xây bằng đá xanh ; hay tuyệt tác nhà thời thánh đá Phát Diệm xây bằng đá ở Kim Sơn, Tỉnh Ninh Bình .

VẬT LIỆU THÂN THIỆN TRONG KIẾN TRÚC HIỆN ĐẠI
Vật liệu thân thiện là một nhân tố quan trọng của kiến trúc thân thiện, bền vững – kiến trúc xanh. Trong kiến trúc hiện đại, khái niệm vật liệu thân thiện được mở rộng hơn, tất nhiên yếu tố bản địa vẫn rất quan trọng – bởi nó tạo dấu ấn kiến trúc – văn hóa riêng biệt. Vật liệu thân thiện đúng nghĩa được phân loại nguồn gốc và sử dụng theo những nhóm sau:

Các loại vật tư có năng lực tái chế, tuần hoàn trong tự nhiên, có trữ lượng lớn, tăng trưởng nhanh như một số ít loại tre, gỗ ( với việc khai thác và tái đầu tư, sản xuất hài hòa và hợp lý ) .
Các loại vật tư có sẵn ở địa phương, vật tư dễ chế tác, thiết kế như đất, đá, những loại cây thích hợp dùng trong thiết kế xây dựng … nhằm mục đích làm giảm ngân sách luân chuyển, tiết kiệm ngân sách và chi phí nguồn năng lượng .

Các loại vật liệu giảm độc hại tới môi trường (bụi, khí thải, chất thải rắn…) trong quá trình sản xuất, thi công; ít ảnh hưởng tới tài nguyên thiên nhiên; giảm tiêu thụ năng lượng. Ví dụ các loại gạch không nung, bê tông nhẹ…

Các loại vật tư tái chế như sắt kẽm kim loại, thủy tinh, giấy bìa, gỗ … ; những loại rác thải công nghiệp như chai lọ, container đựng hàng, xe hỏng … Tuy nhiên dạng vật tư xanh này thực chất là một cách tận dụng phế thải, hầu hết để làm những khu công trình tạm hoặc khu công trình đơn lẻ không nhu yếu bền vững và kiên cố. Mặt trái khác hoàn toàn có thể là tác động ảnh hưởng ô nhiễm từ những loại vật tư này .

Hạn chế sử dụng các loại vật liệu gây hiệu ứng không tốt về môi trường hay trong quá trình khai thác vận hành ở công trình; các loại vật liệu tiêu hao năng lượng lớn trong quá trình sản xuất. Ví dụ các loại vật liệu nung ở nhiệt độ cao, vật liệu kính.

Như vậy, có những sự biến hóa nhất định trong việc nhìn nhận về vật tư thân thiện. Ví dụ như những loại vật tư gạch ngói đất sét trước kia hoàn toàn có thể coi là vật tư địa phương, truyền thống cuội nguồn – vật tư thân thiện thì nay ở nhóm gây nguy cơ tiềm ẩn cho thiên nhiên và môi trường ; hoặc đá tự nhiên là loại vật tư không hề tái tạo. Nhưng một loại vật tư mới là thép lại hoàn toàn có thể coi là thân thiện vì năng lực tái sử dụng, tái chế của nó .
Trong khu công trình, vật tư kiến thiết xây dựng chiếm phần nhiều tổng giá thành. Nếu sử dụng hài hòa và hợp lý vật tư sẽ mang lại hiệu suất cao kinh tế tài chính cao. Tài nguyên vạn vật thiên nhiên, trong đó có những nguồn vật tư kiến thiết xây dựng tự nhiên, đang ngày càng hết sạch ; việc khai thác quá mức Giao hàng nhu yếu thiết kế xây dựng của thị trường đã dẫn đến những tác động ảnh hưởng nghiêm trọng đến thiên nhiên và môi trường. Xu hướng tăng trưởng những loại vật tư thay thế sửa chữa có ý nghĩa vô cùng lớn trong toàn cảnh lúc bấy giờ, làm giảm tác động ảnh hưởng đến tài nguyên và thiên nhiên và môi trường sống, giảm giá tiền của mẫu sản phẩm một cách tối đa, đồng thời có tính năng, chất lượng sử dụng tương tự, thậm chí còn nhiều loại sản phẩm còn mang nhiều tính ưu việt hơn mẫu sản phẩm truyền thống lịch sử .
Đã có 1 số ít công nghệ tiên tiến mới như vậy được sử dụng tại Nước Ta như công nghệ tiên tiến sản xuất gạch nhẹ, gạch không nung từ phế thải công nghiệp ( tro bay nhiệt điện, xỉ than … ) thay thế sửa chữa cho gạch nung truyền thống cuội nguồn ; hay những loại gỗ tự tạo sản xuất từ rơm rạ, trấu, vụn gỗ … để thay thế sửa chữa cho những loại gỗ tự nhiên. Gỗ tự tạo về nhiều điểm có tính năng tốt hơn 1 số ít loại gỗ tự nhiên đại trà phổ thông như ít cong vênh, chịu nước, chịu mài mòn … Như vậy, phế thải từ nhiều ngành nếu biết cách sử dụng sẽ tạo nên những loại vật tư có chất lượng cao, tiết kiệm chi phí được tài nguyên, xử lý yếu tố môi trường tự nhiên .

Vật liệu địa phương cũng là xu hướng mà thế giới đã khuyến khích áp dụng từ lâu, vừa đem lại nét bản sắc vùng miền, vừa thân thiện và giảm giá thành xây dựng. Ở Việt Nam, các loại vật liệu như tre, nứa tại các vùng nguyên liệu trồng tái sinh cũng là những vật liệu địa phương nhiều ưu việt, cho hiệu quả thẩm mỹ cao và có thể ứng dụng tốt trong điều kiện Việt Nam. Nếu được xử lý bằng công nghệ mới, vật liệu tre có thể kéo dài tuổi thọ lên 20 năm và được sử dụng cho rất nhiều chức năng trong công trình như khung, vật liệu ốp tường, lát sàn, trang trí…

Mặc dù việc sử dụng vật tư thân thiện trong kiến trúc văn minh vẫn còn nhiều rào cản, khó khăn vất vả, chưa thực sự là một cuộc cách mạng tuy nhiên trào lưu kiến trúc xanh – vật tư thân thiện trong những năm gần đây đã không ít tạo nên nhiều điểm sáng đáng ghi nhận, hoàn toàn có thể coi là một sự khởi đầu đầy kỳ vọng trong tương lai .

BÀI & ẢNH HÀ THÀNH

Tạp chí Kiến Trúc Nhà Đẹp – số tháng 3.2017

Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp