Chaebol, tức Tài phiệt (Hangul: 재벌, Hanja: 財閥), là tên gọi của các đại tập đoàn gia đình lớn tại Hàn Quốc.[1] Thông thường, tài phiệt là các tập đoàn đa quốc gia với tập hợp thành viên bao gồm rất nhiều doanh nghiệp quốc tế nằm dưới sự điều khiển của một ông chủ duy nhất nắm quyền hành trên tất cả những cơ sở này.[1][2] Thuật ngữ này lần đầu tiên xuất hiện vào năm 1984.[1] Hiện nay, ở Hàn Quốc có khoảng vài chục nhóm tài phiệt như vậy nằm dưới sự điều khiển của những gia tộc kinh doanh lâu đời. Năm 2015, các gia tộc tài phiệt được cho là đã kiểm soát tới 80% nền kinh tế Hàn Quốc.
Nhờ quyền lực tối cao kinh tế tài chính, những tài phiệt cũng đóng một vai trò rất quan trọng trong những yếu tố chính trị tại Nước Hàn. Ví dụ như vào năm 1988, quản trị của tập đoàn lớn Hyundai lúc bấy giờ là ông Jeong Mong-jun đã trúng cử một ghế trong Quốc hội Nước Hàn. Một số chỉ huy tài phiệt khác cũng trúng cử đại biểu QH trải qua chính sách đại biểu tỷ suất. Tuy nhiên, những Chaebol như tập đoàn lớn Hyundai cũng là một trong những thành tố điển hình nổi bật nhất trong quy trình hòa giải mối quan hệ giữa hai miền Nam Bắc Triều Tiên kể từ năm 2000 tới nay. [ 3 ]
Mục lục nội dung
Cấu trúc và đặc thù[sửa|sửa mã nguồn]
Các Tài phiệt Nước Hàn là những tập đoàn lớn rất lớn, nhưng nhiều công ty đã bị chia nhỏ ra thành nhiều doanh nghiệp nhỏ nhưng vẫn duy trì mối quan hệ ngặt nghèo và có chung tên tên thương hiệu. Trong cả hai trường hợp, những Tài phiệt đều chịu sự trấn áp gần như tuyệt đối của một đại gia tộc nào đó .
Các tài phiệt Hàn Quốc thường được so sánh với mô hình của các Keiretsu (系列, hệ liệt) tại Nhật Bản – mô hình kế tục trực tiếp của các tài phiệt Nhật (Zaibatsu) thời trước năm 1945. Tuy nhiên, các tài phiệt Hàn Quốc có những điểm khác biệt như sau:
Bạn đang đọc: Chaebol – Wikipedia tiếng Việt
- Tài phiệt Hàn Quốc chịu sự chi phối của gia tộc khai sinh ra doanh nghiệp đó, trong khi các công ty Nhật nằm dưới sự điều hành của một nhóm người. Cơ cấu quyền lực của tài phiệt Hàn Quốc mang tính tập trung cao độ, trong khi các tập đoàn Nhật có sự phân quyền nhiều hơn.
- Tài phiệt Hàn Quốc tự thành lập các hãng riêng của mình để phục vụ cho việc xuất khẩu, trong khi các tập đoàn Nhật thường thuê mướn các công ty bên ngoài để lo việc này.
- Tài phiệt Hàn Quốc không sở hữu toàn bộ các cơ sở tài chính và thường phụ thuộc nhiều hơn vào chính phủ. Tài phiệt Hàn Quốc không được phép có ngân hàng riêng, một phần nguyên do của điều này là để tăng cường sự kiểm soát nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng. Luật pháp và sự kiểm soát của chính phủ khiến các tài phiệt Hàn Quốc khó có thể phát triển các mối quan hệ và thương vụ riêng biệt về tài chính, ngân hàng. Trong khi đó các tập đoàn của Nhật Bản từ lâu đã hợp tác chặt chẽ với các ngân hàng có liên quan, điều này khiến họ rất dễ dàng trong việc tiếp cận nguồn vốn, mặc dù không phải các công ty Nhật nào cũng được như thế.
Mô hình tài phiệt Nước Hàn đa phần dựa trên một mạng lưới hệ thống phân loại quyền sở hữu rất phức tạp và chồng chéo lên nhau. Người đứng đầu những tài phiệt chỉ nắm quyền trấn áp ở ba hay bốn công ty chính, những công ty chính này lại quản lý và điều hành những hãng con thường trực vào nó, việc quản lý nhận được sự trợ giúp từ những thành viên trong gia tộc, của nguồn quỹ do cả gia tộc chiếm hữu, và của những nhân viên cấp dưới quản trị lão thành trong tài phiệt. Một ví dụ đó là tập đoàn lớn Doosan, tài phiệt này có hơn 20 công ty con nhưng người đứng đầu hầu hết quản lý và điều hành qua 5 công ty chính. [ 4 ]
Sự hình thành những Chaebol mở màn từ sau thế chiến 2. Sau khi phát xít Nhật đầu hàng quân đội Đồng Minh và quân đội Nhật triệt thoái trọn vẹn khỏi bán đảo Triều Tiên vào năm 1945, 1 số ít người kinh doanh Nước Hàn đã tận dụng thời cơ để được quyền sở hữu những gia tài mà những doanh nghiệp Nhật Bản để lại, một vài trong số này sau đó đã tăng trưởng thành những Chaebol. Các Chaebol được hình thành gồm có nhiều công ty có mối quan hệ link về mặt kinh tế tài chính, kế hoạch kinh doanh thương mại và sự điều phối chung trong hoạt động giải trí, ví dụ như Samsung, Daewoo hay LG. Nét đặc trưng của những Chaebol là hàng loạt những công ty thành viên thường do một hoặc 1 số ít ít những đại gia tộc sáng lập và nắm giữ CP chi phối .Sau cuộc binh biến vào năm 1961, Tổng thống, nhà độc tài Park Chung-Hee đã quyết định hành động tái tạo thực trạng nghèo nàn, lỗi thời của quốc gia bằng một cuộc đại công nghiệp hóa thần tốc trải qua việc khuyến khích và tương hỗ những doanh nghiệp lớn có sẵn – những Chaebol. nhà nước đưa ra kế hoạch tăng trưởng công nghiệp, Chaebol thực thi những kế hoạch này. Để những Chaebol yên tâm thực thi trách nhiệm, chính phủ nước nhà dữ thế chủ động cho những Chaebol vay với lãi suất vay rất thấp trải qua những ngân hàng nhà nước nhà nước. Các ngân hàng nhà nước quốc doanh còn được lệnh phải bảo lãnh nợ quốc tế cho những Chaebol, để họ hoàn toàn có thể vừa tự do tiếp cận nguồn tín dụng thanh toán trong nước, vừa ” vô tư ” đi vay nợ quốc tế. Tổng thống Park cũng giảm thuế đánh vào loại sản phẩm của những Chaebol, đặc biệt quan trọng là những công ty kiến thiết xây dựng, khi chính phủ nước nhà khởi đầu kiến thiết xây dựng hạ tầng như đường cao tốc và cầu ở Nước Hàn .
Khống chế nền kinh tế tài chính[sửa|sửa mã nguồn]
Chính nhờ những chính sách ưu đãi này, các Chaebol nhanh chóng phát triển thành các tập đoàn tầm cỡ thế giới. Cuối thập niên 1980, Chaebol đã chế ngự lĩnh vực công nghiệp và đặc biệt nổi tiếng về sản xuất, thương mại và các ngành công nghiệp nặng. Các Chaebol được cho đã giúp nền kinh tế xứ sở Kim Chi thoát được cảnh thâm hụt mậu dịch, trở thành nước có thặng dư mậu dịch lớn kể từ năm 1986. Bước sang thập niên 90 của thế kỷ 20, Hàn Quốc “lột xác” hoàn toàn từ một đất nước nghèo nàn bị chiến tranh tàn phá thành một trong những nước công nghiệp mới lớn nhất trên thế giới, người dân được hưởng chất lượng cuộc sống tương đương với các nước công nghiệp phát triển, tất cả đều được tin là công lao của các “người hùng” Chaebol.
Chỉ tính riêng năm 2003, tổng kim ngạch xuất khẩu của 4 Chaebol Daewoo, Hyundai, LG và SK đã lên đến 111,7 tỷ USD, tương tự 58 % tổng giá trị xuất khẩu của Nước Hàn, chiếm 1/3 tổng giá trị tư bản của thị trường. Riêng Samsung chiếm tới 20 % xuất khẩu của nước này. Ba Chaebol lớn nhất năm 2008 là Samsung, Hyundai và Daewoo được người dân Nước Hàn gọi với biệt danh là ” Tam trụ ” – 3 trụ cột chống giữ nền kinh tế tài chính nước nhà .Trong thời kỳ trước khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính toàn thế giới 2008, khoảng chừng 80 % GDP của Nước Hàn có nguồn gốc từ những Chaebol .Một thống kê năm năm ngoái cho thấy chỉ tính riêng 5 Chaebol đứng đầu đã trấn áp tới 58 % GDP của Nước Hàn. Số lượng những Trụ sở thuộc chiếm hữu của 30 Chaebol số 1 cũng đã tăng lên 1.246 vào năm 2012. Thông qua việc sở hữu chéo giữa những công ty chính và những công ty con của họ, những gia tộc tài phiệt sáng lập liên tục là người chi phối chính của Chaebol .Mặc dù ” độc tài “, nhưng những Chaebol cũng chính là nơi sản sinh ra nhiều triệu phú, triệu phú nhất, góp thêm phần không nhỏ cho sự tăng trưởng của nền kinh tế tài chính Nước Hàn. [ 5 ]
Sự sống sót của những Tài phiệt Nước Hàn được cho là có những điểm yếu và xấu đi như sau :
Hệ thống Tài phiệt Hàn Quốc hình thành nhờ vào chiến tranh Triều Tiên, khi sự tàn phá của chiến tranh khiến sản xuất công nghiệp chững lại, và nhà nước Hàn Quốc buộc phải in tiền để chi trả chiến phí và đáp ứng các tiêu chuẩn về tiền tệ do Liên Hợp Quốc đặt ra – điều này đã gây ra lạm phát quy mô lớn. Thời gian đó vật giá cứ tăng lên gấp đôi sau mỗi 6 tháng. Điều này buộc chính phủ phải giao quyền phân phối các sản phẩm thiết yếu, hàng tiêu dùng, vốn vay và nhập khẩu nguyên liệu thô cho các gia tộc kinh doanh lớn, dẫn tới sự thăng tiến nhanh chóng của các nhóm kinh doanh này. Những nhóm tài phiệt đó hưởng lợi từ việc họ khống chế khả năng thâm nhập thị trường của các công ty khác và ngăn chặn những “người ngoài” nhảy vào cạnh tranh với họ.[6] Vì vậy các công ty không thuộc nhóm tài phiệt được ưu đãi đó đã cáo buộc hệ thống là suy đồi và tham nhũng.[7]
Xem thêm: KOL (marketing) – Wikipedia tiếng Việt
Quyền lực khống chế nền kinh tế tài chính và chính trị[sửa|sửa mã nguồn]
Người đứng đầu những tài phiệt nắm giữ một phần nhỏ CP nhưng lại có rất nhiều quyền lực tối cao và có năng lực trấn áp toàn bộ mạng lưới hệ thống quản trị. Ví dụ Samsung trên danh nghĩa chỉ chiếm hữu có 0,5 % gia tài của những hãng thuộc quyền trấn áp của công ty mẹ. Điều này cho thấy mức độ pháp trị và thượng tôn pháp lý ở những tài phiệt là rất thấp. [ 2 ] Chủ những tài phiệt duy trì quyền lực tối cao của mình trải qua việc sở hữu chéo ( cross-holding ). [ 8 ]Vào thời gian cực thịnh những năm cuối thập niên 1990, những Chaebol trong cùng một tập đoàn lớn có mức độ sở hữu chéo lên tới 43 %. Các khoản vay giữa những thực thể kinh tế tài chính khác nhau trong cùng một tập đoàn lớn luôn được triển khai một cách thuận tiện, toàn bộ là để bảo vệ quyền sở hữu và trấn áp của mái ấm gia đình làm chủ .
Người dân Hàn Quốc thập niên 1990 có một câu đùa như thế này: “Nếu nhân viên của các Chaebol vô tình bắt gặp một con gấu trong rừng, họ sẽ làm gì?”. Câu trả lời: “Nhân viên của Hyundai sẽ ‘đập’ chết con gấu ngay lập tức mà không cần phải suy nghĩ gì cả. Nhân viên Daewoo sẽ gọi điện cho Chủ tịch Kim Woo-jung và chờ đợi mệnh lệnh của ngài. Nhân viên Samsung sẽ tổ chức một cuộc họp ngay trước mặt con gấu để đưa ra quyết định sẽ làm gì tiếp theo. Nhân viên LG sẽ chờ đợi phản ứng từ phía Samsung và sau đó… bắt chước y hệt”. Đó chỉ là một ví dụ nhỏ về hình ảnh của các Chaebol trong mắt người dân Hàn Quốc.[9]
Phát triển dưới sự bảo lãnh của chính phủ nước nhà cùng mối quan hệ ngặt nghèo với giới chính trị gia, những tập đoàn lớn Chaebol Nước Hàn không chỉ giàu mà còn có tầm ảnh hưởng tác động chính trị. Các chính trị gia thường dựa vào sự hẫu thuận về chính trị và kinh tế tài chính của những tập đoàn lớn này trong quy trình hoạt động bỏ phiếu trong những cuộc bầu cử tại Quốc hội .Vụ bê bối khiến Tổng thống Park Geun-hye bị kết tội tham nhũng vào năm 2017 còn động đến yếu tố nhạy cảm ở Nước Hàn là vai trò của những tập đoàn lớn Chaebol. Phó quản trị của Samsung Electronics, ông Lee Jae-yong bị cáo buộc chi hơn 37 triệu USD để đổi lấy sự hậu thuẫn của cơ quan chính phủ về việc sáp nhập hai công ty con của Samsung, nhằm mục đích củng cố quyền lực tối cao của mình tại tập đoàn lớn. Nhiều người Nước Hàn cảm thấy lo ngại và bức xúc về thực trạng những Chaebol làm khuấy đảo chính trường nước này .Giám đốc điều hành quản lý những Chaebol được cho là hoàn toàn có thể đứng trên pháp lý dù những bê bối của họ lôi cuốn sự quan tâm của dư luận. Các ông trùm tài phiệt Nước Hàn chỉ nhiều lúc mới bị tìm hiểu và truy tố, thường thì họ hoàn toàn có thể hoạt động giải trí mà không bị trừng phạt. Ví dụ như quản trị Samsung Lee Kun-hee từng bị kết tội tham nhũng hai lần, nhưng đều được chính phủ nước nhà ân xá do những lo lắng về tác động ảnh hưởng đến nền kinh tế tài chính Nước Hàn trong tương lai. Năm 2008, Lee Kun-hee bị kết tội gian lận trốn thuế, nhưng được Tổng thống lúc đó là Lee Myung-bak ân xá và chỉ bị phạt tiền .
Trách nhiệm báo cáo giải trình những thanh toán giao dịch thị trường nội bộ[sửa|sửa mã nguồn]
Nhà nước Hàn Quốc chủ động khuyến khích sự phát triển và hỗ trợ kinh doanh cho các tài phiệt, vì vậy nhà nước có khá nhiều quyền hành đối với các tài phiệt này. Tuy nhiên, việc kiểm soát và yêu cầu giải trình các giao dịch kinh doanh thì chưa thực hiện được, nói cách khác nhà nước không có một hệ thống giám sát độc lập để có thể kiểm tra xem nguồn vốn phân bổ cho các dự án của chúng có đem lại hiệu quả cao hay không.[2][10] Các hoạt động giao dịch của tài phiệt đều được thực hiện dưới hình thức giao dịch thị trường nội bộ (Internal market transactions), tức là việc mua bán nhập lượng trung gian, việc phân bổ và thu nhận vốn thế chấp và vật thế chấp diễn ra giữa các hãng thành viên của cùng một công ty,[11] điều này gây ra quan ngại về hiệu năng của hoạt động kinh doanh của các tài phiệt, nhất là trong khâu quản lý và sản xuất. Như vậy, hệ thống và cấu trúc của các tài phiệt không có được minh bạch cho lắm. Đằng sau hậu trường đã diễn ra các hoạt động huy động vốn cho các chinh nhánh phụ và chuyển khoản, giao dịch trong nội bộ. Việc này khiến các tài phiệt có thể dễ dàng vay vốn để che giấu thua lỗ và gây ra ảo tưởng về sự thành đạt của hệ thống tài phiệt.[2]
” Quá lớn để hoàn toàn có thể bị sụp đổ “[sửa|sửa mã nguồn]
Trong thời gian diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính 1997, các ngân hàng tại Hàn Quốc đã lo sợ rằng những tài phiệt có thể bị phá sản và vì thế họ cho phép các tài phiệt gia hạn nợ hoặc vay nợ mới để trả nợ cũ. Những ngân hàng ảo tưởng rằng các tài phiệt “quá lớn để có thể bị sụp đổ” (too big to fall), họ không tin rằng các tài phiệt có thể bị phá sản và cho rằng khi họ vay càng nhiều thì sự vững bền cũng sẽ cao. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh điều ngược lại đó là hàng loạt các cơ sở kinh doanh đã phá sản trong cuộc khủng hoảng kinh tế, nhiều công ty sụp đổ theo hiệu ứng dây chuyền do mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau về nợ thế chấp. Trong thời kỳ kinh tế còn đang hưng khởi, việc mở rộng quy mô công ty giúp cho các khoản nợ có thể được kiểm soát, nhưng khi sự phát triển chững lại, tỷ lệ nợ trên tài sản trở thành một vấn đề đau đầu.[12]
Kế hoạch cải tổ từ phía chính phủ nước nhà[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 1998, khi Hàn Quốc vừa mới hứng chịu cuộc khủng hoảng tài chính, Kim Dae-jung được bầu làm Tổng thống. Từ lúc đó chính phủ Hàn Quốc đã bắt đầu tiến hành cải cách toàn bộ kinh tế cũng như cải tổ các nhóm tài phiệt như sau:
- Các tài phiệt được yêu cầu chỉ tập trung vào chuyên ngành của mình thay vì cạnh tranh với nhau ở khắp các lĩnh vực. Các chi nhánh làm việc ở những lĩnh vực không liên quan phải tách riêng ra khỏi công ty mẹ;
- Các tài phiệt phải giảm bớt tình trạng tập trung quyền lực và tăng cường tuyển dụng các nhà quản lý chuyên nghiệp từ bên ngoài;
- Tăng cường kiểm soát nguồn tài chính của các tài phiệt để ngăn ngừa việc họ giấu diếm các khoản nợ hay thua lỗ của các chi nhánh yếu kém;
- Luật chống độc quyền và thuế tài sản được thi hành khắt khe hơn để làm suy giảm quyền lực của các đại gia tộc trong các tài phiệt.
Công cuộc cải tổ của Kim và Tổng thống kế tục Roh Moo-hyun tuy có chuyển biến nhưng không đạt được thành công xuất sắc trọn vẹn. Các tài phiệt vẫn liên tục lũng đoạn nền kinh tế tài chính của Nước Hàn, một số ít công ty như Hyundai và SK thậm chí còn có dính dáng đến những vụ bê bối tương quan tới hai vị Tổng thống này. [ 13 ]quản trị tập đoàn lớn Samsung Lee Kun-hee mặc dầu đã từ chức vào tháng 4 năm 2008 với cáo buộc trốn thuế, lập quỹ đen và vi phạm những pháp luật về nghĩa vụ và trách nhiệm được ủy thác trong công ty, bị Tòa án Tối cao tuyên phạt án tù giam có thời hạn, tuy nhiên sau đó ông Lee đã quay trở lại sau khi nộp tiền bảo lãnh, còn bản án trước đó thì được giảm xuống thành án tù treo .Cải cách này vấp phải sự chống trả của 1 số ít tổ chức triển khai, điển hình nổi bật nhất là Liên đoàn Công nghiệp Nước Hàn, một liên kết kinh doanh của những nhà tài phiệt nước này .
Source: https://blogchiase247.net
Category: Hỏi Đáp
